eu

eu
eu

sábado, 25 de abril de 2015

ECOS DO NACEMENTO DO "HERALDO DE VIVERO" (1912) NA PRENSA GALEGA DO SEU TEMPO

Contexto en que aparece o Heraldo

A aparición no escenario da prensa viveiresa de El Heraldo de Vivero, baixo o patrocinio do armador, empresario e banqueiro Benigno López Muñoz, respondeu a un momento de clara recomposición dos espazos e hexemonías políticas na vila do Landrove, das que as propias cabeceiras de prensa, en boa medida, non deixaban de ser prolongación. Nesa dinámica cabe situar distintos feitos que explican o encadramento socio-político do novo semanario, a súa oportunidade e, en parte tamén, a súa rápida e firme consolidación. 

En primeiro lugar, despois dunha década final do século XIX en que a hexemonía política e a representación en Cortes no distrito de Viveiro fora alternando entre liberais (Sanz Riobóo, Martínez Bande...) e conservadores (Rebellón Zubiri), dentro da lóxica do sistema “de turno” ideado por Cánovas del Castillo, a partir de 1901 Viveiro converteuse, de facto, nun distrito enfeudado ao bando liberal (Eleuterio Delgado, Martínez Bande, Wenceslao Delgado, Marqués de Báyamo, Soto Reguera...), o que provocou como reacción, en 1908, un movemento de coaligación a nivel local entre os republicanos de Freixo (antigos aliados dos liberais) e os seareiros de Rebellón.

Numerosos enfrontamentos nos plenos municipais, continuos incidentes nas eleccións, múltiplas denuncias nos xulgados, detencións (como a que padece Freixo en 1909) e arbitrarias represións laborais ou profesionais contra destacados referentes dun ou doutro bando, furibundas polémicas na prensa e fulminantes mudanzas de alcalde por Real Orde ao vaivén dos ventos dominantes na política provincial e estatal fóronse producindo sen tregua no revolto panorama público viveirés dos tres primeiros lustros do século XX.

De feito, efemérides como o primeiro centenario de Pastor Díaz, en setembro de 1911, non acadaron máis alto voo por culpa da desunión existente entre as elites da vila. Do tenso clima reinante xurdiron tráxicos episodios, como o asasinato do ex-alcalde Juan Muíño Cora ou un tiroteo na praza maior de Viveiro, o 5 de novembro do propio 1911 e sendo alcalde José Marqués, que deu como resultado a morte dunha humilde mulleriña, de nome Clara Peón, que vendía queixos allea ás disputas políticas que se ventilaban na Casa Consistorial... É o que Villar Ponte acertaría a resumir no Álbum de Vivero de Lánder falando “de las luchas políticas de dos bandos sin ideas, episodios de caciquil picaresca rural (Capuletos y Montescos en búsqueda de pastor) que celebraban el triunfo incivilista con música, cohetes y cambio de guardias municipales...”. 

Mina da Silvarosa (Viveiro)
A vitoria de Soto Reguera nas lexislativas de novembro de 1914 fronte ao candidato besadista Augusto Príncipe de la Bárcena marcará, porén, o comezo dunha longa etapa de relativa calma e de indiscutible preeminencia de aquel no distrito, primeiro como afecto á facción liberal romanonista e logo como albista. O Heraldo, que naceu instalado no campo da prensa liberal baixo a dirección do entón alcalde Pedro Pérez Barreiro, axiña se situará ao servizo inmediato e directo dos intereses que representaba no distrito o citado Soto Reguera, tanto fronte á antes citada coalición republicano-conservadora (que axiña será substituída, tras o mutis polo foro de Freixo, pola opción maurista que representaba José Santiago, co xornal Verdad y Justicia de voceiro), como fronte ao emerxente movemento obreiro, tanto socialista como anarquista, que arraigaba con forza nas minas da Silvarosa, nas fábricas da conserva de Celeiro, na factoría de Barro-Chavín, no ramo da construción ou mesmo en certos sectores artesanais tradicionais (carpinteiros, zapateiros...), recollendo, en boa medida, o descontento social que non se daba canalizado mediante a emigración, corrente que adquire por esa época na Terra de Viveiro proporcións masivas, con Cuba e Arxentina como principais destinos. 

En segundo lugar, non se pode esquecer que se produce a finais de 1908 a desaparición provisoria do escenario público viveirés da figura de Jesús Noya González e do veterano periódico da súa dirección, El Eco de Vivero (que aparecera en 1888), como consecuencia dunha sentenza xudicial, froito dunha querela interposta dous anos antes polo industrial José Barro, que lle impuña ao subdiácono unha pena de tres anos, seis meses e 21 días de desterro. Noya marchou a cumprila a Mondoñedo, onde colaborará co Boletín oficial do Bispado e co integrista El Pensamiento Católico. Cando regrese á vila do Landrove retomará a súa irrenunciable vocación xornalística en cabezallos como Verdad y Justicia (1915), Landro (1916) e La Defensa (1918), facendo non poucas veces de principal contraditor do Heraldo, precisamente.

O taller tipográfico de Ignacio Botino, ao quedar sen periódico que imprentar trala forzada desaparición de El Eco de Vivero, animou en xaneiro de 1909 a posta en marcha de La Voz de Vivero baixo o patrocinio do liberal Pedro Manuel Trobo e a dirección do xoven avogado Pedro Pérez Barreiro, que lle imprimiron á nova publicación, definida como “semanario defensor de los intereses generales del distrito”, unha liña menos integrista no plano relixioso e máis moderada e ata certo punto plural no plano político-ideolóxico que a que levara El Eco baixo a batuta de Noya. 

Esta relativa boa marcha empresarial de La Voz de Vivero e o atractivo da súa maior pluralidade e moderación editoriais fixeron que se agravase a crise do outro periódico da vila, El Vivariense, que fora refundado en 1906 (logo dunha primeira xeira entre 1890-1898) polo republicano Ramón Díaz Freixo coa colaboración de plumas ben cortadas como as de Xosé Plá Zubiri, Antón Villar Ponte e Alfredo García Dóriga e que protagonizara continuos e por veces moi virulentos enfrontamentos con El Eco de Vivero. O frustrado intento de suicidio do administrador de El Vivariense, Francisco Navarro, nos locais que a sociedade recreativa “La Peña” tiña na rúa María Sarmiento, en febreiro de 1909; a marcha a Cuba do autor de A patria do labrego; a morte do principal redactor García Dóriga en decembro de 1911 e a propia retirada da primeira liña política do médico dos pobres son circunstancias que colocaron ao semanario El Vivariense, que quedara baixo a dirección de Antonio Santiago, na necesidade de suspender provisionalmente a súa saída á rúa, aínda que hai indicios de que a retomou cando xa o Heraldo era unha realidade. Tería chegado así a sobrevivir, probablemente con algunha interrupción, ata polo menos maio de 1915.

Un elemento máis que debe traerse a colación para entender cabalmente o contexto que rodea o nacemento do Heraldo é a saída na Habana, en novembro de 1911, da revista Vivero en Cuba, órgano de prensa da sociedade de instrución “Vivero y su Comarca”, que impulsara e presidía o rico empresario indiano Justo Taladrid Catá. A nova entidade estableceu de inmediato unha especie de ósmose ideolóxica, xornalística e propagandística co Heraldo, que se reflicte na reprodución dos mesmos artigos, na coincidente nómina de colaboradores (Vicente Otero Cao, Riguera Montero...) e, sobre todo, na constante atención ditirámbica que emprestan ao seu protector ou padriño político, que non é outro que o avogado e deputado lugués José Soto Reguera. 

Puxo en marcha directamente o proceso de nacemento do Heraldo, por último, a compra da imprenta Botino por parte de Benigno López, co correspondente traslado da maquinaria desde o número 5 da rúa Maldonado ao número 12 da Rúa Pastor Díaz (Casa dos Leós). Esa mudanza de propiedade da imprenta tradúcese na desaparición de La Voz de Vivero, que ben mirado, constitúe así un precedente directo e inmediato do propio Heraldo. De feito, será a mesma persoa, Pedro Pérez Barreiro, na altura alcalde da localidade, quen pase sen solución de continuidade de dirixir o cabezallo que se extinguía a facer o propio no cabezallo que viña de nacer... 

Anuncios da saída do Heraldo 

Desde finais de 1911 van aparecendo en determinados xornais galegos pequenos soltos anunciadores da saída en Viveiro dun novo rotativo. O diario lugués El Regional, por exemplo, ofrece o 26 de decembro a nova do seguinte xeito: “Asegúrase que el partido democrático vivariense comenzará, en principios de año, la publicación de un semanario consagrado á la defensa de los intereses locales y los políticos del partido. Titularáse, probablemente, El Heraldo de Vivero”. Pola súa vez El Progreso de Lugo comenta o día 28 dese mesmo mes: “En los primeros días del año próximo verá en Vivero la luz pública un nuevo semanario que se titulará El Heraldo de Vivero, defensor de los intereses locales”. 

Dous cabezallos satíricos efémeros, de orientación editorial antitética, acompañaron a saída á palestra pública do Heraldo. Efectivamente, o diario herculino El Noroeste indicaba o 6 de xaneiro de 1912, nas vésperas da saída do propio Heraldo á rúa: “Anúnciase en Vivero la publicación de un periódico festivo, con caricaturas, que se titulará Allá va eso. En cambio ha dejado de publicarse el semanario La Voz de Vivero”. 

Ese xornal festivo Allá va eso, que tivo por nome definitivo ¡Ya está aquí esto otro! e estaba inspirado polo bando republicano-conservador dos Freixo-Plá-Santiaguito que editaba asemade El Vivariense, foi replicado inmediatamente polo liberal ¡Ya apareció aquello!, “periódico satírico circunstancial (escrito en serio, aunque parezca broma)”, que situaba a súa redacción no primeiro andar do número 11 da Rúa Espartero e viu lume en outubro de 1912, aclarando na súa mancheta que “no se vende pero se compra por 10 céntimos”... 

¡Ya apareció aquello!, do que saíron cando menos seis números, ata o 8 de decembro de 1912, é certamente un alter ego do Heraldo: imprímese no mesmo obradoiro, o de Benigno López, e enfróntase ao mesmo bando político, o da coalición republicano-conservadora local, mais faino cun constante recurso á ironía e cunha virulencia de ton considerable, fronte ao máis comedido discurso e o empaque máis formal e serio que amosa o Heraldo. No segundo número de ¡Ya apareció aquello!, o artigo titulado “¡Conformes!”, revela claramente esta complementariedade á que aludimos:
El Vivariense dice que El Heraldo de Vivero buscó un testaferro que le sirviese de pantalla, por temor á que todas las personas decentes se dieran de baja en las listas de suscripción.
La confesión, por lo que toca á todas las personas decentes, debe ser sincera. 
Pues los únicos que, al parecer, no son suscriptores del Heraldo de Vivero, son Freijo, Pla-compañía, Explosivos Álvarez y otros satélites de ínfima magnitud. 
Es decir que según El Vivariense, las personas decentes son todas suscriptoras de El Heraldo. 
Más claro: que El Heraldo es el órgano de la decencia. 
Lo contrario de... Viva... riense”.
 Noutra orde de cousas, tal vez non estea de máis facer aquí unha breve paréntese para indicar que a palabra “heraldo”, derivada do francés héraut e sinónima de pregoeiro, anunciador, emisario ou mensaxeiro, puxérase moi de moda nese preciso instante para bautizar novos cabezallos de prensa. En 1906, por exemplo, nacera na capital arxentina El Heraldo Gallego, en tanto en xaneiro de 1909 reaparecía con destacada combatividade agrarista o Heraldo Guardés. En 1910 comezara a se editar o efémero Heraldo de Bayona e un ano máis tarde El Heraldo de Verín, do director-propietario Eladio Fuentes. En xuño de 1912, pouco despois de facelo o propio semanario viveirés que nos ocupa, saíu tamén á rúa o Heraldo de Vigo, de matiz igualmente liberal, que contaba entre os seus redactores a Lustres Rivas, Javier Montero, Prudencio Canitrot, o fotógrafo Cao e un aínda imberbe Valentín Paz-Andrade. En 1913 viron lume El Heraldo Gallego, en Ourense, de inspiración agrario-basilista e dirixido por Lustres Rivas, e mais El Heraldo de Allariz. Posteriormente aínda apareceron El Heraldo de Puente-Caldelas (febreiro de 1915-xullo de 1916), con periodicidade mensual e afecto ao grande cacique da provincia pontevedresa, o Marqués de Riestra; El Heraldo de Villalba (marzo de 1916) quincenal monárquico, católico e conservador, con lixeiras coloracións rexionalistas, vinculado á figura de Antonio García Hermida; e, por último, El Heraldo de Arosa (1917), publicación de tendencia política maurista, dirixida por Gómez Paratcha e na que colaboraron non poucos irmáns da fala, como o viveirés Antón Villar Ponte. 

O Heraldo como fonte informativa doutros medios

O 21 de febreiro de 1912, o diario coruñés El Noroeste confirmaba aos seus lectores: “Vivero.- Ha comenzado á publicarse El Heraldo de Vivero, que verá la luz semanalmente como periódico defensor de los intereses de aquel distrito. Agradecemos la visita y le deseamos mucha vida”.

O primeiro exemplar do novo rotativo, que se subtitulará “periódico defensor de los intereses del distrito”, apareceu o domingo 17 de febreiro de 1912. O artífice técnico da grande calidade compositiva e tipográfica que amosa o Heraldo nas catro páxinas de que consta desde o seu primeiro número non é outro que Esteban Fernández Temprano, quen, andado o tempo, acabaría rompendo, non obstante, co semanario por discrepancias ideolóxicas e fundaría na propia vila do Landrove, no número 3 da rúa Pardiñas, outra imprenta da que sairía o xornal La Voz del Pueblo (1926). 
 
O xornalista viveirense Fernando Pérez Barreiro, irmán do primeiro director do "Heraldo", debuxado por Bujados
No editorial de presentación do Heraldo, debido seguramente á pluma do director Pedro Pérez Barreiro, faise mención á necesidade de que Viveiro contase dunha vez por todas cun “periódico serio, imparcial y respetuoso con todos, que labore con honradez y eficacia por la prosperidad del distrito, dirigiendo la opinión pública y encauzando la actividad colectiva, en sus variados aspectos, por los amplios derroteros de la vida moderna”. Ficaba clara, ademais, a intención do novo rotativo de fuxir de personalismos, de rexeitar a “egolatría ambiente” e de non cultivar o “odio implacable al adversario” que caracterizaran, por desgraza, a etapa anterior da vida política local viveiresa. Saía á palestra o novo xornal, en definitiva, para condenar “los antagonismos y rencores” que viñeran dominando o panorama e para infundir “ansias civilizadores de paz y de progreso” nunha misión que resultaría ao mesmo tempo “educativa y patriótica”. 
  
Moi axiña os colegas do novo semanario que estableceran intercambio con el, como era costume habitual nesa época, comezaron a valerse das informacións e contidos do Heraldo para ofrecer aos seus lectores breves pinceladas sobre o discorrer cotián da vila do Landrove, aforrando así o dispoñer nela de correspondente ou o ter que valerse do que no argot xornalístico se denominou axiña como enviado especial. 

Así, aos poucos días de saír o Heraldo por vez primeira á rúa, El Regional de Lugo (27.2.1912) aproveitaba a súa crónica dos actos celebrados no Entroido en Viveiro para encher, diríamos hoxe, a súa páxina de “sucesos”:
Vivero. Leemos en el Heraldo de Vivero: El miércoles recorrió las calles de esta ciudad, en las primeras horas de la noche, una original mascarada para celebrar el Entierro de la Sardina. Al llegar la regocijada comitiva frente a la casa del Sr. Marqués, el ex-municipal Manuel Díaz (a) Cristino, secundado por su hermano Balbino, acometió salvajemente á un individuo que conducía un pellejo de vino, promoviendo un escándalo tremendo, que originó gran alarma y la disolución de la mascarada. Los hermanos Díaz agredieron á dos guardias municipales, lesionando levemente á uno de ellos, y solo después de una verdadera batalla, lograron ser detenidos y puestos á buen recaudo.  Ambos se encuentran en la cárcel á disposición del Juez de instrucción”.
O mesmo rotativo de Lugo, que saía entón baixo a dirección de Manuel Amor Meilán, insería o 18 de xuño do propio 1912 outra crónica negra procedente do noso semanario:
Vivero. Un suceso desgraciado. 
Leemos en nuestro colega El Heraldo de Vivero. 
El pasado domingo ocurrió en esta ciudad uno de esos sensibles accidentes con que la fatalidad parece saborear la desgracia de una familia. 
Un vendedor ambulante llamado Antonio Novilla Carballo, de 28 años de edad, regresaba ya bien entrada la tarde, de recorrer varios pueblecitos y ferias con su industria, y al apearse de la caballería que montaba frente a su casa, en la calle de Porlier, lo hizo con tan mala fortuna que se clavó en el vientre un puñal que llevaba al cinto. 
Al sentirse herido cayó instantáneamente al suelo, derramando sangre en abundancia, de dónde fué recogido acto continuo, por algunos vecinos que lo trasladaron al Hospital, en donde a pesar de los cuidados de la ciencia, falleció en las primeras horas de la madrugada del lunes. 
En los primeros momentos pretendieron ver algunas personas que el desdichado Novilla Carballo fuera víctima de un crimen, por lo cual la guardia civil practicó algunas indagaciones conducentes á esclarecer el hecho, pero la misma víctima confesó lo casual del accidente, desapareciendo el misterio en que parecía envuelta la desgracia en un principio. 
Deja la víctima mujer y tres hijos en el mayor desamparo, y hace muy pocos días, una hija de cortos años, jugando con otras de su edad, tuvo la desgracia de que le vaciasen un ojo”.
Unha terceira nova publicada no Heraldo con traxedias e sucedidos do vivir cotián como argumento, neste caso referidos ao transporte en automóbil, é acollida por El Regional no seu exemplar de 6 de agosto de 1912:
Vivero.- El lunes de la semana pasada, al regresar á Vivero uno de los automóviles de la empresa “El Oriente”, que tiene establecido el recorrido desde esta población á Ferrol, y viceversa, fué objeto de un salvaje atentado, cerca de Santa Marta, que pudo traer funestas consecuencias para los que en él viajaban. 
Unos desalmados colocaron grandes piedras en una de las curvas de la carretera, y gracias á que, aun siendo de noche, el conductor del vehículo pudo verlas á tiempo, haciendo funcionar los frenos y quedando el coche parado instantáneamente, sin otras consecuencias que el susto que es de suponer entre los viajeros”. 
Unha cuarta desgraza, desta volta en Merille, salta das columnas do Heraldo ao citado El Regional en setembro:
Vivero. Sangriento suceso. 
Leemos en nuestro querido colega Heraldo de Vivero: 
A las dos de la tarde del miércoles, el vecindario de la parroquia de Merille se vió desgraciadamente sorprendido con una dolorosa nueva. 
Próximamente á esa hora, una gran detonación se sintió en todo el contorno y, cuando los vecinos salieron de sus casas para enterarse á que era debido, supieron que su convecino Francisco López Pena, de setenta y cuatro años de edad, se había suicidado disparándose una bomba. 
El hecho, según las declaraciones que en el lugar del suceso se recibieron, parece ser que ocurrió de la siguiente manera: 
Salió el López Pena de su casa y cerró por fuera las puertas y enseguida con la mano izquierda arrimó debajo del maxilar inferior una bomba de dinamita, de las que se acostumbran a echar en las fiestas, mientras que con la mano derecha arrimaba á ella un tizón que previamente había cogido en el hogar. 
El efecto fué instantáneo y el infeliz López debió de quedar muerto en el acto”.
Manuel Amor Meilán
E aínda en febreiro de 1913, o diario lugués de Amor Meilán reproduce a seguinte nova tomada do noso semanario, coas prácticas do matonismo rural durante as festas e a falta de controis sobre a posesión de armas de fogo como transfondo:
Leemos en el Heraldo de Vivero: 
En la noche del martes ocurrió en la parroquia de San Pedro un accidente desgraciado. 
El vecino del burgo de Valdemirós en aquella parroquia, Antonio Goás, de 45 años de edad, soltero, se dirigía en las primeras horas de la noche al baile que se celebraba en la inmediata parroquia de Landrove; parece ser que llevaba consigo una pistola Browning, y disparó con ella un tiro al aire para ver si funcionaba bien; el tiro falló y al estar examinando por qué no salía el tiro, se disparó el arma introduciéndose la bala en el vientre. 
Inmediatamente se dió aviso al facultativo Sr. Freijo, quien le hizo la primera cura. En la tarde del miércoles, en vista de la gravedad del paciente, fué avisado el forense Sr. Quintana, y éste puso el hecho en conocimiento del Juzgado, que se personó en el domicilio del lesionado en la mañana del jueves con el fin de instruir las primeras diligencias sumariales. 
De la declaración del herido y de los vecinos, parece ser que se deprende que fué casual y tal como lo relatamos. 
El herido ha fallecido hoy sábado, pues, no habiendo podido serle extraida la bala, sobrevino la peritonitis que, desde un principio, ya anunciara el Sr. Quintana como origen de un fatal desenlace. 
En poco tiempo, y por descuidos, ya han ocurrido algunos de estos accidentes, debido á la ignorancia de ciertas gentes para manejar armas modernas, prohibidas por la ley, que se llevan, á veces, con fines premeditados y punibles”. 
Mais non só de “sucesos” se alimentaba o “recorta e pega” que outros xornais practicaban a expensas do publicado no Heraldo. Tamén había lugar para dar conta de determinadas visitas institucionais á vila do Landrove e para, de paso, facer propaganda das súas excelencias de cara ao incipiente negocio turístico. Nesa liña, no diario católico lugués La Voz de la Verdad do 16 de abril de 1912 insírese o seguinte solto:
El Heraldo de Vivero se ocupa en su último número de la breve estancia del señor Gobernador civil en aquella población. 
Asegura el colega que tanto agradó la hermosura de Vivero y su campiña al señor Boccherini que volverá en el verano en cuantas ocasiones pueda”.
Cando o potentado José Mª Riguera Montero agasalle ao alcalde de Ourol cun luxoso bastón de mando con artística empuñadura de ouro, o xornal compostelán Gaceta de Galicia, ademais de reproducir a nova o día 14 de novembro tomándoa do Heraldo, desfarase en eloxios cara ao obsequiador, entendendo que o seu aceno era demostrativo do “civismo y el fervoroso amor que por el curruncho nativo siente”. 

Vista antiga do peirao de Viveiro
Por outra banda, o importante proxecto dun novo peirao marítimo na nosa vila tamén saltaría desde as páxinas do Heraldo a outros cabezallos provinciais. O 6 de agosto de 1912, El Regional sinalaba:
Hemos tenido el gusto de examinar (leemos en El Heraldo de Vivero) los planos del futuro muelle. 
Será todo él de piedra y estará determinado por tres líneas: una, de 150 metros, que partirá del primer ojo del puente y llegará á la bajamar; frente á una de las actuales rampas de la Pescadería; otra, de 30 metros, que formará ángulo con la anterior; y otra de 63 metros, que unirá la línea precedente con el Malecón. 
En la primera de las tres citadas líneas irá una rampa de 30 metros de longitud, para el servicio de las embarcaciones menores, y tres escaleras de hierro, adosadas al muro, para el de las mayores. 
La superficie del muelle será de 7.000 metros cuadrados, y, dentro de ella, se construirá una carretera, de forma angular, de 8 metros de anchura, para el acarreo de las mercaderías. 
El costo se elevará, según el presupuesto de la Jefatura, á 131.000 pesetas. Trátase, como se ve, de una obra de extraordinaria importancia, sabiamente proyectada por el ingeniero D. Leopoldo Soler, á quien, como al diputado Sr. Soto Reguera, hacemos presentes desde estas columnas la fervorosa gratitud del pueblo de Vivero”.
Pola súa vez, El Norte de Galicia de 10 de agosto do mesmo ano explicaba que “El Heraldo de Vivero elogia el proyecto y planos formados por el ingeniero Sr. Soler para el futuro muelle de aquel puerto” e resumía a continuación as principais características técnicas da obra copiando os datos do propio semanario viveirés. 

Convulsións na dirección do Heraldo 

O inesperado falecemento do director do Heraldo, o xoven avogado Pedro Pérez Barreiro, cando apenas levaba postos na rúa dezaoito números do semanario e contaba unicamente 30 anos de idade, foi loxicamente obxecto de atención e sentimento noutros medios xornalísticos. La Voz de la Verdad expresábase ao respecto o 24 de xuño de 1912 nestes termos:
Nuestro colega El Heraldo de Vivero viene dedicado en gran parte de su último número á la memoria del joven abogado D. Pedro Pérez Barreiro, director de dicha publicación, recientemente fallecido en aquella hermosa villa de la costa. El entierro del finado periodista fué una espontánea y cariñosa manifestación de duelo. Acompañamos a la redacción de Heraldo de Vivero en su pesar por tal desgracia”.
Para cubrir a triste baixa que deixaba sen patrón o seu buque mediático, Benigno López botou man de Antonio Díaz Vale, quen viña exercendo desde marzo de 1912 como director doutra publicación que tamén se editaba no obradoiro tipográfico dos baixos da Casa dos Leós: La Opinión de Ortigueira. A partir de xullo, este cabezallo trasladaría a súa impresión á casa tipográfica David Fojo, na propia Ortigueira. 

Reciprocamente, o Heraldo tamén lamentou nas súas planas a morte doutros directores de xornal galegos amigos. Tal foi o caso de José Lombardero, de El Noroeste coruñés, sobre quen se escribe no noso semanario, en outubro de 1912:
Con sentimiento profundo escribimos estos renglones, que no son más que la expresión débil y pálida de la participación que los modestos camaradas de El Heraldo de Vivero toman en el pesar inmenso que embarga á sus queridos compañeros de El Noroeste, por la muerte del ilustre maestro de periodistas D. José Lombardero y Franco, propietario del diario coruñés. El hermano insustituible, el sincero compañero de los que componen la redacción de nuestro querido colega, el político talentoso que era alma mater del famoso “Club de las viudas” del salón de conferencias del Congreso, como él mismo había bautizado aquella peña de políticos, ha muerto en París, lejos de su querida tierra, y de él no quedan sinó sus inanimados restos que recibirán sepultura en la Coruña, su ciudad natal”.
Nas planas doutros xornais irán saíndo ao longo de 1912 novas pequenas e menores do vivir cotián viveirés que remiten como fonte para as páxinas do noso semanario. Por El Regional, de Lugo, sabemos do reto que o “Club Vivero” lanza en agosto aos seus colegas vilalbeses para disputaren un partido de foot-ball; do ingreso nun convento madrileño da rapaza Mª Luísa Fernández Ramudo, filla do notario Lucio Fernández Argüelles; das felices vacacións que pasou nese ano de 1912 na vila do Landrove, na compaña da súa señora e fillas, o daquela catedrático de Cálculo Diferencial e Integral na Facultade de Ciencias da Universidade Central de Madrid José Andrés Irueste (1844-1920); do accidente que sofre en febreiro de 1913 Taladrid Catá durante unha cazaría, que lle causa a rotura dunha perna; etc. O 10 de decembro de 1912, en fin, insire El Regional esta nota: 
Leemos en el Heraldo de Vivero: 
El día de Santa Bárbara cumplió cien años nuestro amigo D. Manuel Leal (o señor Manuel d'as Pontes). 
A pesar de tan respetable carga, disfruta el simpático anciano, casi, casi, de tanta agilidad como si sólo contase sesenta abriles. 
Dios le conserve la salud siquiera unos diez añitos más, y después... ya seguiremos pidiendo”.
Como xa advertimos, as actividades e iniciativas da sociedade “Vivero y su Comarca” gozaron dunha atención preferente nas planas do Heraldo, o que fixo que outros medios se fixesen eco delas. Así, El Regional de Lugo de 6 de agosto informa da poxa celebrada pola entidade en Merille para adxudicar as obras de construción do edificio escolar desa parroquia, resultando adxudicatarios pola cantidade de 6.000 pesetas Francisco Rodríguez e Manuel Fraiz, quen se comprometeron a iniciar decontado a obra e a rematala no prazo máis breve que lles fose posible. 

Cando o Heraldo estaba a piques de cumprir o seu primeiro ano de vida, produciuse unha das situacións que resultaron máis comprometidas en toda a súa xa centenaria traxectoria. Efectivamente, como se encargou de difundir o compostelán Diario de Galicia de 17 de xaneiro de 1913:
El juez de instrucción de este partido, don Silvino Álvarez de la Escosura ha procesado y encarcelado al director de El Heraldo de Vivero, don Antonio Díaz Vale y al regente de la imprenta del mismo periódico D. Esteban Fernández Temprano. 
El motivo de estas detenciones fue la publicación en aquel colega de un artículo comentando la noticia del traslado de dicho juez, como consecuencia de la denuncia que contra él formuló el diputado Sr. Soto Reguera”.
Soto Reguera
Mais como informa El Regional lugués, ao final quen riu último foi o semanario local, pois os poderosos resortes do preboste liberal Soto Reguera non só conseguiron o traslado inmediato e forzoso dese maxistrado de orixe asturiana a unha pequena localidade catalá, senón que determinaron a rápida posta en liberdade dos xornalistas heraldinos e a apertura dun gravoso expediente contra o citado Silvino Álvarez:
Por el último número del Heraldo de Vivero nos enteramos de la denuncia de que fué objeto por el Juzgado de primera instancia de aquel partido don Silvino Álvarez de la Escosura recientemente trasladado a Santa Coloma de Farnés, y del proceder de aquel funcionario en las actuaciones practicadas. 
Lamentamos el percance y hallamos muy justas y muy razonables las protestas del querido colega contra el proceder de aquel juez tan llevado y tan traído en recientes interpelaciones formuladas en pleno Congreso de los Diputados”.
 Remate

Ao encarar o seu segundo ano de existencia, non hai dúbida de que o Heraldo é un proxecto empresarial e xornalístico plenamente consolidado: goza do respaldo financeiro de varios potentados locais e da protección política do todopoderoso Soto Reguera; non dá feito para acoller nas súas planas anuncios comerciais de negocios de toda caste (zapaterías, ferreterías, ultramarinos, fábricas de chocolate, confeitarías, almacéns, talleres mecánicos, materiais de construción, maquinaria agrícola, fábricas de xeo, consultorios médicos, boticas, notarías...); recruta colaboradores e non poucos asinantes entre a nutrida colonia galega de Cuba; está no mellor dos tratos coa potente sociedade de instrución “Vivero y su Comarca” e co seu hiperactivo presidente Taladrid Catá; e, por se todo isto fose pouco, goza ademais das primicias poéticas e dos artigos de fondo dun elenco cada vez máis nutrido e variado de escritores locais: Gonzalo (o daquela seminarista Justo Núñez Rodríguez), Demetrio Zenón (pseudónimo que corresponde a Fernando Pérez Barreiro), Leoncio López de las Casas, Vicente Otero Cao, Riguera Montero, o mestre Lois Tobío Campos... A partir de xaneiro de 1913, dando mostras desa consolidación indiscutible, o Heraldo lanzarase mesmo a editar o seu primeiro folletín, co título de “Virgen... y mártir. Novela en rústica, caricaturista, corta y original de Fernando Pérez Barreiro”... 

O que veu despois constitúe unha historia apaixonante á que non deixaremos de volver en novas entregas.

xoves, 16 de abril de 2015

XOSÉ Mª ÁLVAREZ BLÁZQUEZ, PASTOR DÍAZ E VIVEIRO

Queremos honrar hoxe, co gallo de se cumprir o primeiro centenario do seu nacemento e de se inaugurar na Fundación Penzol de Vigo unha exposición sobre a súa figura, a memoria humana, literaria e intelectual de Xosé María Álvarez Blázquez (Tui, 1915-Vigo, 1985), escritor que comezou a despuntar xa na etapa previa ao infausto 36 e que logo da guerra, a despeito dos moitos padecementos que esta trouxo para si e para boa parte dos seus, resultou un puntal destacadísimo no panorama cultural galego da segunda metade do século XX. 

Erudito, arqueólogo, etnógrafo, bibliófilo, editor, libreiro, novelista, poeta, autor teatral e ensaísta, a quen conmemoramos no Día das Letras do 2008, foi un humanista incansábel e polifacético, comprometido ata a cerna cos ideais galeguistas. Para a historia cultural da Terra de Viveiro, a súa figura ten unha concreta e especial relevancia, relacionada con Pastor Díaz, da que tentaremos dar conta neste pequeno traballo.

Infancia tudense e mocidade pontevedresa

Xosé María Álvarez Blázquez, tudense de nacemento, foi un dos seis fillos do matrimonio formado polo médico pontevedrés Darío Álvarez Limeses e pola cubana María Blázquez Ballester. Tras pasar a infancia na vila natal, desde setembro de 1931 instalouse en Pontevedra na casa de seu tío Xerardo Álvarez Limeses (1871-1940), inspector de ensino e poeta con certas vinculacións a Viveiro, pois ademais de ser amigo de Noriega Varela e de coincidir con Xoán Pla Zubiri nas páxinas da revista pontevedresa Galicia Moderna (1897-1898), obtivo en 1904 un galardón literario na nosa vila, no certame do que foi mantedor o deputado fusionista Eleuterio Delgado, e en 1915 fíxose merecente dun novo premio poético, desta vez nos "Juegos Florales" de Lugo, grazas á súa composición en oitavas reais "A Vivero", da que demos conta hai xa algún tempo nas plans do Heraldo de Vivero.

O mozo Xosé Mª chegaba á casa do tío na Boa Vila con intención de estudar Maxisterio, mais da estadía pontevedresa derivaranse ademais moitas outras experiencias formativas. Así, na compaña doutros mozos pontevedreses, promove a revista Cristal, publica o poemario en castelán Abril (1932) e fai parte do comité de recepción a Federico García Lorca cando o poeta granadino visita Pontevedra.

Por outra banda, unha curmá súa e filla de D. Xerardo, Amalia Álvarez Gallego, casará con Alexandre Bóveda, na altura secretario xeral do Partido Galeguista e figura decisiva para a conversión espiritual do mozo Xosé María, quen ingresará da súa man no agrupamento da "Federación de Mocidades Galeguistas" da cidade do Lérez en 1933, con dezaoito anos cumpridos. Poucos meses despois, o noso mozo ve publicado no boletín A Nosa Terra o seu primeiro artigo, intitulado "Outro aldraxe", e edita un folletiño baixo o rótulo de "Berro en lembranza dos herois de Carral".
Pouco antes do estourido bélico do 36, Xosé Mª Álvarez Blázquez comeza a preparar un libro de relatos en galego, Os ruíns, que ía publicar Ánxel Casal na editorial "Nós" se a tráxica guerra non frustrase o seu desexo e, desde 1935, desempeña os seus primeiros destinos docentes en escolas de A Guarda, Tui e Coia (Vigo).


Desastres da guerra en carne propia

A guerra civil cébase coa súa familia máis directa: co seu pai Darío, fusilado en Tui polos falanxistas; co seu tío paterno Xosé, que morre días despois coa tristura; co seu irmán Celso, que loita en Asturias e contrae unha tuberculose mortal; co seu admirado Bóveda, fusilado na Caeira o 17 de agosto do 36... Mobilizado el propio, safa este período como enfermeiro e intendente no compostelán Hospital de San Caetano, actual sede administrativa do goberno autonómico.

A inmediata posguerra pásaa como docente en Coreses (Zamora), por traslado forzoso, e aproveita a súa situación e soidade para escribir a súa primeira novela, Crecen las aguas (premiada en 1955) e moitos poemas. En 1941 publica El crimen de la isla verde e ao ano seguinte pede a excedencia para poder regresar onda a familia, que abandona o Tui represor e se instala en Vigo.

Promove entón Xosé María en Nigrán unha fábrica de tixolos e tellas, que se ve abocada ao pechamento en 1945. Consegue emprego, a seguir, como secretario da confraría de pescadores "San Francisco" de Vigo (Berbés) e envía ao prestixioso Premio Nadal a novela policíaca En el pueblo hay caras nuevas, que perde por un voto de diferenza contra a novela Nada, de Carmen Laforet.

En 1946 contrae matrimonio con María Luísa Cáccamo, traballadora do "Banco Pastor" en Vigo. O casal instálase no barrio das Travesas e fai tertulia no "Derby" con figuras como os pintores Laxeiro e Maside, Valentín Paz Andrade, Viñas Cortegoso, etc. Ao ano da súa voda, Xosé Mª estrea en Vigo, no Teatro "García Barbón", a peza El zapato de cristal, "cuento escenificado" e, pouco despois, no "Jovellanos" de Xixón, Los pazos altivos, "comedia en tres actos, en verso". Ambas foron feitas en colaboración con seu irmán Emilio, como tamén o foi o volume poético Poema de ti e de min, editado na colección pontevedresa "Benito Soto" en 1949.

O libro como bandeira

A partir de 1948, Álvarez Blázquez comeza a súa aventura como editor, bibliófilo e libreiro, que tantos e tan bons froitos rendeu para a cultura galega e da que a figura de Pastor Díaz, como logo explicaremos, foi directa beneficiaria.

No citado ano inaugura a "Libraría Monterrey", en Vigo, que perdurará ata 1979, e en 1950 funda a "Editorial Monterrey", con Luís Viñas Cortegoso. Xosé María foi tamén membro fundacional da Editorial Galaxia (1950) e en 1964 fundará as "Edicións Castrelos", desde as que promoverá coleccións tan exitosas no seu momento como "Cuadernos de Arte Gallego", "Pombal", "Pico Sagro" e, sobre todo, "O Moucho", reeditada en boa hora durante 2008 pola edición galega do diario El País (unha edición que, infelizmente, parece esgotar neste instante os seus días de existencia).

Complementando esta faceta bibliófila topamos ao noso autor, en plena madurez intelectual, despregando un intenso e polifacético labor como correspondente e logo numerario (ingresa en 1964 co discurso Cantares e Romances vellos prosificados) da Academia Galega, como Comisario de Escavacións Arqueolóxicas de Vigo (achado de estelas funerarias romanas na rúa Pontevedra, escavacións no Castro, na illa Toralla e no poboado paleolítico das Gándaras de Budiño, organización dun congreso de arqueoloxía na cidade olívica...), como columnista de prensa no compostelán La Noche e mais no Faro de Vigo que dirixe entón o noso Leal Ínsua e como guionista para o "Galician Programme" da BBC e para numerosas emisións radiofónicas viguesas (con seccións como "Ventana al mar"; "Buenas tardes, Galicia"; "Cada día tiene un suceso"; "Refraneiro galego"; "Reloj de sol", etc.).

Tamén non descoida a faceta literaria, ben como novelista (en 1952 edita Una cabaña en el cielo e en 1955 Las estatuas no hablan), ben como poeta (en 1954 obtén o "Premio Pondal" do Centro Galego de Bos Aires, por Canle segredo, volume que non obstante ficaría inédito ata 1976). En paralelo, ademais, Xosé María escribe diversos traballos como erudito da historia local (así La ciudad y los días. Calendario histórico de Vigo, en 1960) e sobre temas etnográficos e numismáticos, ao mesmo tempo que se erixe nun auténtico especialista na nosa lírica medieval, mercé á Escolma medieval galego-portuguesa (1952), á súa biografía do xogral Martín Códax (1958), a artigos como "Sobre la voz 'señor' en los trovadores (Concepto del 'amor servil')" publicado nos Cuadernos de Estudios Gallegos do Instituto "Padre Sarmiento" en 1950 e mesmo a divertimentos literarios como o Cancioneiro de Monfero, creación absolutamente súa que imprime e difunde o día dos Santos Inocentes de 1953 como se se tratase dun novo códice medieval galaico-portugués... A imitación recreativa das cantigas era tan perfecta, que máis de un erudito coidou estar diante dunha auténtica xoia do noso Medioevo recuperada...

A desgraza traidora e o traballo como refuxio

En 1966, Xosé María trasládase a Uvieu como delegado de vendas da empresa Pescanova, mais a doenza irreversíbel da súa filla 'Colorín' lévao de volta a Vigo ao ano seguinte e forza, por imperativos pecuniarios, o seu regreso á docencia en 1968, como profesor de Formación Humanística no Politécnico Marítimo-Pesqueiro de Vigo.

'Colorín' morre en 1970 e o noso escritor súmese nunha tan fonda como calada tristura, nunha irreversíbel crise de fe e nun redobrado esforzo cultural, literario e editorial, do que son froito os mellores anos da editora "Castrelos" (ata 1979, en que vende os seus fondos á editora Galaxia), os relatos de A pega rabilonga e outra presada de textos inéditos, numerosos artigos no Faro, a concesión en 1976 do título de "Cronista Oficial" de Vigo, a dirección, xunto con Cunqueiro, do volume colectivo Vigo en su Historia (1980) e, finalmente, a biografía de Alexandre Bóveda que o "Banco del Noroeste" (do grupo Rumasa, de Ruíz Mateos) encargou en 1982 para a colección "Hombres que hicieron Galicia" e que acto seguido secuestrou... Desa obra fixo unha edición posterior, traducida para a nosa lingua, a tamén xa infelizmente desaparecida editorial do semanario A Nosa Terra.

Homes así nunca morrerán de todo

Xubilado desde 1983, concorre simbolicamente nunha candidatura galeguista ás eleccións municipais viguesas e falece, dun infarto, o 2 de marzo de 1985. Atrás quedaba unha meritoria obra literaria, tanto en galego como en castelán; un feixe de eruditas achegas sobre diversos campos de investigación, especialmente relevante no tocante á historia local viguesa, ás letras galaico-portuguesas medievais e anteriores ao Rexurdimento, á etnografía e á arqueoloxía; unha inxente obra de divulgación histórica e cultural, derramada en xornais impresos, revistas e emisoras de radio; un labor editorial comparábel, por intención e enfoque popular, co despregado antes da guerra pola "Nós" de Ánxel Casal; unha prole entregada á curiosidade humanística, ás artes e ás letras (seus fillos Xosé Mª, Alfonso e Celso, escritores de valía; súa filla Berta, magnífica artista plástica...) e, sobre todo, como referencia insoslaiábel do pasado comunal galego recente, un valioso e irrenunciábel exemplo ético.

O agasallo dun inédito de Pastor Díaz
 
Aludimos liñas arriba ao intenso labor despregado por Xosé Mª Álvarez Blázquez a partir dos anos 50 e ata ben entrados os 70 como libreiro, bibliófilo, editor e investigador da cultura galega, sexa a través da "Libraría Monterrey", da editora homónima, das algo posteriores "Edicións Castrelos" e dos múltiples traballos de divulgación e erudición que deu a coñecer na prensa periódica (Faro de Vigo, La Noche...) ou en revistas especializadas (Cuadernos de Estudios Gallegos, Grial...). É precisamente nesta perspectiva como o seu nome se vincula de maneira directa coa historia cultural viveiresa, desde o punto e hora en que foi el o descubridor e editor, en 1951, dunha composición en idioma galego de Nicomedes Pastor Díaz, a "Égloga de Belmiro e Benigno".

En realidade, da pluma do tudense saíron numerosos traballos que versaron sobre numerosas figuras, temas e motivos da nosa historia literaria. Así, por exemplo, sobre a biografía de poetas como Martin Códax, Antonio Arias Teixeiro, Francisco Añón ou Aurelio Aguirre. Tamén eruditas achegas sobre a literatura popular ou "de cordel" que circulou na Galiza dos "Séculos Escuros" tendo ao mariscal Pardo de Cela como tráxico protagonista. Súas foron diversas escolmas de poesía galega medieval e moderna e seus, asemade, moitos dos volumes misceláneos ou recompilatorios que a colección "O Moucho" foi publicando con títulos como Cantigas do viño, Sal e pementa. Escolma de epigramas, Os nomes da terra (asinado co pseudónimo 'Celso de Baión', que fai referencia á parroquia de Vilanova de Arousa onde pasou os veráns da súa mocidade), O libro da caza, Xan labrego, Cantares de cego, O libro do marisco, etc.

Foi na editorial "Monterrey", que fundara en 1950 con Viñas Cortegoso e por medio da que poñería na rúa volumes emblemáticos como Cantiga nova que se chama riveira de Cunqueiro, Nasce un árbore de Mourullo, o seu propio poemario Roseira do teu mencer (adicado á súa filla 'Colorín') ou a reedición de El buho gallego (obra que se atribúe ao VII Conde de Lemos), onde publicou efectivamente Álvarez Blázquez en 1951, con ilustracións de Xosé Sesto, o citado poema ata entón descoñecido do escritor romántico viveirés.

Hoxe esta edición prínceps, que constou de 313 exemplares e que saíu concretamente o 23 de xuño de 1951 dos talleres de Celestino Peón (aínda hoxe activos na pontevedresa Praza do Teucro), é ben difícil de atopar, mais dispoñemos afortunadamente do facsímil que Edicións Xerais de Galicia preparou, co patrocinio do Concello de Viveiro e con limiar do profesor Ramón Nicolás, cando a citada editora viguesa celebrou a entrega dos seus emblemáticos premios literarios "Xerais" e "Merlín" na nosa vila, en 2001.

O achado da "Égloga" serviu, entre outras cousas, para comezar a elevar a categoría (unha vocación inicial de escrita en galego, auspiciada polo clima intelectual do seminario mindoniense ou da Minerva compostelá) o que ata entón só viña sendo anécdota (un único texto na nosa lingua, "A alborada", dado a coñecer por vez primeira en 1828) na biografía de Pastor Díaz, colocando automaticamente algúns enigmas apaixonantes: ¿cantos outros textos puido compoñer no seu galego natal o autor de "La Sirena del Norte"? ¿quen o animou ou influíu para cultivar esa vocación de escrita en galego, tan precoz nel como inhabitual e chamativa nunha época en que o noso idioma, como é ben sabido, estaba proscrito de moitos ámbitos sociais e marxinado da propia literatura?

Mentres que para o primeiro dos interrogantes non existe resposta satisfactoria, de xeito que debemos polo de hoxe limitarnos a citar unicamente tres textos en galego de Pastor Díaz, para o segundo hai unha plausíbel hipótese formulada no seu día polo profesor Carballo Calero, que sinalou a Don Antonio María de Castro e Neira (1771-1826), párroco de Argomoso, profesor no seminario mindoniense e autor de varios vilancicos na nosa lingua, como verdadeiro mestre en arte poética do viveirense.

Composta por varias estancias de versos hendecasílabos e heptasílabos, a "Égloga" reproduce a conversa que manteñen Benigno e Belmiro: o primeiro, experimentado en amores infelices por unha Ana que marchou da Terra, intenta consolar ao segundo, que chora diante do mar a perda da súa namorada Xulia, afogada, e pensa na propia morte como remedio á súa desgraza. Finalmente, ambos deciden refuxiarse no vivir aldeán para pasaren o resto dos seus días coa súa amizade como consolo eficaz ("entraron n-ela e sempre en paz viviron").

Álvarez Blázquez declarou ter topado a "Égloga" pastordiana "revolvendo un mazo de antergos manuscritos poéticos", que procederían, tamén segundo a súa propia indicación, do legado documental da casa de dous compañeiros de aulas do noso poeta, na Compostela do primeiro terzo do século XIX, Francisco Xavier e Xosé Parcero Blanco, ambos lugueses.

Para a atribución da autoría do texto, Álvarez Blázquez, sen obviar as lóxicas cautelas intelectuais ao respecto, manexou argumentos de diversa índole, que expuxo tanto no limiar da edición de 1951 como no artigo "Notas para una edición crítica de la Égloga de Belmiro e Benigno de Pastor Díaz", publicado nos Cuadernos de Estudios Gallegos (Compostela, tomo XVIII, nº 56, 1963).

En síntese, eses argumentos facían referencia, en primeiro termo, aos trazos do idioma galego empregado na "Égloga", coincidentes por regra xeral cos falares da área mindoniense do bloque central do galego, ou sexa, co galego de Viveiro: plurais do tipo nubarrós, tragós, rolís, corazós; substantivos como mao (por man); formas verbais como ques (por queres), morriche, fuxiche, escondiche, aganchaba; pronomes como e nosoutros; etc. Na mesma perspectiva funciona o indicador dos castelanismos (dulzura, hermosa, lexos, semexantes, llanto...) abundantes no texto e idénticos na maioría dos casos aos presentes noutro dos tres poemas en galego de Pastor Díaz coñecidos, "A alborada".

A escritora Marica Campo analizou magnificamente no Programa de Festas Patronais viveirense de 1986 o galego usado polo romántico na súa "Égloga", ponderando o mérito dese entón adolescente que se enfrontaba á composición dun texto non pequeno nunha lingua que non contaba entón nin con gramáticas, nin con dicionarios nin con normas de ningunha caste.

En segundo lugar, a atribución a Pastor Díaz sostense polas mencións paisaxísticas que o texto contiña, nomeadamente a referencia á costa bravía e ao río Landrove ("Nas ribeiras amenas / do apacible Landrove"), tantas veces amentado polo poeta nas súas composicións posteriores, xa en castelán.

O marcado ton sentimental, romántico, da composición, en contraste cunha coidada forma de xinea máis ben neoclasicista, colocábana no intre histórico axeitado para atribuírlle o texto a Pastor Díaz, na medida en que o escritor, que había ter probabelmente non máis de dezaseis ou dezasete anos cando a compuxo, protagonizou unha época de mocidade en que o neoclasicismo e romantismo eran códigos antitéticos aínda en loita pola hexemonía definitiva.

Finalmente, a profusa adxectivación, o emprego de abundantes cultismos e outros elementos retóricos presentes na "Égloga" presentan abondosas coincidencias con "A alborada", o que reforza novamente a atribución pastordiana formulada polo autor de Canle segredo.

A todos estes elementos aínda hai que engadir un máis, de tipo grafolóxico: a comparación entre os manuscritos dun e doutro texto e, á súa vez, destes con epístolas do viveirés conservadas permitiu aseverar, con certos visos de indiscutibilidade, que todos eles saíron do mesmo puño...

Leal Ínsua e Chao Espina, dous eruditos viveireses que estudaron a fondo a figura de Pastor Díaz e que manexaron e posuíron abundante material manuscrito por el, non dubidaron en corroborar a atribución feita por Álvarez Blázquez, o mesmo que estudosos de prestixio na época, como Fermín Bouza Brei, Fernández del Riego ou Ricardo Carballo Calero. Desde entón, a "Égloga" figura por dereito propio no elenco de composicións que a comezos do século XIX anunciaron o inminente espertar literario do noso idioma; un espertar que acadaría a súa máxima expresión e intensidade en Rosalía de Castro, amiga dun Pastor Díaz que tería prologado os seus Cantares gallegos se a morte cruel non llo impedise. 

En palabras da xa amentada Marica Campo, admirada poeta e benquerida amiga nosa, "Pastor Díaz, poeta galego e en galego, é un fito do que non podemos prescindir á hora de xulga-la historia da nosa lingua".