tag:blogger.com,1999:blog-72097411697325195302024-02-19T18:13:34.888+01:00A ÍNSUA DO ÍNSUABlog persoal de Emilio Xosé ÍnsuaEmilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.comBlogger142125tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-49852092224617410982023-07-26T19:18:00.001+02:002023-07-26T19:18:41.259+02:00Dez poemas a Mondariz do escritor cordobés Antonio Fernández Grilo (1845-1906)<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><br /></span></p><p align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: right;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5qhoScuqWta24w7INxZy1S7VpGmG2zDdxPB5LYhnHQeKpxtHPYBCpcA_XbvhbgIW7zrFT51LmpBNZlctmjUaJp-IhFQZFMca2MvOKZact-I0S7UlkOAtwT-ArJkg4wZtYQg81laNMFNDDKjhN8529xGJRHjuIyKjcbgtzPXxvXJfv4EJ6j2rU_t_lJ1E/s1101/Retrato%20de%20Antonio%20Fern%C3%A1ndez%20Grilo%20por%20B.%20Maura,%201890.%20%C2%A9BNE.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1101" data-original-width="763" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5qhoScuqWta24w7INxZy1S7VpGmG2zDdxPB5LYhnHQeKpxtHPYBCpcA_XbvhbgIW7zrFT51LmpBNZlctmjUaJp-IhFQZFMca2MvOKZact-I0S7UlkOAtwT-ArJkg4wZtYQg81laNMFNDDKjhN8529xGJRHjuIyKjcbgtzPXxvXJfv4EJ6j2rU_t_lJ1E/s320/Retrato%20de%20Antonio%20Fern%C3%A1ndez%20Grilo%20por%20B.%20Maura,%201890.%20%C2%A9BNE.jpg" width="222" /></a></div><br /><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><br /></span><p></p><p align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Para Pilar
Avión Carrera e Emilio González Vázquez,<o:p></o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: right;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; mso-bidi-font-weight: bold; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">meus benqueridos
sogros, <i>in memoriam<o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><!--[if !supportLists]--><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><span style="mso-list: Ignore;">1.<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span></b><!--[endif]--><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Introdución<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Na súa
monografía </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">El poeta y el burgués</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> (Universidade
de Sevilla, 1990: 42), a investigadora Marta Palenque indica que o nome de Antonio
Fernández Grilo (Córdoba, 1845- Madrid, 1906) ocupou un lugar moi privilexiado
na chamada “poesía de salón” que triunfou na literatura española durante o
derradeiro terzo do século XIX, na medida en que, “traído y llevado por reyes y
nobles, se convirtió en un poeta ‘imprescindible’ en los salones de mayor
importancia y alcurnia”.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Indica a
mesma autora tamén (1990: 169) que o escritor cordobés, alén de ter excelentes
calidades como recitador e improvisador que facían da súa presenza un auténtico
atractivo en veladas e festas aristocráticas, atendía “a cualquier suceso en el
seno de la buena sociedad para cantarlo en sus versos”, de maneira que “sus
poemas circunstanciales y de salón” acababan enchendo as principais revistas literarias
e ilustradas editadas nese período. Tratábase, por regra xeral, de “versos
dedicados, celebrando tal boda o tal nacimiento, llorando la muerte de un hijo
o una madre, loando la belleza de una dama, acompañando un regalo…”.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Nesa descrición
ofrecida por Palenque cómpre engadir aínda o conxunto de dez poemas que Fernández
Grilo escribiu durante as súas varias estadías no Balneario de Mondariz, oito
deles publicados no <i>Almanaque para 1894</i> da revista madrileña <i>La Ilustración
Española y Americana</i>, outro manuscrito no <i>Álbum de Honor</i> do mesmo
cara ao ano 1896 e outro máis aínda recollido nun </span><i><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Álbum-Guía.
Las Aguas de Mondariz</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> de 1899. Son eses dez poemas os que
hoxe temos o pracer de contextualizar, rescatar e compartir con todas as
lectoras de <i>Mondaricus</i>.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><br /></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><!--[if !supportLists]--><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><span style="mso-list: Ignore;">2.<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span></b><!--[endif]--><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Un poeta de sona mimado pola aristocracia</span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; text-indent: -18pt;"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0cm 18pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; text-indent: -18pt;">Comecemos
por dar breve noticia da traxectoria deste autor, hoxe caído no case total
esquecemento, mais que gozou en vida dunha sona sen apenas parangón con ningún outro
escritor finisecular, talvez coas únicas excepcións de Zorrilla e Campoamor.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; text-indent: -18pt;"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; text-indent: -18pt;">Antonio Fernández
Grilo comezou a despuntar literariamente na súa Córdoba natal ao gañar en 1862,
con tan só dezasete anos feitos, os Xogos Florais convocados pola sociedade
cultural e recreativa “Círculo de la Amistad”. Colocado desde entón baixo a
protección de varios mecenas aristocráticos locais, como Ricardo Martel (Conde
de Torres-Cabrera) e Julio Valdelomar Fábregues (Barón de Fuente de Quinto),
publicaría o seu primeiro libro en 1869, co título de </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; text-indent: -18pt;">Poesías.</i></p><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; text-indent: -18pt;"><br /></span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; text-indent: -18pt;">A segunda edición
do mesmo, en 1879, xa en Madrid e con prólogo de José Selgas, supuxo a súa
consagración definitiva nos círculos literarios da capital e, de feito, algúns
dos seus poemas mesmo chegarían a ter a partir de entón intensa difusión en
cartillas e enciclopedias de uso escolar: “Las ermitas de Córdoba”, “La Virgen
de la Fuensanta”, “La Noche Buena”, “El invierno”...</span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"><br /></span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Ademais de colaborar
sucesivamente na redacción de xornais como </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">El Contemporáneo</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> (1860-1865,
do que foi tamén redactor Gustavo Adolfo Bécquer), </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">El Debate</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> (dirixido
por Benito Pérez Galdós entre 1871-1873), </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Libertad</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> e </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">El Tiempo</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">
(órganos estes dous últimos da facción do Partido Conservador liderada por Silvela),
Grilo axiña encontrou eco nos ambientes máis aristocráticos, refinados e
elitistas da sociedade madrileña e, de feito, gozou da confianza persoal da
raíña Isabel II e do seu fillo, o futuro Alfonso XII, a quen dedicou en 1870 o
opúsculo </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Oda al príncipe Don Alfonso y a las damas españolas </i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">e de quen
recibiu, en contrapartida, a concesión dunha paga vitalicia e mais da Gran Cruz
da Orde Civil. Disque a propia </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Reina Castiza</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> foi quen financiou en 1891
a edición en París pola casa Sánchez & Cía. do seu segundo libro, titulado </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Ideales
(Poesías escojidas)</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">.</span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><br /></span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Da súa ideoloxía
conservadora, ademais de monárquica, dan boa mostra algúns poemas como “El
adiós al convento” (crítico coas medidas secularizadoras levadas a cabo polo progresismo
español durante o Sexenio democrático), “Elegía a la memoria del Excmo. Sr.
Conde de San Luís” (en que enxalza a figura dese político marcadamente reaccionario)
e “El dos de Mayo” (onde plasma un patriotismo de corte militarista que,
articulado xa desde comezos do século XIX, terá moito e tráxico predicamento con
posterioridade)</span><span lang="GL" style="background: rgb(242, 242, 242); font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; line-height: 115%;">.</span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"><br /></span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Aínda que en
1906 resultou elixido membro da Real Academia Española para ocupar a cadeira C,
Fernández Grilo non chegou a ingresar na Corporación, pois semanas despois dese
nomeamento padeceu un accidente doméstico con serios danos nun brazo que
terminarían causándolle a morte.</span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"><br /></span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Xa
postumamente, a colección “Los Poetas” (núm. 26, 1929), que se editaba en
Madrid, ofrecería con prólogo asinado por Alberto de Segovia unha antoloxía baixo
o título de </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Sus mejores versos</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">, mais críticos posteriores como José Mª
de Cossío descualificarían o conxunto da súa produción poética, cualificándoa por
exemplo no ensaio </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Cincuenta años de poesía española</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> (1960) de “palabrera,
rutinaria y superficial”.</span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"><br /></span></div><div style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 18.0pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; mso-list: l0 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjdDxJCf9jszhoOpeWi4hq_qJDlhDgjRNaEVEFqNODvfZwvs29oYHb9yDT7u1IHwDnsOO-eUWXJYVqbgMmaCkr5IoWVmgPOPiRa6MV-qp91AKVCJ-xdiWTHOAUb6CCsP86yROd7urRHv07bm3aiMOyYCakDTz8DRsGl-AaZEmV-cnlKmTtfeRlATW2x74/s313/Unha%20caricatura%20de%20Antonio%20F.%20Grilo%20feita%20por%20Luque%20e%20publicada%20o%206%20de%20febreiro%20de%201881%20na%20revista%20Madrid%20C%C3%B3mico.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="313" data-original-width="220" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjdDxJCf9jszhoOpeWi4hq_qJDlhDgjRNaEVEFqNODvfZwvs29oYHb9yDT7u1IHwDnsOO-eUWXJYVqbgMmaCkr5IoWVmgPOPiRa6MV-qp91AKVCJ-xdiWTHOAUb6CCsP86yROd7urRHv07bm3aiMOyYCakDTz8DRsGl-AaZEmV-cnlKmTtfeRlATW2x74/w281-h400/Unha%20caricatura%20de%20Antonio%20F.%20Grilo%20feita%20por%20Luque%20e%20publicada%20o%206%20de%20febreiro%20de%201881%20na%20revista%20Madrid%20C%C3%B3mico.jpg" width="281" /></a></div></div>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span><span class="reference-text" style="text-indent: -18pt;"><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">3.<span style="font-family: "Times New Roman"; font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-optical-sizing: auto; font-size: 7pt; font-stretch: normal; font-variant-alternates: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-variation-settings: normal; font-weight: normal; line-height: normal;">
</span></span></b></span><span class="reference-text" style="text-indent: -18pt;"><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Un
poema manuscrito e outro editado nun <i>Álbum-Guía</i> do Balneario en 1899</span></b></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><a name="_Hlk92130274"><span class="reference-text"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Un poema en honra
a Grilo composto polo escritor Neira Cancela e publicado en <i>La Ilustración
Española y Americana</i> </span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">(22
de agosto de 1885, p. 110)<span class="reference-text"> permítenos datar a que
probabelmente fose unha das primeiras viaxes do escritor cordobés a terras
galegas, acompañado da súa filla Magdalena.</span></span><span class="reference-text"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> Aínda que inicialmente o seu destino vacacional
era a comarca de Ferrol, onde permaneceu ata mediados do mes de setembro, se
cadra foi xa esa tamén a primeira vez que puido achegarse ata as marxes do Tea
para coñecer o enclave termal de Mondariz.</span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Confirmación hemerográfica de visitas súas
ao núcleo mondarizano encontrámolas, en todo caso, no xornal católico herculino
</span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Diario de Galicia</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> de 29 de xullo de 1894, que o cita “entre lo más
granado de la concurrencia doliente” ao balneario, e tamén de 9 de xullo de
1896, que anuncia expresamente: “Ha llegado á Mondariz el eminente poeta don Antonio
Fernández Grilo”.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">O
negocio iniciado en 1873 polos irmáns Gumersindo Ramón e Enrique Peinador Vela (</span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Casa
de Baños-Fonda de Peinador</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">, no seu enunciado primixenio) coñecía nese preciso
instante unha dinámica de intensa expansión empresarial, converténdose en referencia
para o lecer de moitos elementos da aristocracia e da plutocracia da época, tanto
española como portuguesa e aínda doutras latitudes.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">En
reforzo desa imaxe de Mondariz como destino turístico </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">chic</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">, eficaz
centro termal curativo, relevante punto de encontro social e remanso natural paradisíaco,
ademais de contratar os servizos do prestixioso médico Isidro Pondal Abente e
de concorrer con mostras de auga embotellada a diversos Certames e Exposicións
Internacionais (Barcelona, Bruxelas, París...), os irmáns Peinador convidaron a
pasar estadías no seu Balneario, non sabemos se de xeito totalmente gratuíto ou
mediante descontos </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">ad hoc</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">, a determinadas figuras relevantes das artes, das
letras e das ciencias daquela época, tentando unha especie de “transferencia mutua
de prestixio” da que todos saían beneficiados.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Unha
desas figuras foi, evidentemente, a do poeta cordobés Antonio Fernández Grilo, que
se sumou así a unha listaxe ben ilustre na que cabe salientar, cinxíndonos aos
lustros finais do XIX, personalidades literarias como Gaspar Núñez de Arce,
José Echegaray, Carlos Arniches, Gonzalo Cantó, Vital Aza, Luís Taboada ou Emilia
Pardo Bazán, entre outras moitas.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Os
resultados desa estratexia publicitaria e prestixiante da “Compostela del
enfermo” (como lle chamou o tribuno republicano Emilio Castelar a Mondariz) foron
notorios e o estabelecemento dos Peinador non deixaría de dar pasos adiante no
seu progreso: en 1886 inauguraría o seu </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Álbum de Honor</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">, destinado a
recoller autógrafos dos visitantes máis ilustres; en 1887 faríanse os primeiros
estudos para a construción do tranvía Vigo-Mondariz, que non obstante tardaría aínda
lustros en poder inaugurar o seu primeiro tramo, Vigo-O Porriño (1920); aparecería
tamén por entón a revista </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Temporada</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">, cuxos exemplares máis antigos conservados
remontan non obstante a 1888; e, así mesmo, en 1893 poríase a primeira pedra do
edificio do Gran Hotel, obra do arquitecto Xenaro de la Fuente, que se
inauguraría finalmente no ano do “Desastre” colonial (1898). Outro importantísimo
avanzo na relevancia do Balneario nos compases finais do século foi a obtención
en decembro de 1888 do título de “proveedor de la Real Casa” e do permiso para
empregar en facturas e etiquetas o debuxo das Armas Reais. Se cadra puideron
ter algo que ver nesa obtención as eventuais xestións realizadas en tal sentido
polo poeta Antonio Fernández Grilo, moi estreitamente vinculado, como xa
explicamos, ao clan borbónico que ocupaba entón o trono hispano.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">O
relevante é, en todo caso, que por este tempo, coidamos que en 1896, o poeta
Grilo estampou no </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Álbum de Honra</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> do Balneario de Mondariz, manuscrita,
unha supitánea composición titulada “A Enrique Peinador”, que está recollida de
xeito facsimilar no </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Libro de Ouro do Balneario de Mondariz</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> editado pola
Deputación pontevedresa en 1999 e que di así:</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">A ENRIQUE PEINADOR<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Fuente benéfica y pura,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Manantial de Mondariz,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Yo no sé qué hay en tus
aguas<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">De sagrado para mí!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Reinaban nuestras dos madres<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">En el corazón feliz<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Y Fuensanta y Avelina<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Marcaban el porvenir!!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Fuensanta ya está enterrada;<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Tu hogar está un su zenit;<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Ella y tu madre defienden<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El manantial desde allí!!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Cada gota es una lágrima<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">De la anciana que al
morir<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No midió toda la suerte<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Que Dios te concede al
fin!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">La salud está en tu casa;<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No hay enfermo que al
salir<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No rece a la Providencia<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Por tus hijos... y por
tí!!!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Outra
composición de Grilo tamén dedicada ao Balneario de Mondariz foi escrita en
1898, co gallo da inauguración do edificio do Gran Hotel. Ese poema fixo parte
dun dos </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Álbum-Guía</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> editados nos anos finais do século XIX, concretamente
no de 1899, dirixido por Alfredo Vicenti e impreso na casa tipográfica
Sucesores de Rivadeneyra, de Madrid e foi reproducido anos despois na propia
revista </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Temporada de Mondariz </i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">(Ano XXXV, nº 2, 17 de xuño de 1923, p.
6) baixo o rótulo “De nuestro archivo literario”. Di así:</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">ANTE EL NUEVO EDIFICIO DE
MONDARIZ</span></b><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 10pt;"> </span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Con tu cúpula soberbia <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Y con tu torre gallarda, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Del trabajo y de la
industria <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Todas las grandezas
cantas. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Sobre los hoteles viejos,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Sobre las antiguas casas,
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Serenamente desplegas <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Tu majestad de monarca. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Una fuente humilde y
sola, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Unas milagrosas aguas, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Dieron el sér á tus ricas<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Viviendas hospitalarias; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Y de tu incansable dueño <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">La fe, el genio y la
constancia, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Lo que ayer fué
despoblado, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Trueca en mansión soberana.
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El sol besando tus
bóvedas <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Cuando asoma en la
montaña, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">En rayos de tornasoles<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Se deshace en tus
ventanas; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Y cuando la noche tiende <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Sus túnicas enlutadas, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">La luz eléctrica finge <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Al sol que vuelve la
espalda.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Cuántos vendrán á buscarte
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Del dolor con la
nostalgia, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Logrando bajo tus techos <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El sueño que no lograban!
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">¡Cuántos sentirán consuelos
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">En las tristezas del
alma, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Con sólo ver el paisaje <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Que te sirve de guirnalda!
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Pronto serás ante el
mundo <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">De la salud el alcázar, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Como eres hoy el primero<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">De los hoteles de España.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 18.0pt; mso-list: l0 level1 lfo2; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><!--[if !supportLists]--><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><span style="mso-list: Ignore;">4.<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span></b><!--[endif]--><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Oito poemas máis nunha revista luxosa
e de grande difusión<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span class="reference-text"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-style: italic; mso-bidi-font-weight: bold;">Alén dos xa reproducidos, oito poemas máis a Mondariz de Antonio Fernández
Grilo viran lume con anterioridade, como adiantamos, no </span></span><span class="reference-text"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-weight: bold;">Almanaque para 1894</span></i></span><span class="reference-text"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-style: italic; mso-bidi-font-weight: bold;"> da revista </span></span><span class="reference-text"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-weight: bold;">La
Ilustración Española y Americana</span></i></span><span class="reference-text"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-style: italic; mso-bidi-font-weight: bold;">.<o:p></o:p></span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span class="reference-text"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-style: italic; mso-bidi-font-weight: bold;">Esta nacera en Madrid o 25 de decembro de 1869 como continuadora de </span></span><span class="reference-text"><i><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-weight: bold;">El Museo Universal, </span></i></span><span class="reference-text"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-style: italic; mso-bidi-font-weight: bold;">presentándose a si propia como </span></span><span class="reference-text"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">“Periódico de ciencias, artes, literatura,
industria y conocimientos útiles”. Editouna e dirixiuna o empresario gaditano
Abelardo de Carlos y Almansa (1822-1884).</span></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">O xeneroso formato (41’5 x 29 cms.), o
tipo de papel (</span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">couché</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">), a disposición
a tres columnas, o nutrido número de páxinas (16, cando o habitual era que os
xornais non pasasen de 4 nin as revistas de 8), a abundancia de reclamos publicitarios
e a inserción de excelentes gravados, entre outros elementos, fixeron dela unha
revista preciosa e elegante, que só se vendía mediante subscrición (28 pesetas
anuais en provincias e 25 en Madrid). O seu público lector habitual era, desde
logo, un “obxectivo” perfecto para calquera estratexia de captación de novos
clientes que quixese despregar unha empresa termal e turístico-vacacional como era
a dos irmáns Peinador en Mondariz.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">A revista medrou especialmente durante o
período da Restauración grazas ao seu ton moderado, ao seu carácter ideoloxicamente
conservador disfrazado de “apoliticismo” e a unha moi nutrida e variada nómina
de colaboradores, tanto literarios como artísticos, que integraba por igual figuras
xa consagradas (Campoamor, José Selgas, Manuel del Palacio, José Jackson, o
propio Fernández Grilo...) e moitísimos aspirantes ao Parnaso naquel Madrid
convertido por obra e graza do centralismo en destino imprescindíbel para
calquera que quixese facer carreira na esfera pública.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Tamén contribuía para o seu éxito a
variedade de contidos das súas moitas seccións: “Crónica general”, “Nuestros grabados”,
“Actualidad”, “Por ambos mundos”, “Artículos científicos”, “Pasatiempos”,
“Narraciones varias”, “Álbum Poético”... Só a partir da aparición das súas directas
competidoras </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Blanco y Negro</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> (1891), </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Nuevo Mundo</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> (1894) e máis adiante </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Mundo gráfico</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> (1911) e </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Esfera</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> (1914), a sorte da publicación
que nos ocupa mudaría de signo, iniciando un proceso de paulatina decadencia
que, así e todo, aínda lle permitiría resistir ata decembro de 1921.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">A nómina de galegos colaboradores de </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Ilustración Española y Americana </i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">non foi
moi nutrida, mais tampouco resultou irrelevante: Celso García de la Riega, Victorino
Novo, Remigio Caula, Benito Losada, Neira Cancela, Aureliano J. Pereira, Concepción
Arenal, Emilio Fernández Vaamonde, o viveirense Luís Sipos, etc.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Centrándonos neses oito poemas de Antonio
F. Grilo dedicados a Mondariz na revista en cuestión diremos que presentan un
estilo caracterizado pola brevidade, a sinxeleza expresiva e o predominio das
rimas consonantes. Así e todo, manéxanse neles diversas combinacións e medidas de
versos, tanto de arte maior como menor, o que sen dúbida dota de certa variedade
propositada o conxunto.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Tres son as notas temático-ideolóxicas que
merecen destacarse, coidamos, nese pequeno feixe poético. En primeiro termo, a
exaltación paisaxística e dos encantos naturais da zona, representados polas fontes
de Gándara e Troncoso, loxicamente, mais tamén polos camiños, os bosques de piñeiros,
as parras, as montañas, o río, o val...</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">En segundo, a relixiosidade. Disque a
curación por intercesión da Virxe da Fuensanta cordobesa dunha doenza que
padeceu na vista durante a súa mocidade foi determinante para un arraigado
sentimento devoto en Antonio F. Grilo, que se plasmou en numerosos poemas e que
aparece de cheo, como pode comprobarse, nesta serie dos oito poemas ambientados
en Mondariz. A propia condición salutífera das augas non deixa de ser vista por
el como un don precioso e gratuíto da divindade; a crenza no seu poder curativo
repousa asemade na devoción relixiosa e as belezas e encantos do val do Tea
permiten contemplar mellor que en ningures a omnipotencia divina.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Polo demais, un deses poemas constitúe un
canto á Capela de Troncoso, dedicada nesa altura aínda á Virxe do Carme e retratada
durante unha misa dominical, á que acoden as bañistas ataviadas con algunhas
galas “castizas”, como a </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">mantilla</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">. Esa capela, como é sabido, pasaría a ser
igrexa parroquial en 1904, coa Virxe de Lourdes como nova </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">veneranda</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">, mentres
que nas inmediacións do futuro Gran Hotel ergueuse e inaugurouse algo máis
tarde, o 16 de xullo de 1898, outra capela, coñecida como “do Bosque”, que asumiu
a advocación carmela abandonada pola de Troncoso. Nesa Capela do Bosque casaría
en 1925 unha filla do empresario, Avelina Peinador Porrúa, con Isidro Parga
Pondal.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Dos oito textos a Mondariz publicados por
Grilo en </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Ilustración Española y Americana </i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">foi ese titulado “La
capilla” o único que reproduciu algún tempo despois nas súas planas a revista </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La
Temporada de Mondariz</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">. Fíxoo, concretamente, no exemplar correspondente ao
ano XXXIII, núm. 7, 24 de xullo de 1921, páx. 2. Outro poema do cordobés, aínda
que sen relación temática directa con Mondariz, vería tamén lume no exemplar de
</span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Temporada</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"> correspondente ao 23 de xuño de 1918. Referímonos ao titulado
“El salón de máquinas”, que se publicara orixinariamente no </span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Álbum-Almanaque
de La Ilustración Española y Americana para 1897</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">A terceira e derradeira nota ideolóxico-temática
do conxunto de poemas dedicado por Grilo a Mondariz, en fin, ten a ver co “hábil
caneo” por parte do escritor dalgúns dos aspectos socialmente menos xustos e moralmente
máis “conflitivos” que lle coubo contemplar, inevitabelmente, na súa estadía en
terras do Tea. Tal é o caso da mendicidade e da pobreza infantil, encarnadas pola
nena xordomuda coa que se atopou camiño da fonte e pola rapariga que amenizaba
con música de arpa os opíparos banquetes dispensado aos hóspedes do balneario.
En ambos casos, Grilo envolve e mitiga a crueza do que ve en compensadoras
alusións e etéreas referencias de teor relixioso, que no seu xeito de ver debían
servir de presunto consolo para o drama desas dúas meniñas representantes dos estratos
máis desfavorecidos naquela sociedade.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Debemos reparar, por último, no implícito diálogo
que Grilo estabelece nalgún dos versos do seu “Mondariz al anochecer” co poema “Unha
noite no xardín sentada” de Curros Enríquez, de quen, polo que se deduce, foi
atento lector. Non sería descartábel que, aínda coñecéndose e tratándose con
anterioridade nos ambientes literarios e xornalísticos madrileños, Grilo e Curros
coincidisen nalgún momento como usuarios do balneario mondarizano.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Eses oito poemas de Grilo a Mondariz din
así:</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">LA FUENTE<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Oh dulce manantial sabroso y tibio!
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Oh fuente de salud férvida y sana! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Aquí la puso Dios para el alivio <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y aquí perpetua y solitaria mana. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">En medio de estas plácidas orillas <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Franca es la entrada y la salud es
cierta;<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Llegad hasta la fuente de rodillas; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡La botica de Dios tenéis abierta! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Aislada en un peñasco del camino, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Ni salta en ondas ni murmura recio; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Otro vaso al enfermo peregrino <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y á rezar y á creer; ¡ese es el
precio! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><br /></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">MONDARIZ AL
ANOCHECER<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">A lo lejos se ve el caserío <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Del crepúsculo envuelto en la luz; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">El relente ya tiene rocío; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Ya está obscura la margen del río,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y la selva, y la ermita y la cruz!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">En la rústica choza cerrada <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Ecos tristes oyéndose están; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Tal vez es la mansión encantada <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Donde llora una <i style="mso-bidi-font-style: normal;">nena coitada <o:p></o:p></i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Os desdéns
de un ingrato galán</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">!</span><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p><br /></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><br /></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">CAMINO DE LA
FUENTE <o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">(A UNA MENDIGA, NIÑA SORDO-MUDA) <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Muda y sorda es la niña: ¡bendita
sea! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Ni me escucha ni habla; ¡Dios lo ha
querido! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y cuando tan risueña va por la
aldea, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¿Qué le dirán los ángeles en el oído?
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Ay! tal vez aquí abajo Dios la
mantiene <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De su propio silencio siendo
cautiva, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Porque nadie descubra <i style="mso-bidi-font-style: normal;">de dónde viene</i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y que ninguno sepa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">lo que hay arriba !!</i><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><br /></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">LA MENDIGA
DEL ARPA </span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">(EN LA MESA DEL BALNEARIO) <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Todos á la mesa están; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">La niña canta y sonríe, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y su mirada se engríe <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">En un pedazo de pan. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Ni escucho el aire ligero <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Ni oigo la doliente letra, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Que en mi corazón penetra <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Como una punta de acero!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Sus notas se van ahogando <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De la mesa en el estruendo; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Todos comiendo y comiendo!, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Y ella cantando... y cantando! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Mas si otra niña la besa <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y la ampara dulcemente, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Quizá la Virgen se siente <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Por las noches á su mesa! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">BAJO UNA
PARRA DE MONDARIZ. <o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De un gallo acerca el aire <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">La voz lejana; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Se filtra por las hojas <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">El sol poniente; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y al eco melancólico <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De una campana, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Se destrenza llorando <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Sola la fuente. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">La luna blanquecina <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Como un sudario, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Borrosa en claridades <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De luz febea, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Se asoma al hueco roto <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De un campanario, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Para ver lo que pasa <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Dentro la aldea. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><br /></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">LA CAPILLA<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Hoy es domingo! Toda de gala <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">La alta capilla recibe al sol, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y con la púrpura de una bengala <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Finge la ojiva su tornasol. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">No hay cara hermosa sin la mantilla;
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Con la mantilla las hay que ver! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Á sus mujeres la dió Sevilla, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y es el encanto de la mujer. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Su último toque da la campana; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Ya el sacerdote vestido está, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y á misa acude la caravana <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Que el agua pura bebiendo va. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De mansedumbres cristianas llenos, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Todos dan gracias al Redentor;<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Los que están buenos… porque están
buenos;<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Los que están malos… para ir mejor! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Se alza la Forma! La luz pasando <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Le hace de rayos arco triunfal, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Mientras las notas van resbalando <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De la sonora marcha Real. <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Blanca y humilde, pobre y sencilla, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Bajo su nave me hallo feliz; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Soy un devoto de la capilla,<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">De la capilla de Mondariz!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><br /></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">LOS PINOS DE
MONDARIZ<o:p></o:p></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Pinares de las cumbres solitarias <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Ola verde que ondula desigual; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Testigos de las citas legendarias;<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Escolta del divino manantial; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Llenáis de vida el campesino ambiente
<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Y completáis del agua la virtud; <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Vivid! vivid para velar la Fuente <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Que devuelve al enfermo la salud!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><br /></span></b></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">AL PIÉ DE LA
MONTAÑA</span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"><o:p> </o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Omnipotente Señor <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Que la luna alzando vas <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Sobre el valle seductor! <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">¡Aquí te <i style="mso-bidi-font-style: normal;">descubres</i> más, <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Porque te <i style="mso-bidi-font-style: normal;">miran</i> mejor!<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Debemos
poñer fin a estas liñas, mais non sen antes engadir que, morto Antonio F. Grilo
en 1906, os responsábeis do Balneario de Mondariz tiveron a gala homenaxealo posteriormente
en, cando menos, dúas ocasións.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Efectivamente,
o recitado da composición “Las ermitas de Córdoba” dese poeta “al que tantas
veces admiramos”, en palabras do propio Peinador (</span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Temporada de Mondariz</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">,
ano XIX, núm. 13, 25 de agosto de 1907, p. 2), fixo parte do programa da velada
celebrada no Balneario en honra ao bispo de Madrid-Alcalá a finais de agosto de
1907. Nesa ocasión foi o mozo mallorquino Antonio Font o encargado do recitado.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Da mesma
maneira, no verán de 1911 e no transcurso dun concerto que tiña como obxecto recadar
fondos con destino aos bañistas pobres do Asilo de Mondariz (</span><i style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">La Temporada de
Mondariz</i><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">, ano XXIII, núm. 10, 6 de agosto de 1911, p. 2), outro mozo
chamado Eduardo Galván recitou novamente ese mesmo poema do vate cordobés.</span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;"><br /></span></p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">[PUBLICADO ORIXINARIAMENTE NA REVISTA <i>MONDARICUS</i>, 2022]</span></p>Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-33245037186393278252022-09-11T14:03:00.000+02:002022-09-11T14:03:36.411+02:00Na morte de Saleta Goy<p> </p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEji17MHrfjpsePKithwVSwjUd6JEJ5BafuQbM5a7w8GmaMzmcNOUEfcGz3KDzmGJ9rDFlKrbcM20gwELGBf3xbE77VWJFY8lBdB7zkz_vo2SdmMgTqk3bSLwjYBaANdbmvDsRgIKtyWOPNqq1JBUJ9gO5z5YAHtInWPUVU-tHec4x-DtsVE9eM1lse3/s1024/Manuel%20Mar%C3%ADa%20e%20Saleta%20Goy..jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1024" data-original-width="662" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEji17MHrfjpsePKithwVSwjUd6JEJ5BafuQbM5a7w8GmaMzmcNOUEfcGz3KDzmGJ9rDFlKrbcM20gwELGBf3xbE77VWJFY8lBdB7zkz_vo2SdmMgTqk3bSLwjYBaANdbmvDsRgIKtyWOPNqq1JBUJ9gO5z5YAHtInWPUVU-tHec4x-DtsVE9eM1lse3/w259-h400/Manuel%20Mar%C3%ADa%20e%20Saleta%20Goy..jpg" title="Manuel María e Saleta Goy" width="259" /></a></div><br /><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span><p></p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><br /></span></p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Agora que
es xa ausencia<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: center; text-indent: -18.0pt;"><!--[if !supportLists]--><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: Georgia; mso-fareast-font-family: Georgia;"><span style="mso-list: Ignore;">-<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";">
</span></span></span><!--[endif]--><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">porque a vida é tamén<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">chegares
ao seu reverso -<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">dirémosche
por sempre, Saleta,<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">como íntima
homenaxe<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">á túa voz
decote acolledora:<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Galega
imprescindíbel<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">do noso
tempo.</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Muller afouta.<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Amor ao
idioma.<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Activa
musa.<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Os libros
por bandeira.<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">Caricia
na paisaxe.<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">O mellor
verso do Manuel.<o:p></o:p></span></i></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">E
choraremos a túa marcha<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">agradecendo
a túa vida,<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">abenzoando
o teu exemplo.<o:p></o:p></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><b><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p> </o:p></span></b></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><span lang="GL" style="font-family: Georgia, serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">Vilagarcía
de Arousa, <o:p></o:p></span></span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><span lang="GL" style="font-family: Georgia, serif; line-height: 107%;"><span style="font-size: x-small;">11 de
setembro de 2022</span><span style="font-size: 12pt;"><o:p></o:p></span></span></p>Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-58877205484946688462022-08-07T12:25:00.000+02:002022-08-07T12:25:17.062+02:00Intervención na homenaxe a Luís Rei organizada polo BNG de Ogrove o sábado 6 de agosto de 2022.<p> </p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYtZDYomdfS94_FfUiCNnWH8O5cLcMjboQVXlxMOlGSeE9-meX8O0aE_pV_Q9KS8lV39SOYEIytXsZT-aiUDm4s2DGZLsC_YJ4Rws8SaL51IuBwsTWu2Tf4wQbgyeQID16fcxnxE2RjV7aZmCsTF_rQwbDz3NF3pa9uOHzs3d7MNMU29iBCho7JlAS/s1600/IMG-20220807-WA0002.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; font-size: 12pt; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="777" height="317" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYtZDYomdfS94_FfUiCNnWH8O5cLcMjboQVXlxMOlGSeE9-meX8O0aE_pV_Q9KS8lV39SOYEIytXsZT-aiUDm4s2DGZLsC_YJ4Rws8SaL51IuBwsTWu2Tf4wQbgyeQID16fcxnxE2RjV7aZmCsTF_rQwbDz3NF3pa9uOHzs3d7MNMU29iBCho7JlAS/w281-h317/IMG-20220807-WA0002.jpg" title="Acto de homenaxe a Luís Rei. Fotografía de Paco de Xenxa." width="281" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Acto de Homenaxe a Luís Rei.<br />Fotografía de Paco de Xenxa</td></tr></tbody></table><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-size: 12pt; text-align: justify;"><br /></span></div><blockquote style="border: none; margin: 0 0 0 40px; padding: 0px;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-size: 12pt; text-align: justify;"><i>Obriga
elemental de quen intervén nun acto público coma este é comezar por agradecer
aos seus organizadores o convite a facelo, máxime se, como é o caso, non existe
na actualidade vínculo organizativo ningún entre quen lles dirixe a palabra e
as siglas promotoras desta, en todo caso, necesaria, oportuna e xustísima
homenaxe a Luís. Graciñas, pois, xentes do BNG de Ogrove, por me permitirdes
ocupar hoxe esta tribuna.</i></span></div></blockquote><o:p></o:p><p></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Hai
algúns meses, presentando na Sala das Cunchas do Concello de Ogrove o décimo
terceiro número da revista galega de cultura marítima <i>Nova Ardentía</i>, co
benquerido Moncho Meis aínda entre o público e falando a propósito do
importantísimo papel que Luís xogou no movemento pola cultura marítima e
fluvial e mesmo noutras facetas da vida pública galega e local, dixen con toda
a humildade de que fun capaz mais tamén en voz ben alta que me parecía que a
vila de Ogrove, e nomeadamente as súas institucións representativas, tiñan
aínda unha débeda pendente de memoria, recoñecemento e homenaxe cara ao seu
veciño Luís, falecido en agosto de 2015.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">As
comparacións, din, son odiosas, pero ás veces poden ser oportunas e
reveladoras, sobre todo se serven de acicate para corrixir canto antes erros involuntarios
e esquecementos inconscientes.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Cambados,
a vila en que Luís desempeñou durante moitos anos o seu labor profesional como
técnico de cultura, con maiorías absolutas da dereita política, rendeulle dúas homenaxes
en vida, en 2010 e 2015, respectivamente, e, unha vez morto Luís en agosto dese
mesmo último ano citado, non tardou nin semanas en adoptar por iniciativa do
daquela concelleiro de cultura Vítor Caamaño (que me precedeu hoxe aquí no uso
da palabra) e da entón alcaldesa socialista Fátima Abal, por unanimidade de
todos os grupos da Corporación (sublíñoo, todos os grupos, incluído o <i>popular</i>
liderado polo ex alcalde Luís Aragunde), o acordo de bautizar a biblioteca
municipal co nome do noso querido amigo.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Do
mesmo xeito, no Museo Cabanillas, no Paseo da Calzada da vila do Albariño, inaugurado
hai agora pouco máis dun ano (o 3 de xuño de 2021), a figura e o nome de Luís
ocupan, como non podía ser doutra maneira, un lugar moi preferente, pois non en
balde é autor da máis brillante e completa biografía do “poeta da Raza”,
publicada en 2009 pola editorial Galaxia co título de <i>Crónica de desterros e
saudades</i> e referencia obrigada desde entón de calquera traballo, estudo,
artigo que sobre Cabanillas e sobre a cultura galega do seu tempo queira
escribirse.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">E
non só é Luís, grazas a ese libro citado, á edición facsímile que fixo con
Xabier Camba dos xornais cambadeses <i>El Umia</i> e <i>El Cometa</i> (2001), á
súa peza teatral <i>Camiño longo</i> (2004) representada pola compañía Teatro
do Aquí que fundara Roberto Vidal Bolaño, a varios traballos seus publicados en
prestixiosas revistas como <i>Cuadrante</i>, <i>Casa da Gramática</i>, <i>Grial</i>
ou <i>A Trabe de Ouro</i>, “máxima autoridade” no coñecemento da vida e da obra
do autor de <i>No desterro</i>, <i>Vento mareiro</i> e <i>Da terra asoballada</i>.
Non, aínda hai máis.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">No inverno
de 2021, confabulado quen vos fala con outro grande amigo e camarada de Luís,
Antón Mascato e coa súa produtora/selo editorial Lobisome, contando co xeneroso
epílogo de Fernández Rei e coa axuda, de novo, do Concello cambadés mercé ao
seu concelleiro Tino Cordal, tiramos do prelo unha edición da biografía do
líder agrarista Basilio Álvarez que Luís estaba a elaborar cando veu a morte
arrebatárnolo. Unha biografía que, incompleta e todo, agora editada co título
de <i>Basiliana</i>, coloca novamente o nome de Luís entre as referencias
bibliográficas fundamentais para toda persoa interesada en coñecer con rigor a
situación económica, social, política, literaria e cultural da Galiza das
primeiras décadas do século XX. <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Ocórreseme
pensar no significativo que resulta para coñecer a ética rexa (alguén dixo
“rabuda”, e non lle faltaba algunha razón) coa que Luís se desenvolveu durante
toda a súa vida, o feito de que un dos anacos discursivos do abade de Beiro que
máis admiraba, ata o punto de sabelo de memoria e recitalo cando a ocasión era
propicia, diga literalmente, no castelán orixinario: “<i>El día que me veáis
claudicar, fusiladme por la espalda. ¡Viva Galicia redimida</i>!”. Valería como
lema da vida do propio Luís, abofé.<o:p></o:p></span></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJea6qLISHxjdrGvd6BEyBNFCR3Fz6FbqASoiyTAXQrTaL78Z6U37ZyVgd4J5bgg_gaQnQ-_FCDS3wlGPch4GehTElqzZYjCsampic3z32FKIlD6J3oF8khbZ2PVs-ZFqaYveJ436l6ux5_EtA963ouR2mneN1AiM2HvgNLfGSHaYite8oxKF_Xkyb/s1093/IMG-20220807-WA0009.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="1093" data-original-width="632" height="632" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJea6qLISHxjdrGvd6BEyBNFCR3Fz6FbqASoiyTAXQrTaL78Z6U37ZyVgd4J5bgg_gaQnQ-_FCDS3wlGPch4GehTElqzZYjCsampic3z32FKIlD6J3oF8khbZ2PVs-ZFqaYveJ436l6ux5_EtA963ouR2mneN1AiM2HvgNLfGSHaYite8oxKF_Xkyb/w365-h632/IMG-20220807-WA0009.jpg" width="365" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Sabela Rei intervindo na homenaxe<br />a seu pai. Fotografía de Paco de Xenxa</td></tr></tbody></table><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Outra
entidade, Culturmar, a Federación Galega pola cultura Marítima e Fluvial,
rendeu tamén homenaxe a Luís editando en 2020, en plena pandemia da COVID, un
volume co título de <i>Farol perpetuo na néboa. Luís Rei e a cultura marítima</i>,
en edición preparada polo académico da Galega Francisco Fernández Rei e por
quen agora vos está a falar.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Nese
volume aparecen reunidos multitude de artigos, ensaios, propostas de traballo,
proxectos expositivos, entrevistas, fotografías e moitos outros materiais de
diverso xorne que deixan patente, para quen queira velo, que Luís é un dos
nomes máis relevantes, por non dicir imprescindíbeis, á hora de entender como
Galiza é desde o ano de 1993 en que botou a andar a amentada Federación un dos
lugares de Europa onde o movemento pola recuperación, estudo e divulgación da
cultura marítima, cos seus barcos e aparellos tradicionais, coa memoria das
súas xentes e traballos, coa catalogación do seu patrimonio material e
inmaterial, etc. está máis e vivo e ten máis forza que en ningures.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Efectivamente,
se nas rías galegas de hoxe en día vemos acotío a fasquía viva e navegante de
ghamelas, chalanas, botes, bucetas, dornas, dornas-mecas, lanchas xeiteiras, racús,
ghaleóns, traiñeiras ou balandros e se en moitos dos portos do país atopamos
entidades e colectivos que traballan diariamente no mantemento, estudo,
exaltación e divulgación desa cultura mariñeira tan de noso, chámense Amigos da
Dorna Meca en Ogrove, Piueiro na Guarda, Os Galos en Bueu, Dorna na Illa de
Arousa, A Reiboa en Poio, Mar de Muros, Patexeiros en Oleiros e un longo etcétera, en parte, en
boa parte, débese sen lugar a dúbidas ao traballo organizativo e ao esforzo divulgativo
e reivindicativo ben orientado que realizou Luís, canda outras moitas persoas
xaora, ao longo de varios lustros.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Unhas
veces como membro do Colectivo Etnográfico Mascato (canda Lino Lema, Lola
Varela, Dionísio Pereira e o debuxante Pepe Gondar, entre outros), outras veces
como director da revista <i>Ardentía </i>e colaborador do boletín <i>O Apupo</i>
e outras aínda como directivo da propia Culturmar, o Luís non parou de argallar
actividades que redundasen na posta en valor dun patrimonio material e
inmaterial, “de vento e de sal”, que está na raíz máis xenuína do pobo que
somos.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Deseñou
paneis e dípticos divulgativos. Ideou e foi comisario de exposicións e
pavillóns para que a presenza dos barcos da Galiza tivese verdadeiro impacto en
citas internacionais como as que se celebraron nos portos bretóns de Douarnenez
(2004) e Brest (2008). Levou o peso da organización do Encontro de Embarcacións
Tradicionais en Cambados en 2005 e puxo o seu experto quiñón en moitos outros
Encontros. Escribiu numerosos artigos (ben lembraredes os que deitaba con
grandes doses de humor e sabedoría popular local na revista <i>Sustansia</i> ou
os que publicaba nos suplementos comarcais arousáns do diario <i>Faro de Vigo</i>,
por citar algúns exemplos). Colaborou no volume <i>Tendendo cabos</i> (2007),
editado polo Museo do Mar de Vigo. Deu conferencias en incontábeis localidades e
para entidades de toda índole sobre historia mariñeira, tipos de embarcacións, patrimonio
ribeirán construído, actividades marisqueiras, industria conserveira, o mar
como espazo para o lecer.... Coordinou os traballos para a realización polo
Etnográfico Mascato desa pequena enciclopedia do mar galego que foi a <i>Axenda
do Mar 2008</i>. E un longo etcétera<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Visionade,
se tedes ocasión, o documental <i>Cadernas da historia. Arte e oficio da dorna</i>,
de Vítor Gallego e Bruno Ordóñez, e veredes nel a Luís, nas instalacións
museísticas de Punta Moreiras, non por casualidade, despregando todo o seu
saber, todo o seu entusiasmo e todo o seu lexítimo orgullo de estirpe familiar
á hora de falar da dorna-meca, a embarcación emblemática deste mar que nos
anaina co seu abalo, nos alimenta co seu peixe e nos namora co seu azul.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">E,
se non se toma como fachenda pola parte que nos toca no asunto, aínda
deberíamos mencionar hoxe aquí que o Consello da Cultura Galega, unha das máis
altas institucións culturais do país, fíxonos en datas recentes a encarga de
elaborar a entrada sobre Luís para o chamado “Álbum de Galicia”, <span style="background: white;">unha colección
dixital de biografías de persoas que destacaron en moi diversos ámbitos e que
contribuíron de maneira significativa á sociedade galega ao longo da súa
Historia. Tal encarga é unha mostra máis, por se fixese falta, da relevancia e
da repercusión prestixiosa acadada polo traballo de Luís e cando esa entrada no
“Álbum” se publique, a vila de Ogrove terá outro motivo máis para presumir.</span><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Non
pode admirar, xa que logo, que veñamos render homenaxe hoxe aquí ao fillo de
Ricardo Rey Naveiro (mariñeiro nos xélidos caladoiros de Terranova e
Groenlandia, mariño logo na mercante holandesa e alemá e mariñeiro finalmente
da frota de baixura meca) e mais da señora Esther Núñez Barral (traballadora da
conserva primeiro en Rons e logo na de Escuredo en Meloxo, tendeira-taberneira
en Terra de Porto). Ao sobriño da admirada Tía Pastora e ao irmán do entrañábel
e sempre inquedo e ocorrente Javier. Ao pai das queridísimas Sabela e Sara,
dúas papoulas sempre florecentes no seu corazón vivo. Ao marido sucesivo de
Loli e de Rosa Reboredo, que compartiron con el na travesía da vida as xornadas
co vento de popa e os días de temporal. Ao avó de Daniel, ese meniño galaico-britano
de <i>rasa</i> que sabe desde o minuto cero do seu existir que persoa fóra do
común foi o seu devanceiro... <o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Evocamos,
louvamos e queremos con orgullo indestrutíbel ese Luís meniño admirador do
forzudo Taurus dos cómics de <i>El Jabato</i>. O Luís que comeu un mundo de bocadillos
de pataghillón e gharreou todo o que lle deixaron co señoritismo cambadés cando
estudante do seu instituto. Ese Luís que nunca caeu enfermo do “mal de Holanda”
e que odiou con toda a forza da súa adolescencia os xeitos dunha ditadura que
se resistía a morrer matando, torturando, reprimindo e batendo. O Luís mociño, <i>O
Trosko</i> de chata, que quixo facer a “revolusión permanente” para varrer a
roña de tantas inxustizas que había e hai no mundo que non se curan con
resignación nin pasividade. O Luís concelleiro da oposición, que, axudado por Manolo
Mascato, por Xesús Mª, por Xosé Manuel, por Lina, por Carlos, por Anselmo e por
tantos outros e outras que me desculparán que non cite, confrontou con humor e
dureza dialéctica a partes iguais durante varias lexislaturas os proxectos e as
medidas que se poñían enriba da mesa para facer, en derradeira instancia, como
moi ben dixo hai un anaco o propio Anselmo falando do sentido da política, un
Ogrove mellor, unha Galiza mellor, un Mundo mellor.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Ese
Luís, e tantos outros Luís que moitos dos aquí presentes coñecestes e levades
no corazón e na memoria para sempre, merece sen lugar a dúbidas e sen máis
demora das xentes todas de Ogrove e, sobre todo, das institucións que as
representan un recoñecemento que estea á altura do valor do seu traballo, da
transcendencia das súas realizacións e da xenerosidade ilimitada da súa entrega.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Mais
o certo é que, a día de hoxe, ningún edificio, ningunha xornada ou congreso,
ningunha rúa, ningunha placa, ningún evento, ningún certame de investigación,
ningún elemento artístico no espazo público, ningún recinto museístico ou
cultural, nada, nada, nada, como non sexa o seu recordo perenne nos corazóns de
moitísimos mecos e mecas, lembra a quen viñer ata esta península marabillosa
que aquí naceu, medrou, amou, viviu, traballou, militou e escribiu Luís Rei. Semellante
circunstancia non debe prorrogarse máis, a risco de que caia sobre a vila que
el tanto amou e pola que tanto traballou o terríbel ditado de <i>ingrata</i> e
sobre as institucións que a representan o dicterio de <i>inxustas</i> e <i>arbitrarias</i>.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><i><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Inxustas</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">
e <i>arbitrarias</i>, dixen ben, pois, mentres boto en falta o nome de Luís Rei
por algures, vexo merecidamente recollidos no rueiro grovense ou denominando
algúns dos seus edificios e espazos emblemáticos os nomes de figuras da cultura
e da historia nosa como Castelao, Bóveda, Pablo Iglesias e Luís Seoane, ou da
intelectualidade grovense de diversas épocas, ideoloxías e perfís como Luís
Antonio Mestre, Jaime Solá, o pintor Ernesto Goday, Manuel Lueiro Rey ou Xoaquín
Álvarez Corbacho. Sinceramente, non vexo que méritos poden botarse en falta na
persoa e na traxectoria de Luís Rei Núñez para non facerlle un sitio digno e
acolledor a carón de tan importantes, ilustres e ben lembrados referentes
locais.</span></p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioBmacw1_y6knIeyvAeBQnKwgh4fE-ySa_RYDD7qXI9yl3xChjEoSxc3hnG-Tcc3ByOjliZaUo3F_JgDR2UWSwjE5WQ_2W8AR5qxMHDRUtFaOMq4ybzpeVSFQMRkoz0DELpAiGo0bi5nnl1FUIWCAapFxFlLpZGKBYCJRLWvmplUdlfbigSCddky0U/s1206/IMG-20220807-WA0011.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="1206" data-original-width="710" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioBmacw1_y6knIeyvAeBQnKwgh4fE-ySa_RYDD7qXI9yl3xChjEoSxc3hnG-Tcc3ByOjliZaUo3F_JgDR2UWSwjE5WQ_2W8AR5qxMHDRUtFaOMq4ybzpeVSFQMRkoz0DELpAiGo0bi5nnl1FUIWCAapFxFlLpZGKBYCJRLWvmplUdlfbigSCddky0U/w376-h640/IMG-20220807-WA0011.jpg" width="376" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Sabela e Sara Rei, dúas papoulas a florecer eternamente<br />no corazón de seu pai. Fotografía de Paco de Xenxa</td></tr></tbody></table><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span style="font-family: Candara, sans-serif; font-size: 12pt;">Así
pois, xa case no remate desta miña intervención, atrévome a formular desde a
cordialidade e a sinceridade, sen interese oculto ningún, sen dobrez de
ningunha caste unha petición, ou se o preferides, un rogo:</span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Dialogade,
representantes do pobo de Ogrove, entidades cívicas, culturais e sociais,
concelleiros e concelleiras de toda sigla, sobre o <b>que</b> e sobre e o <b>como</b>
render a Luís Rei a homenaxe que merece, como facelo da mellor, máis inclusiva e
máis perdurábel das maneiras, e non caia por favor ninguén na tentación de usar
e arrebolar o nome de Luís en van para debates e disputas nos que el xa non
pode intervir e para contas que non lle corresponde a el saldar, desde o
momento en que, ausente fisicamente de entre os vivos e fora da <i>melée </i>da
inmediatez, fai parte xa por dereito propio e méritos máis que sobrados do
patrimonio de todos os mecos e mecas e camiña na Historia nesa santa compaña laica
e inmortal dos que viviron algún día para facer que Galiza como pobo e as raíces
de salitre nas que asenta Ogrove non morran nunca.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Como
escribiu Antón Mascato en decembro de 2020, na segunda edición dese libriño insubstituíbel
titulado <i>Luís Rei. Crónica de traballos e amizades</i>, en palabras que fago
totalmente miñas,<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-left: 35.4pt; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif;">Queremos tanto a
Luís, deixounos tal baleiro nas vidas compartidas, que non imos permitir que o
que marchou co vento permaneza alonxado das memorias, alleo ás vontades, porque
non estamos dispoñibles para que vire en baldío, ermo, o territorio de quen practicou
coma ninguén o cooperativismo social e cultural, o traballo político comunitario,
as amizades, a entrega xenerosa aos demais</span><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Remato
xa.<o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Que
de hoxe nun ano, poidamos volvernos a xuntar arredor da figura de Luís Rei coa
certeza de que as institucións mecas, co respaldo cordial do seu pobo, souberon
encontrar a fórmula máis acaída e con apoio unánime para que o nome do noso
admirado amigo sexa un referente visíbel máis desta sociedade e para que o seu
recordo brille na memoria colectiva con toda a forza da que é merecente quen se
converteu nun imprescindíbel “farol perpetuo na néboa”.<o:p></o:p></span></p><p></p><div style="text-align: justify;"><span style="font-family: Candara, sans-serif; font-size: 12pt;">Mentres ese día chega, unha
aperta fraterna para todos os que vos sentides apelados e convocados coma min
por este acto de homenaxe a Luís e para el, que andará a navegar imaxino,
plácido e feliz, por algún remoto mar do alén, un rendido e eterno saúdo de
amizade: </span><i style="font-family: Candara, sans-serif; font-size: 12pt;">Saúde e Terra sempre, camarada</i><span style="font-family: Candara, sans-serif; font-size: 12pt;">!</span></div>
<span lang="GL" style="font-family: "Candara",sans-serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /></span><p></p>Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-72250927517038524482022-03-12T13:58:00.000+01:002022-03-12T13:58:07.017+01:00Presentación dunha monografía sobre o poeta viveirense decimonónico Luís Sipos Magniac<p> </p><p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;"></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjLUWcXqxfifsFaSpQ3GLsrfa88Hs628uX55ae3iPHPtty3SdQRtvLw91ZSCM8atbY_0vpja4Hg3EQrGPtclAfk7cW97M296IC7jdFygSbfQEI2qYVvbuKTCiEZpKnFA6EFroTaWPBU46NnFDshj6EFyDD_xA-V3o-hSAbxpch5LxAHGTIJwZPEJQ8I=s434" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="206" data-original-width="434" height="190" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjLUWcXqxfifsFaSpQ3GLsrfa88Hs628uX55ae3iPHPtty3SdQRtvLw91ZSCM8atbY_0vpja4Hg3EQrGPtclAfk7cW97M296IC7jdFygSbfQEI2qYVvbuKTCiEZpKnFA6EFroTaWPBU46NnFDshj6EFyDD_xA-V3o-hSAbxpch5LxAHGTIJwZPEJQ8I=w400-h190" title="Sinatura do poeta viveirense Sipos" width="400" /></a></div><br />O vindeiro sábado 19 de marzo, a partir das
20 horas, terá lugar na libraría “Nobel” de Viveiro (antiga “Porta da Vila”) o
acto de presentación do libro <i>Del pobre cantor oscuro. O poeta viveirense
Luís Sipos Magniac (1845-1879)</i>, do que é autor o catedrático de ensino
medio, escritor e ensaísta Emilio Xosé Ínsua.<o:p></o:p><p></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;">Nese acto intervirán, ademais do propio
autor da obra, o fotógrafo, mestre xubilado e poeta Jaime Oroza, autor de
libros como <i>Dende mañá</i> (2013) e <i>Soños como xógaras</i> (2017), e o
impresor Juan Carlos Neira.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;">Trátase do segundo volume da “Biblioteca
Emilio Antonio Ínsua García de Estudos Viveirenses”, unha iniciativa posta en
marcha no pasado 2018 cunha obra sobre o tamén poeta local Xoán Pla Zubiri.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;">Nesta ocasión o traballo ocúpase da
traxectoria dun poeta que practicamente só tiña asomado con anterioridade ás
páxinas de historia literaria pola polémica que suscitou no seu día a cuestión
da súa verdadeira orixe, ferrolá para uns, viveirense para os que, finalmente, demostraron
ter a razón do seu lado.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;">A monografía reconstrúe con detalle, ata
onde foi posible, a breve biografía do poeta Luís Sipos, estudante nas Escolas
de Comercio de A Coruña e Madrid, celador-escribán no porto de Viveiro e
funcionario do Ministerio de Facenda na capital hispana. Antes de morrer na
flor da vida, cando aínda non cumprira os 35 anos, logrou non obstante
despuntar co seu talento nos círculos literarios da citada capital, cun tipo de
poesía no que resultan palpables os influxos do alemán Heine, do asturiano
Campoamor e, sobre todo, do sevillano Gustavo Adolfo Bécquer.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;">Para facer máis intelixible ese devir
biográfico do poeta, a monografía achega abundante información sobre o contexto
histórico, económico e cultural do Viveiro en que naceu e no que transcorreu a
súa primeira mocidade.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;">Tamén se deita atención na obra ao contexto
literario galego e hispano da época, para encadrar o poeta Sipos na corrente das
letras hispanas habitualmente denominada Post-Romantismo e remarcar a súa total
ausencia dos círculos e xornais afectos ao Rexurdimento.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;">A monografía escrita por Ínsua ofrece, por
último, un total de corenta das súas composicións, todas elas en castelán e
publicadas no seu momento en revistas como o <i>Almanaque</i> de Soto Freire, <i>La
Ilustración Española y Americana</i>, <i>La Moda Elegante</i>, <i>El Bazar</i>
e <i>El Telégrama</i>, e xa postumamente, na primeira época do semanario <i>Heraldo
de Vivero</i>.<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Georgia",serif;">Dado que a edición do volume ten carácter
non venal, o público asistente á presentación será agasallado cun exemplar da
obra. Con posterioridade tamén se poderán retirar na propia Libraría Nobel e
mais en Gráficas Neira Brochs.<o:p></o:p></span></p>Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-83305301958149818892021-06-19T18:38:00.014+02:002021-06-19T18:44:25.856+02:00Un alcalde vilagarcián preso en San Simón: Valentín Briones Rey<div><p style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><br /></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioMcORdcwFKKQUuliE4IMy4iH4QdVqm3pcWaVZV07sKycKD2kQEVgTJcp0ddOzw4lG3FPGu-kmVsEwelZ0-8pCrEh3kuzAVaiFbhx1modADgutcBZEhXJWcBY-w0lZEnZNTA6s5X9HW88/s692/Valent%25C3%25ADn+Briones%252C+alcalde+vilagarci%25C3%25A1n+e+prisioneiro+en+San+Sim%25C3%25B3n.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="476" data-original-width="692" height="275" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioMcORdcwFKKQUuliE4IMy4iH4QdVqm3pcWaVZV07sKycKD2kQEVgTJcp0ddOzw4lG3FPGu-kmVsEwelZ0-8pCrEh3kuzAVaiFbhx1modADgutcBZEhXJWcBY-w0lZEnZNTA6s5X9HW88/w400-h275/Valent%25C3%25ADn+Briones%252C+alcalde+vilagarci%25C3%25A1n+e+prisioneiro+en+San+Sim%25C3%25B3n.jpg" title="Valentín Briones, alcalde de Vilagarcía de Arousa" width="400" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Valentín Briones Rey<br /></td></tr></tbody></table><div style="text-align: justify;">Desde o 15 de outubro de
1936, o antigo lazareto para leprosos da illa de San Simón, fronte a
Cesantes-Redondela, na ría de Vigo, converteuse en cadea e a el
foron conducidos moitos partidarios e defensores da República. Entre
eles, a persoa sobre a que xirará este artigo: o alcalde de
Vilagarcía de Arousa Valentín Briones Rey.</div><p></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">A historia dese penal,
recollida polo preso galeguista pontevedrés Evaristo Antonio
Mosquera (1909-1976) no libro <i>Cuatro años a bordo de una isla</i>
(Eds. do Castro, 1984) e analizada no volume <i>Aillados</i>,
publicado no ano 2000 por Edicións Ir Indo da man de Antonio Caeiro,
Clara Mª de Saá e Irene García, constitúe un dos monumentos máis
dolorosos e ao mesmo tempo significativos da barbarie despregada en
Galiza durante a guerra civil polo bando que resultou finalmente
vencedor.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Fernando Lago Búa,
ex-militante esquerdista (concretamente do Partido Republicano
Radical-Socialista) e carniceiro de profesión, elevado á categoría
de primeiro director do penal; o crego xesuíta Padre Nieto; o
tenente da Garda Civil Francisco Rodríguez (a) 'O Rabioso' e, por
último, o médico forense Francisco Bustelo (natural de Arca-O Pino)
son o tráxico cuarteto que mellor personifica o terror, a
brutalidade e a ideoloxía fascista que se abate sobre os
prisioneiros en todas as formas imaxinábeis: humillacións,
maltrato, extorsións, torturas, privacións, “paseos”... Consta,
ademais, que algúns dos oficiais de prisións que traballaban no
penal eran cambadeses de orixe, con apelidos como Padín e Cunqueiro.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Tanta foi a súa criminal
vesania que o propio Lago Búa, unha vez descuberta en novembro de
1936 a rede de extorsión e asasinato paralegal que montara
aproveitándose da indefensión dos presos e das familias destes,
acabou sendo pasado polas armas polos seus camaradas falanxistas o 5
de xaneiro de 1937, en Vigo. No seu descargo só pode dicirse que lle
salvou a vida ao seu parente Xosé Núñez Búa, un dos líderes do
galeguismo en Vilagarcía, que puido así fuxir ao exilio arxentino.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Preso en San Simón após
ser condenado a cadea perpetua estivo, como adiantamos, Valentín
Briones Rey, deposto como alcalde de Vilagarcía o 24 de xullo de
1936 polas novas autoridades franquistas na localidade, encabezadas
por Frutos Cerecedo, Emiliano Porto Rial e Wenceslao Oubiña.
Compartiron esa penalidade carceraria con el outros vilagarciáns e
arousáns en xeral, como o policía local Bienvenido Lago, o xuíz
Luís Pando Rivero, Jesús Villaverde Rey (alias “Achiño”, irmán
do tamén ex-alcalde vilagarcián Elpidio Villaverde), os galeguistas
Dámaso Carrasco Duaso e Luís Bouza-Brei (“Lucho”), Ramón
Torrado Torrado, Manuel Oubiña López, José Otero Lago, Román
Mondragón Cores, Ángel Navia Cores, o mestre e alcalde de Ogrove
Xacobe Barral Otero, seu tío o médico Jacobo Otero Goday, o
cenetista <i>meco</i> Arturo Mascato Otero, o socialista tamén <i>meco</i>
Manuel Otero Barral, o patrón maior do Pósito cambadés Antonio
Chaves del Río e un triste e longuísimo etcétera.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">A <i>damnatio memoriae
</i><span style="font-style: normal;">provocada por corenta anos de
ditadura e algúns lustros máis dunha “transición intransixente”,
como a cualificou no seu día Lueiro Rei (e ben que o entendemos
hoxe, vendo os turbos asuntos e a innobre “espantá”
protagonizada polo Borbón disque “emérito”) fixo que a figura
de Valentín Briones ficase borrosa, cando non ignorada, en moitos
aspectos da súa traxectoria.</span> </p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEju8TJvdjNK1lDUZ4qCKfIt2f9y2a01t2OBxZB1jX36tofePROX-M6H2JsLgYEDkaabRW-P_MhbMdeQwhWasmipzhdRGxEWOkSFHtrfFAuodrVCYy3cBE8JAYfxXxRULs3TNoxySP47MDM/s2048/Valent%25C3%25ADn+Briones.+Foto+tomada+da+p%25C3%25A1xina+web+Nomes+e+Voces.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="2048" data-original-width="1739" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEju8TJvdjNK1lDUZ4qCKfIt2f9y2a01t2OBxZB1jX36tofePROX-M6H2JsLgYEDkaabRW-P_MhbMdeQwhWasmipzhdRGxEWOkSFHtrfFAuodrVCYy3cBE8JAYfxXxRULs3TNoxySP47MDM/w272-h320/Valent%25C3%25ADn+Briones.+Foto+tomada+da+p%25C3%25A1xina+web+Nomes+e+Voces.jpg" title="Valentín Briones. Foto tomada do web Nomes e Voces" width="272" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> <span style="font-size: x-small;">Outra foto de Valentín Briones, tomada do web Nomes e Voces</span><br /></td></tr></tbody></table><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Sabemos que naceu en
Vilagarcía o 4 de outubro de 1889 e que se dedicou profesionalmente
desde cedo ao negocio da hostelaría. Fíxoo primeiro como rexente da
fonda “La Argentina”, en nome da que acudiu en marzo de 1907 a
Madrid para unha asemblea estatal de fondistas e hoteleiros, pero
máis tarde administrou un dos estabelecementos estelares do turismo
arousán nas primeiras décadas da pasada centuria: o Balneario da
Concha. En 1924 vémolo citado tamén como apoderado da fábrica de
aserrar madeiras “La Caneda”, con delegacións abertas en Bilbao
e Madrid.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Valentín casou en 1928
con Carmen Gómez e con ela tivo cinco fillos, o primeiro dos cales
veu ao mundo en novembro de 1929. Unha irmá súa, Carme Briones Rey,
obtivo en 1915 o título de mestra na Normal de Pontevedra, casou co
perito mercantil Ramón A. Buylla e morreu en Vilagarcía a finais de
maio de 1936, con 41 anos de idade, cando Valentín exercía como
alcalde. Outro irmán, Ricardo, industrial, casou nese mesmo ano con
María Martínez.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Ao comezar xaneiro de
1924, Valentín Briones convértese en flamante presidente dunha das
moitas entidades recreativas que funcionaban entón en Vilagarcía, o
“Recreo Liceo”, tendo como homólogos a Wenceslao G. Garra no
Real Club de Regatas, a Adolfo Llovo no Círculo Artístico
Mercantil, a Manuel Ramos no Centro Recreativo e a Luciano Buhigas no
Nuevo Club. Desde ese posto, organizou diversas actividades
lúdico-festivas no propio Balneario da Concha que rexentaba. Así
daba conta o xornal <i>El Pueblo Gallego</i> (2.9.1924, p. 8) dun
deses eventos:
</p>
<p style="margin-left: 40px; text-align: justify;"><span style="font-size: small;"><i>Los
Bailes.- </i>La verbena celebrada en el balneario el sábado, resultó
una de las fiestas más animadas de este verano, consiguiendo uno de
los mayores éxitos su organizador, el Recreo-Liceo, y siendo muy
felicitado el presidente D. Valentín Briones. El mujerío asistió a
la fiesta con mantones de Manilla, llenando de animación las
terrazas y el salón, convertido en un pintoresco salón japonés. A
media noche se sirvió un chocolate a la numerosa concurrencia, que
no abandonó el lugar de la fiesta hasta bien entrada la mañana.</span> </p><p style="text-align: justify;">Mais na traxectoria do
noso protagonista non faltaron tragos amargos. En agosto de 1908
perdeu unha irmá, Juana, cando esta contaba unicamente dezasete
anos. En xuño de 1927 tivo a desgraza de atropelar involuntariamente
unha rapaza de catorce anos chamada Josefa Menéndez Conde. El mesmo
a conduciu no vehículo ata o posto de socorro (<i>El Progreso</i>,
Pontevedra, 21.6.1927, p. 3).</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">No momento da súa
detención en xullo de 1936, Valentín era un dos máis destacados
dirixentes locais de Izquierda Republicana, o partido de Manuel
Azaña, mais a súa actividade política comezara en realidade moito
tempo atrás.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Efectivamente, Briones
Rey foi un dos mozos, canda o seu curmán Elpidio Villaverde e os
irmáns Gómez Paratcha, entre outros, que formou en 1917 na súa
vila natal a chamada “Juventud de Defensa”, entidade impulsora do
xornal <i>El Heraldo de Arosa</i>. Nas lexislativas de febreiro de
1918 achegáronse ás Irmandades da Fala para tentar romper a
absoluta hexemonía dos partidos do “turno” na política galega e
o certo é que ese obxectivo rexenerador acabaríase plasmando co
acceso á alcaldía da vila do río Con por parte de Laureano Gómez
Paratcha, por volta de 1922. Briones acompañouno como concelleiro.
En febreiro de 1924 saíu en defensa da xestión de Paratcha<i>,
</i><span style="font-style: normal;">polemizando no xornal </span><i>El
Compostelano </i>con Rey Daviña sobre o cobro do imposto de
consumos.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">A inquina que lle
dirixiron a Briones as autoridades gubernativas provinciais de
Pontevedra, afectas ao Marqués de Riestra, a González Besada e a
outros prebostes da política nesa época, traduciuse nun rosario de
multas (20 pesetas en novembro de 1922, 75 pesetas en xaneiro de
1923...) baixo o pretexto de que non facilitaba coa debida celeridade
as listaxes de hóspedes do seu negocio á Inspección de Policía...
Por iso non admira que no momento en que Primo de Rivera deu o seu
golpe de estado en setembro de 1923, moitos demócratas como Briones
Rey e Elpidio Villaverde, ilusamente claro está, corresen a poñerse
á súa disposición en tanto directivos da Cámara de Comercio de
Vilagarcía para a tarefa de limpeza e rexeneración das institucións
que cumpría facer.</p><p style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFa6uMhB1c4yl-uO7lGkp-6Lwyu-k7drOPz60gHb6G8xkqS9mJgkILHA0Wlv8Zynt4XECsg-TfoyvJZvBU1vfS8XxYdxUyD3-oPSusVRXd2u0qLrEpZ3u6FAkfuik_irYgL2hkYLS3tkk/s1490/Balneario+La+Concha+de+Arosa%252C+empresa+administrada+por+Valent%25C3%25ADn+Briones.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="885" data-original-width="1490" height="238" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFa6uMhB1c4yl-uO7lGkp-6Lwyu-k7drOPz60gHb6G8xkqS9mJgkILHA0Wlv8Zynt4XECsg-TfoyvJZvBU1vfS8XxYdxUyD3-oPSusVRXd2u0qLrEpZ3u6FAkfuik_irYgL2hkYLS3tkk/w400-h238/Balneario+La+Concha+de+Arosa%252C+empresa+administrada+por+Valent%25C3%25ADn+Briones.jpg" width="400" /></a> </div><div class="separator" style="clear: both;"> </div><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">Pouco é o que sabemos da
actividade cívica concreta de Valentín durante os anos da ditadura
primorriverista (1923-1930), mais non é difícil deducir que debeu
de ser significativa en sentido pro-democrático, pois non foi por
acaso que ocupase en xuño de 1931, xa proclamada a 2ª República, a
segunda tenza de alcaldía da corporación vilagarciá, presidida por
Elpidio Villaverde. Canda el figuraron, entre outros, Amadeo
Brumbeck, José Moreira Casal, Luís Bouza Trillo, Manuel Oubiña
López e Segundo Abalo. No reparto funcional dentro da Corporación
correspondeulle facer parte da Comisión de Abastos e mais da de
Goberno Interior, así como encargado da inspección da Banda de
Música. No desempeño desta última función, precisamente,
xurdiralle un incidente que acabou sendo solventado nos tribunais de
xustiza. A crónica de xulgados do xornal pontevedrés <i>El Progreso</i>
(29.3.1932, p. 2) é ben elocuente sobre o particular:
</div><p></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;"><i>Del
de Cambados</i>, contra Andrés Fiuza Iglesias. Según relato del
Ministerio Fiscal, en la noche del 30 de septiembre de 1931, se les
hizo saber en el ayuntamiento de Villagarcía, por el teniente
alcalde D. Valentín Briones, que le había retirado la gratificación
mensual que como archivero de la banda municipal disfrutaba el Fiuza;
y a consecuencia de esto empezó a insultar al Sr. Briones, y como
hubiese acudido el alcalde Sr. Villaverde, también fué insultado y
amenazado con una navaja. En las conclusiones provisionales se le
pedía la pena de 1 año, 8 meses y 21 días de prisión y multa de
150 pesetas pero en el acto del juicio se tuvo en cuenta la atenuante
séptima del artículo 9 del Código, y en su consecuencia se le
pidió la pena de 4 meses y 1 día de arresto y multa da 125 pesetas.
Defendieron los Sres. Landín y Gestal.</span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Que o talante de Valentín
era conciliador próbao o feito de que se prestase a presidir en
1931, en nome da Corporación Municipal, o desfile relixioso con
motivo da festividade de San Roque. Como nese mesmo verán se tiña
desatado unha onda de anticlericalismo moi forte que desembocara
nalgunhas localidades en vandálicas queimas de templos, non admira
que o periódico católico coruñés <i>El Ideal Gallego</i>
(18.8.1931, p. 5) sinalase que esa comedida actitude de Briones “le
valió unánimes elogios de todo el pueblo villagarciano”. Do mesmo
xeito, en febreiro de 1936, cando a multitude se agolpou diante do
edificio do Concello vilagarcián para celebrar a vitoria da Frente
Popular, o alcalde Briones dirixiuse brevemente a ela para lle
prometer “que recogía el saludo y que lo transmitiría al
Gobierno, cual era deseo unánime de los manifestantes, rogándoles
al final se disolvieran pacíficamente para dar ejemplo de máxima
sensatez y cordura que distinguen al pueblo soberano” (<i>El Pueblo
Gallego</i>, 21.2.1936, p. 13).</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Xa en pleno “Bienio
negro”, foron continuas as campañas de descrédito que se
argallaron desde o goberno civil, en mans dos lerrouxistas, e desde
os sectores dereitistas da propia sociedade vilagarciá, contra os
concelleiros da esquerda republicana, buscando a súa
deslexitimación. En agosto de 1934, ata catorce deles son acusados
dun presunto delito de falsidade en documento público a propósito
do alugueiro da escola de Bamio, sendo defendidos polo avogado
galeguista Valentín Paz-Andrade (<i>El Pueblo Gallego</i>,
30.8.1934, p. 2). O propio Briones ten que se facer cargo
interinamente da alcaldía, forzado polas circunstancias. En
setembro, Briones Rey perde a condición de concelleiro no medio
dunha profunda “purga” da Corporación, auspiciada <i>manu
militari </i>desde o Goberno Civil, en mans dos lerrouxistas, e que
desembocou no acceso á presidencia da Comisión Xestora por parte de
Carlos Francisco Poyán González.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">A finais de maio de 1935,
Valentín Briones é un dos varios asinantes dunha denuncia pública
ben significativa, da que se fixo eco <i>El Pueblo Gallego</i>
(23.5.1935, p. 11):
</p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">[...]
es público y notorio en Villagarcía que en la casa de la que es
propietario y habitante D. José Barreiro Meiro, notario público,
que tiene por frente o fachada la que da a la plaza de Martín Gómez
Abal, y por fondo un salido o patio cerrado con muro y con una
puerta, se están realizando determinadas obras de apertura de huecos
convirtiendo dicho muro en fachada y modificando el interior de la
finca, todo ello sin el obligado permiso de esa corporación, que aun
caso de existir sería contrario a lo establecido en las Ordenanzas
municipales, especialmente en su artículo 653. [...] los que
suscriben, previo este recordatorio, a la corporación municipal
suplican que [...] se ordene que por los agentes municipales sean
suspendidas las obras que en dicha casa se verifican
subrepticiamente, como asimismo se conmine a su propietario para que
deje las cosas en el mismo estado en que se encontraban
anteriormente, previniéndole que de no hacerlo, se mandarán
ejecutar a su costa, con los perjuicios a que pueda haber lugar.</span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">En xaneiro de 1936 ten
lugar a reposición da Corporación municipal vilagarciá saída das
urnas en 1931. Como o reposto alcalde Elpidio Villaverde desexou
ficar só na condición de concelleiro, procedeuse a elixir novo
mandatario: Valentín Briones obtivo 18 votos a favor e 2 en branco.
No breve discurso que pronuncia a seguir “da las gracias por el
nombramiento de que se le hace objeto y la confianza que en él se
deposita, y dice sabrá corresponder a todo, haciendo una labor de
austera administración y de defensa de los intereses del pueblo, a
la vez que de engrandecimiento y prosperidad del mismo” (<i>El
Pueblo Gallego</i>, 21.1.1936, p. 13).</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Desde a súa
responsabilidade, Briones obtivo do entón Subsecretario do
Ministerio de Traballo, o pontevedrés Fernández Osorio Tafall,
axudas por valor de 3.000 pesetas para os damnificados polo
desbordamento do río do Con e de 20.000 pesetas para obras de
encauzamento. Tamén se debe a el a adquisición dos terreos da Lomba
para campo de fútbol municipal e a elaboración dunhas bases para a
adxudicación por concurso dos servizos da praia e do parque na praia
Compostela. Grazas ás xestións do deputado Elpidio Villaverde tamén
conseguiu unha subvención estatal de 45.000 pesetas para adoquinado
da zona anexa á Praza de Abastos. En contraste, continuaron os seus
conflitos cunha parte dos integrantes da banda de música municipal,
por asuntos salariais.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">En xaneiro de 1936 o
alcalde Briones expresou as condolencias do Concello ao almirante da
escuadra inglesa fondeada na ría, sir Roger R. C. Backhouse, polo
falecemento do monarca Xorxe V e días despois fixo de anfitrión dos
oficiais dunha flotilla de submarinos franceses.</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Nas vésperas do
plebiscito do estatuto de autonomía para Galiza, promulgou como
alcalde vilagarcián o seguinte bando, que citamos por <i>El Pueblo
Gallego</i> (21.6.1936, p. 16):
</p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Don
Valentín Briones Rey, alcalde constitucional de Vilagarcia.- Fago
saber: Que o día 28 do presente mes é o sinalado pra plebiscitar o
dereito que ten Galiza a labourar por sí mesma as leises en que se
ha de artellar a sua vida autonómica. </span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Ao
cabo de moito tempo deuse conta o pobo da anormalidade que para a
nosa Terra siñificaba o feito de que os problemas de caraite
xenuinamente galegos estiveran rexidos por leises que non lle eran
propias; comprendeu ao fin, todo o que había de aldraxante neste
vivir de prestado, nesta cotián disparidade entre as necesidades
populares e as solucións na lex.</span>
</p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Conscentes
de unha vida propia, recolleron os partidos políticos os anceios do
pobo galego, e non quixeron sacrifícalo aínda mais nas aras de un
uniformismo estéril que o escraviza, que o mingoa i-emprobece. E nun
xuntoiro de todal-as aspiracións galegas resumiron nun Estatuto
amprísimo os anceios de toda a Rexión dende os mais lonxanos
lugares da montana ata a beiramar.</span></p><span style="font-size: small;">
</span><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">O
día 28, pois, será a data máis groriosa que terán na sua historia
todol-os galegos; na que dempois de moitas centurias, veráse erguer
un pobo con ansias de vida e liberdade, cara a cara aos seus propiops
destiños.</span><span style="font-size: small;"> </span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Ningún
outro acto pode diñificar tanto a Galiza, como o de pedir a sua
liberdade, a sua autonomía; con prena concencia da sua vida
económica, cultural, política, que quere rescatar de unha
vergoñenta hipoteca.</span><span style="font-size: small;">
</span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Votar
pois o Estatuto de Galiza, é un acto de diñidade de todo galego e o
omitilo é unha traición que se lle fai a Terra.</span></p><span style="font-size: small;">
</span><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Vilagarciáns,
Galiza pídevos a vosa opinión e o voso voto pra rexer os seus
propios destiños.</span></p><span style="font-size: small;">
</span><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Así
como non ademetides tutelas no orde privado, no nas ademitades no
orde civil.</span></p><span style="font-size: small;">
</span><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Vilagarciáns,
quen non preste ouvidos ao chamar da Terra, non merez ser chamado seu
fillo.</span><span style="font-size: small;"> </span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;"><span style="font-size: small;">Votade
o domingo, día 28 o Estatuto galego!</span> </p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"></p></div><div style="text-align: justify;">Nos días confusos que
rodearon o 18 xullo de 1936, Briones intentou garantir sen éxito a
lealdade do xefe do cuartel da Garda Civil, teniente Velay. Días
despois, en agosto, foi preso, xulgado (é un dicir) en Pontevedra en
novembro, condenado finalmente a cadea perpetua e enviado logo ao
penal de San Simón. Alí realizou labores administrativos, censando
a poboación reclusa, anotando traslados, etc. Mais en vez de
limitarse a cumprir o ordenado polos seus carcereiros, levou en
paralelo un censo “oficioso” en que anotaba os compañeiros de
infortunio que acababan sendo “paseados”. Entre eles outro
alcalde (o de Bueu) tamén escritor, Xosé Gómez de la Cueva, <i>Johán
Carballeira.</i></div><p></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">Despois de ser
provisoriamente trasladado ao penal de San Cristovo, en
Iruña-Pamplona, Briones Rey daría novamente cos seus osos na illa
de San Simón, a mediados de 1938. Sobrepóndose ao drama diario e
tirando do sentido do humor nun contexto en que semellaría que só
prantos poderían xurdir da súa voz, escribiría un curioso poema,
de ton moi quevedesco, intitulado “Autofigura”. Con ese poema,
que adopta a forma dun soneto de rimas abrazadas e con estrambote,
poñemos fin a estas liñas de recoñecemento e homenaxe:<span style="font-size: x-small;"> <br /></span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;">El
pelo todo blanco y rasurado</span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;">Ojos
hundidos, pómulos salientes;</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> La
armadura de arriba sin tres dientes</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> Y
el mentón muy agudo y pronunciado.</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> La
cara un higo seco y arrugado;</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> El
cuello con las cuerdas muy tirantes;</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> Una
gran nuez, que no tenía antes</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> Y
la nariz, ya larga, se ha afilado.</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> La
estatura parece se ha achicado,</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> Porque
las piernas se me han encogido</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> Y
la espalda y el pecho se han curvado.</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> No
queda, pues, del mozo tan plantado</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> Y
que tú conociste tan fornido,</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> Más
que un viejo <i>carrán</i> y derrengado.</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> He
aquí mi retrato</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> que
además de bien hecho</span></p><div style="margin-left: 80px; text-align: left;"><p><span style="font-size: small;">
</span></p></div><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.35cm;"><span style="font-size: small;"> es
muy barato.</span></p>
<br /><br /><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 1.25cm;">[PUBLICADO ORIXINARIAMENTE NA REVISTA <i>AUNIOS</i>, nº 26, 2021]<br />
</p><span></span>Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-68045517891644667822021-05-12T18:07:00.000+02:002021-05-12T18:07:07.158+02:00Novas probas cartográficas sobre o topónimo San Cibrao (Cervo)<p> <!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">En 2010
publiquei co selo do Seminario de Estudos Terra de Viveiro e impreso nos
talleres das Gráficas Neira Brochs o volume <i>Orixe,
peripecia e pertinencia do topónimo San Cibrao (Cervo)</i>, intentando resumir
de maneira científica e documentada as razóns polas que tivo e ten todo o
sentido recuperar para o porto das miñas raíces familiares maternas a
denominación tradicional galega, perdida no seu día e restaurada de xeito
oficial felizmente pola Xunta de Galicia a partir dos anos 80 do pasado século.</span></span></p><span style="font-size: medium;">
</span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">Ao longo das
páxinas dese meu traballo, expuxen a grandes trazos a evolución histórica dese
enclave de poboación, a orixe da devoción ao bispo de Cartago que motivou o
renomeamento do antigo castro do Porto do Arriba e a evolución fonética que se
experimentou desde o latín <i>Ciprianus</i>
ao galego <i>Cibrao</i>. Tamén me detiven a
contrastar a presenza do mesmo topónimo noutros lugares da Península Ibérica e
da propia Galiza e a reconstruír, na medida do posíbel, o proceso histórico
polo que o primitivo nome de <i>San Cibrao</i>
foi sendo substituído a partir do século XVI pola forma castelanizante <i>San Cipriano</i> ou <i>San Ciprián</i>. </span></span></p><span style="font-size: medium;">
</span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">En concreto,
tiven o prurito de reproducir numerosas referencias documentais dos arquivos
mindonienses, rescatadas no seu día polo competentísimo D. Enrique Cal Pardo,
que non deixaban lugar a dúbidas sobre a denominación do enclave ao longo de
todo o período medieval e aínda nos primeiros séculos da era moderna (XV e
XVI), desde o máis antigo documento, que remonta ao 1291 e que aludía á pesca
da balea en “San Cibrao”, ata o que recollía en 1599 o nomeamento polo Cabido
mindoniense do licenciado Juan Alonso como xuíz de “San Cibrao”, documento este
último no que, en chamativo contraste, xa se lle chamaba a Viveiro <i>Vivero</i> e ao Valadouro <i>Valle de Oro</i>…</span></span></p><span style="font-size: medium;">
</span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">No meu traballo,
documentei tamén como a partir de finais do s. XVI, os instrumentos
eclesiásticos e burocráticos comezaron a adaptar a forma galega <i>San</i> <i>Cibrao</i>
referida a este porto cantábrico ás súas equivalentes castelás <i>San</i> <i>Cebrián</i>
(ou <i>Cebrán</i>) e <i>San</i> <i>Cibrián</i> (ou <i>Cibrán</i>), como paso previo ao
rebautizamento definitivo por medio da forma máis próxima ao étimo latino, <i>San Ciprián</i>, que se documenta por vez
primeira en 1550, nun instrumento polo que o Cabido mindoniense cede en foro a
Miguel de Lastra un anaco de terra no “Arenal de San Ciprián” e que, respaldada
e imposta polos poderes civís e eclesiásticos lingüisticamente uniformizadores,
acabará triunfando total e definitivamente sobre a forma autóctona a partir da
segunda metade do século XVIII.</span></span></p><span style="font-size: medium;">
</span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">En axuda da miña
reconstrución histórica, citei tamén numerosos mapas e cartas náuticas, nas que
fica patente que ata a primeira metade do século XVIII conviviron unha
denominación co grupo BR orixinario (<i>Cibrián</i>),
que só ten sentido se partimos do orixinario galego <i>Cibrao</i>, e outra co grupo PR (<i>Ciprián</i>),
que <i>á prostre</i> acabou impoñéndose
desde a segunda metade da citada centuria na cartografía oficial, auspiciada
sen lugar a dúbida pola nova dinastía borbónica e o seu funcionariado obedientemente
pancastelanista e uniformizador.</span></span></p><span style="font-size: medium;">
</span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">Desde a <i>Carta Náutica</i> de 1424 que fai referencia
á “íxola de San Zibrian” ata o <i>Atlas
Portátil y Geographico de la Península de las Españas</i>, de Tomás López de
Vargas Machuca, de mediados do século XVIII, son innumerábeis as cartas
náuticas e os mapas holandeses, franceses, ingleses e hispanos que aluden ao
“porto alegre” que cantou Leoncio López de las Casas, non como “San Ciprián”,
con -PR-, senón como “San Cibrian”, “San Cibrián”, “San Sibrian”, “San Sebrián”
ou “S. Cebrán”, con –BR-, e todas estas formas, insisto, teñen que derivarse
por forza da adaptación idiomática e fonética a castelán dun primitivo,
orixinario e autóctono “San Cibrao” galego, ese que proclama sen fisuras como
único nome do enclave toda a documentación anterior ao século XVI.</span></span></p><span style="font-size: medium;">
</span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">Tiven o pracer
de reencontrarme en datas relativamente recentes, tras longos anos de non saber
que fora del, cun meu antigo alumno das aulas pontevedresas en 1991, Pablo Carballo,
convertido agora en competente funcionario do Instituto Geográfico Nacional. Co
gallo dese reencontro, achegoume como precioso agasallo, non só os saborosos recordos
e simpáticas anécdotas daquel tempo, senón tamén un exemplar do catálogo <i>Cartografía de Galicia, 1522-1990</i>, editado
polo Instituto Geográfico Nacional, precisamente<i>.</i> </span></span></p><span style="font-size: medium;">
</span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">No interior dese
magnífico e completo volume fun dar con novas referencias de mapas e cartas que
non coñecía e que non fan máis que corroborar as teses por min expostas no
libro <i>Orixe, peripecia e pertinencia do
topónimo de San Cibrao (Cervo).</i> Reproduzo por iso con estas liñas as imaxes
dalgúns fragmentos deses mapas que confirman claramente a forma “San Cibrián”,
que non “San Ciprián”, como a usual nos séculos XVI, XVII e aínda parte do
XVIII, inspirada sen lugar a dúbidas no “San Cibrao” de toda a documentación
medieval precedente e reveladora do proceso de substitución que algúns, en
contra de todas as evidencias e levados por non sei que obstinación digna de
mellor causa, seguen empeñados en manter.</span></span></p><span style="font-size: medium;">
</span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman", "serif"; line-height: 115%;">Velaquí están
esas imaxes, con indicación do título do mapa ou carta, data de confección ou
impresión, autoría, no seu caso lugar de impresión e páxina do citado catálogo cartográfico
sobre Galiza do Instituto Geográfico Nacional en que se recolle:</span></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgp5Z-T8cNA6t32dEFYH0-aKlHVTDeSUyao_8s8uK4BGR8qIz21x2Ons37FUKlNbK3MWDrODTL4r6f8DTGGhlg5pRcOmE6roLILCugax_cA9wUbIVuY541fYe2szflNFhFfVfNzAW_cXjY/s2058/Imaxe+1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="618" data-original-width="2058" height="192" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgp5Z-T8cNA6t32dEFYH0-aKlHVTDeSUyao_8s8uK4BGR8qIz21x2Ons37FUKlNbK3MWDrODTL4r6f8DTGGhlg5pRcOmE6roLILCugax_cA9wUbIVuY541fYe2szflNFhFfVfNzAW_cXjY/w640-h192/Imaxe+1.jpg" width="640" /></a></b></div><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Imaxe 1</span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Reyno de Gallicia y de León</i>, 1600, Anónimo,
páx. 39 do catálogo do IGN.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikAoFYHcRFkprzOeZzRGcCSDTvD2ru6znCW9U_RV1qCkACmvmKK126KEa_6itEUEfexUENQc5osd0wQpHx_5b2KJr7zWY6DEAszreJcqhxLUP5qdqwGhpnHJOSpHO3LS73Wp3E6YfmGro/s1576/Imaxe+2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="774" data-original-width="1576" height="314" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikAoFYHcRFkprzOeZzRGcCSDTvD2ru6znCW9U_RV1qCkACmvmKK126KEa_6itEUEfexUENQc5osd0wQpHx_5b2KJr7zWY6DEAszreJcqhxLUP5qdqwGhpnHJOSpHO3LS73Wp3E6YfmGro/w640-h314/Imaxe+2.jpg" width="640" /></a></b></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Imaxe 2</span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gallicia, Legio, et Asturias de Oviedo</i>,
1606, Anónimo, páx. 40 do catálogo do IGN.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipEMLIrXKVCOvk7fiRYyCpMgBcE4P2rznhXVSjNvwNujrdW3q-90208tfG_6gmGhCYkZ-Y54cT2cHF0vwTob12wqQQsXRLGr6shaNLhUfa8vjPN7sIdFwbSA5ZSIHJ6wiQTZ_e7ggsNCY/s2239/Imaxe+3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="916" data-original-width="2239" height="262" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipEMLIrXKVCOvk7fiRYyCpMgBcE4P2rznhXVSjNvwNujrdW3q-90208tfG_6gmGhCYkZ-Y54cT2cHF0vwTob12wqQQsXRLGr6shaNLhUfa8vjPN7sIdFwbSA5ZSIHJ6wiQTZ_e7ggsNCY/w640-h262/Imaxe+3.jpg" width="640" /></a></b></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Imaxe 3</span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Galecia: Descriptio Galleciae et Asturie in
Hispania</i>, 1606, Anónimo, páx. 41 do catálogo do IGN.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicBUNNAJbWb-cN_VmEgFTSrhiyOuVjlVPoI-WB0n-J_S8wHGLKUh4laOfzR8D1p4UvOBGIUZwbrsARWAVxk2_JNmh0GQDB30eL0GEsVCBTg-9QXogyH4EnHQ4dFmzWFpjlPWkgPsT0uUc/s2274/Imaxe+4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="849" data-original-width="2274" height="238" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicBUNNAJbWb-cN_VmEgFTSrhiyOuVjlVPoI-WB0n-J_S8wHGLKUh4laOfzR8D1p4UvOBGIUZwbrsARWAVxk2_JNmh0GQDB30eL0GEsVCBTg-9QXogyH4EnHQ4dFmzWFpjlPWkgPsT0uUc/w640-h238/Imaxe+4.jpg" width="640" /></a></b></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Imaxe 4</span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Galitiae Regnum</i>, 1608?, Anónimo, páx. 42
do catálogo do IGN.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgd_ZIFbKqk8WelBjLHuYz4IwV65xgRra1F7i1Dph6lp9W6yZ4_a54RtDgyNKcp1Iiy0rket0RNtFR_zyglHFttAeYlpbTcLfk_V_SCK-ZVVB4J5C1tqj5nAuNMZyv9tL3Yrzt2u_pPi9M/s1007/Imaxe+5.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="849" data-original-width="1007" height="540" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgd_ZIFbKqk8WelBjLHuYz4IwV65xgRra1F7i1Dph6lp9W6yZ4_a54RtDgyNKcp1Iiy0rket0RNtFR_zyglHFttAeYlpbTcLfk_V_SCK-ZVVB4J5C1tqj5nAuNMZyv9tL3Yrzt2u_pPi9M/w640-h540/Imaxe+5.jpg" width="640" /></a></b></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Imaxe 5</span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Galicia</i>, 1632, Amsterdam, Mercator, páx.
43 do catálogo do IGN.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEii4fqNfLP69fGDhcurpAXoERKAg6AvVy6LsIHGxTpzDHA1_Om9Hopn2bp3njOq1CY8EDALoeD5Viz5VDlK8-uT_fW3O1Q_mWcwq3KJOec4zyo689V45gAIsJ9_nQV5QWCO2EA39j0-z_A/s1401/Imaxe+6.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="712" data-original-width="1401" height="326" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEii4fqNfLP69fGDhcurpAXoERKAg6AvVy6LsIHGxTpzDHA1_Om9Hopn2bp3njOq1CY8EDALoeD5Viz5VDlK8-uT_fW3O1Q_mWcwq3KJOec4zyo689V45gAIsJ9_nQV5QWCO2EA39j0-z_A/w640-h326/Imaxe+6.jpg" width="640" /></a></b></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Imaxe 6</span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Partie Septentrionale des Etats de Castille
ou se trouve le Royaume de Gallice</i>, 1749, Franza, Robert de Vaugondy Fils, páx.
59 do catálogo do IGN.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiejKrOwQ96GzLQHHwYi4PuPcIc-4vmfRZs9UFZzoC4O_014gNItzHGeNxIY-p9NztvSMgFf5NUYR8FnvJSeDc0qKwMIVAD8DWm22HaEHwB2LDJXxCqJpTglxEKxSW3_GrmMPTFc1lWtfk/s1687/imaxe+7.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="829" data-original-width="1687" height="314" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiejKrOwQ96GzLQHHwYi4PuPcIc-4vmfRZs9UFZzoC4O_014gNItzHGeNxIY-p9NztvSMgFf5NUYR8FnvJSeDc0qKwMIVAD8DWm22HaEHwB2LDJXxCqJpTglxEKxSW3_GrmMPTFc1lWtfk/w640-h314/imaxe+7.jpg" width="640" /></a></b></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Imaxe 7</span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Galicia</i>, 1756, Tomás López, páx. 63 do
catálogo do IGN.</span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="font-family: georgia;">[Publicado previamente no semanario <i>Heraldo de Vivero</i>, 7 de maio de 2021] </span><br /></span></p>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-61462495777063004062021-02-25T21:06:00.000+01:002021-02-25T21:06:04.101+01:00As formas xenuínas dos nosos nomes: os casos de Vilalonga, Figueiroa, Fefiñáns e Valadares<p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjC4zUlf75pSZrFgX4KtsXhyphenhyphen6tECCM4gBMqQE2xdXtsOg-chLSHgZGGkvD9_eOoolOAzT-cP6X1v2w2N3QBQPhhVpattz2LexhowejOQYrON7E8nBiW33pWyCW4pMDy58E4qt8sDedaybw/s567/MEMORIA+SEMPRE-SAUL+015.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="537" data-original-width="567" height="606" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjC4zUlf75pSZrFgX4KtsXhyphenhyphen6tECCM4gBMqQE2xdXtsOg-chLSHgZGGkvD9_eOoolOAzT-cP6X1v2w2N3QBQPhhVpattz2LexhowejOQYrON7E8nBiW33pWyCW4pMDy58E4qt8sDedaybw/w640-h606/MEMORIA+SEMPRE-SAUL+015.jpg" width="640" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">"Memoria sempre", de Saúl Otero<br /></td></tr></tbody></table><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Body Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Hyperlink"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";}
</style>
<![endif]-->
<p></p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Introdución</span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">A restauración
das formas toponímicas (nomes de lugar) e antroponímicas (nomes e apelidos)
xenuínas da nosa Terra é un dos labores culturais, patrimoniais e identitarios
máis importantes que, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">sine ira e cum
estudio</i>, debemos encarar colectivamente.</span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 14pt; line-height: 115%;"></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Séculos de
absurda <i style="mso-bidi-font-style: normal;">pancastelanización</i> en aras
dunha noción uniformista e excluínte da realidade idiomática e cultural diversa
do solar hispánico teñen feito da onomástica galega, ata épocas ben recentes,
“campo de agramante” onde o capricho, a arbitrariedade, a impericia e o
descoñecemento filolóxico por parte das instancias oficiais estatais e dalgúns
sectores profesionais e sociais con elas identificados (curas párrocos,
funcionariado de rexistros, notarías e xulgados, membros da oligarquía fidalga
e burguesa…) chegaron a campar sen freo, provocando numerosas deturpacións,
adaptacións manifestamente deficientes e formas indefendibles baixo ningún
punto de vista. Que por ignorancia ou inercia continúen usándose entre nós
hogano non nos exime da obriga de explicarmos unha e outra vez as razóns da súa
impertinencia e tampouco nos libra dun paciente e sostido esforzo por deixalas
atrás, como testemuño doutras épocas que demandan definitiva superación.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Desde certa mentalidade
dominante nas Españas, moi viva nos anos da ditadura franquista e aínda
presente por desgraza en determinados sectores da nosa sociedade, sostense que os
topónimos e antropónimos en lingua galega, por máis que milenarios, non deberan
existir e perdurar na súa forma autóctona, nin sequera para seren usados na súa
propia terra. Resultaría mellor, disque, que fosen proscritos e substituídos en
favor dos “equivalentes” na lingua oficial do Estado, o castelán, visto este
como idioma presuntamente “mellor”, máis “culto”, “fino” e, sobre todo, “patriótico”.
Nos Séculos Escuros, cunha estrutura estamental da sociedade e nun contexto de
mala imaxe proxectada sobre todo o relacionado con Galiza (“reino infeliz… de
España muladar”, en célebres versos de Góngora), non poucos procuraron a través
da castelanización dos seus apelidos aparentar maior “limpeza de sangue”,
“dignidade” e “lustre” e desimular así as raíces galicianas das súas liñaxes.
Familias nobiliarias e fidalgas abrazaron entón con entusiasmo digno de mellor
causa a tarefa de desterrar “marcas de galeguidade” evidentes nos seus apelidos:
os Sarmento, Monteiro, Mosqueira, Lousada, etc. pasaron así a se autoproclamaren
*Sarmiento, *Montero, *Mosquera, *Losada, etc., ao igual que os Vilariño
deviñeron *Villarino, os Sueiro *Suero e os Soutelo *Sotelo…</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Mais claro,
dicimos nomes “equivalentes”, entrecomillando, porque son infinitos os casos en
que esa presunta “equivalencia” entre a forma orixinaria galega e a nova forma
castelanizante non foi tal. Onde os asimilistas pretendían cambiar unha forma
galega prístina por unha forma castelá, o que fixeron en tantísimas ocasións,
por desleixo, ignorancia ou “comodidade”, foi cambiar unha forma auténtica
galega por outra híbrida, “castrapeira”, imperfecta.<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"> </b>Os exemplos son abundantes, mais entre eles cabe poñer catro que
nos tocan de cheo: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilalonga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñáns</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>,
convertidos arbitrariamente no transcurso da historia en *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villalonga</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñanes</i> e *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valladares</i>, respectivamente.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">E por que son
“híbridos” inadmisibles? Porque, como tantos outros casos, resultan castelanizacións
parciais, deficientemente perpetradas, incorrectas desde as perspectivas dun “verdadeiro
castelán” e dun “verdadeiro galego”, en definitiva “inauténticas”, ademais de
innecesarias: pastiches froito dunha época e dunha mentalidade que, insistimos,
é bo deixarmos dunha vez por todas atrás. Expliquémonos.</span></p>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPBjht6PmYfAN7RN5CKoNE4Cq7jiYLvaVa99pwJ8cjDJL6ytS_Gdyb0w_q8l1wGDnUTvrQdQrxRzBhZVs43mbMyg1bCQKFMdDPohFqp0B-gOgiFHI1D4Cum10pwmy-Mp5kQmk92A5lR1Q/s1316/PEGADA+SALGADA-SAUL+032.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1316" data-original-width="567" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPBjht6PmYfAN7RN5CKoNE4Cq7jiYLvaVa99pwJ8cjDJL6ytS_Gdyb0w_q8l1wGDnUTvrQdQrxRzBhZVs43mbMyg1bCQKFMdDPohFqp0B-gOgiFHI1D4Cum10pwmy-Mp5kQmk92A5lR1Q/w138-h320/PEGADA+SALGADA-SAUL+032.jpg" width="138" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Pegada salgada, de Saúl Otero <br /></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> </td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr></tbody></table><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Vilalonga</span></i></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> vs. *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villalonga</i></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><span> </span>O elemento VILA,
que inicialmente en latín portou o significado de <span> </span>‘posesión rural, predio
rústico, granxa’ e está tan presente na toponimia galega, foi complementado en
numerosas ocasións cun adxectivo para indicar algunha característica destacable
do enclave poboacional en cuestión: a súa maior ou menor antigüidade (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilavedra</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilavella</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilanova</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilanoviña</i>…), a súa posición (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilalta</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilasuso</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilameá</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilachá</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilacova, Vilacampa, Vilancosta</i>…), a súa cor ou luminosidade (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilaverde</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilalba</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilaescura,
Vilamoura</i>….), o seu tamaño (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilapouca</i>,
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilagrande</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilapequena</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilamaior</i> ou
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilamor</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilariño, Vilameor</i>… ), o seu estatuto xurídico (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilafranca</i>), a súa calidade canto ao
clima ou feracidade do chan (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilaboa</i>,
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilafría, Vilaseca, Vilerma</i>…), etc.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Reciprocamente,
o adxectivo galego <i style="mso-bidi-font-style: normal;">longo/a</i>, derivado
do latín LONGUS-LONGA-LONGUM, pasou a facer parte de numerosos topónimos
compostos, como indicador desa característica. Por Galiza adiante rexistramos
así <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Agrolongo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Arealonga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Baralonga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Campolongo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fragalonga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Leiralonga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Meirolongo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Montelongo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pedralonga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Riolongo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Silvalonga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Soutolongo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Torrelonga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valongo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valonga</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Veigalonga</i>.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Vilalonga</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, núcleo pertencente
ao concello de Sanxenxo, é nome xenuíno galego, que tería que se traducir a bo
castelán como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villalarga</i> ou, máis
exactamente, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluenga</i>. Quen quixer
pode comprobar que existen, efectivamente, localidades así denominadas en
diversos puntos da xeografía hispana: en Palencia (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluenga de la Vega</i>, na comarca da Saldaña; <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluengo</i>, no concello de Santibáñez de la Peña), en Burgos (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluenga</i>, no municipio de Valle de
Losa), en Araba (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluenga</i>, no
municipio de Ribera Alta), en Teruel (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluengo</i>),
en Toledo (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluenga de la Sagra</i>), en
Cáceres (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluengo</i>), en Cádiz (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluenga del Rosario</i>)… </span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">A que logo seguir
a usar a forma híbrida e castrapeira “Villa” [elemento castelán] + “longa”
[elemento galego]”? Coherencia e rigor: ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vilalonga</i>
galega ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villaluenga</i> castelá, pero
non a mestura inxustificábel e espúrea *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villalonga</i>.</span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Figueiroa</span></i></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> vs. *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Como explica
pormenorizadamente Gonzalo Navaza no seu estudo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fitotoponimia galega</i> (2006) do latín <i style="mso-bidi-font-style: normal;">FĪCUS</i>, ‘figo’, sumado ao sufixo latino <i style="mso-bidi-font-style: normal;">–ARĬA</i>, procede o nome da árbore <i style="mso-bidi-font-style: normal;">FĪCARĬA.
</i>Por evolución, ese <i style="mso-bidi-font-style: normal;">FĪCARĬA</i> latino
deu como resultado en galego <i style="mso-bidi-font-style: normal;">figueira</i>,
do mesmo xeito que o latín <i style="mso-bidi-font-style: normal;">FĬLĬCARĬA</i> evoluíu
a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">filgueira</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">NŬCARĬA</i> a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">nogueira</i>, ILĬCĪNARĬA
a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">aciñeira</i>, SALĬCARĬA a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">salgueira</i> etc. Na obra <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fonética e Fonoloxía Históricas da Lingua
Galega</i> (2017: 73), o profesor Mariño Paz indica que “a elipse do
substantivo do sintagma latino <i style="mso-bidi-font-style: normal;">ARBŎRE
FĪCARĬA</i> descargou no adxectivo, do que por transcategorización procede o
substantivo galego <i style="mso-bidi-font-style: normal;">figueira</i>, todo o
contido semántico do sintagma orixinal (‘árbore que dá os figos’)”.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">En castelán,
pola contra, a evolución desde o mesmo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">FĪCARĬA</i>
latino conduciu a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">higuera</i>, perdendo o
f- inicial (un fenómeno típico da lingua cervantina que moitos lingüistas atribúen
ao influxo sobre ela do euskera) e carecendo, ademais, da ditongación do sufixo
característica da nosa lingua (cf. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">primeira</i>
vs. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">primera</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">madeira</i> vs. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">madera</i>, etc.).
</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">En numerosos
pobos de España existe, por iso mesmo, o fitotopónimo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">La Higuera</i>, mentres que na nosa Terra e en Portugal a forma
sistemática é, pola contra, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueira</i>,
con diversos derivados ou variacións: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">A
Figueira</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">As Figueiras</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">A Figueiriña</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiralba</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pedrafigueira</i>,
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Chan da Figueira</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">O Figueiro</i>, etc.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Xa en 1287 hai
referencia nun instrumento escrito do convento de San Xoán de Poio a un tal “Johã
Pelaez das <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueyras</i>”. En 1310
atopamos nunha escritura de compravenda entre o abade de Lourenzá e o veciño de
Mondoñedo Clemente Eanes unha referencia aos “terreos que iazẽ as <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueyras</i> de Tortores”. Numerosos
documentos do <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Libro do Concello de
Santiago</i> (1416-1422), editados por Ángel Rodríguez González en 1992,
recollen o nome dun bacharel en decretos chamado <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Martin das Figueiras</i> e en varios instrumentos de 1421 cítase un
procurador da confraría dos ferreiros chamado <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Juan de Figueira o Vello</i>. O Padre Sarmiento fartouse de recoller no
seu tempo referencias botánicas para o seu <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Catálogo
de voces vulgares y en especial de voces gallegas de diferentes vegetables</i>
relacionadas cun enclave da cidade pontevedresa denominado <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Molino das Figueiras</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">das
Figueyras</i>, como pode comprobarse na edición crítica desa obra realizada
polo profesor José Luís Pensado para a Universidade de Salamanca en 1986.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Aconteceu, así e
todo, que ao nome latino dalgunhas árbores e plantas se lle engadiu en moitas
ocasións un sufixo, ben para indicar a concentración de exemplares da mesma
especie nun mesmo terreo, ben para indicar o reducido tamaño ou extensión da
propia finca. No primeiro caso temos abundancia de nomes rematados en -edo/a,
do latín –ETUM/-ETAM, como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiredo</i>,
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fiolledo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Carballido</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Reboredo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cerdedo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Freixedo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Salcedo, Carracedo,
Codesedo</i>…, tamén en feminino: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Reboreda</i>,
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Carballeda</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cerceda, Freixeda</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Salceda,
Touceda, Codeseda</i>…. No segundo, o máis frecuente foi engadir o diminutivo
latino -ŎLU / -ŎLA, de maneira que sobre a base de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">FĪCARĬA </i>(</span><span face=""Agency FB","sans-serif"" lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">›
</span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">figueira</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">)
naceu o topónimo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">FĪCĀRĬŎLA / FĪCĀRĬŎLO</i>,
que está na orixe das formas toponímicas <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>,
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroá</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueirúa</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiró </i>(plural
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueirós</i>)<i style="mso-bidi-font-style: normal;">.</i> A mesma explicación cabe para outros topónimos como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cerdeiroa</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Folgueiroa, Nogueiroá</i>,<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Negueiroá,
Nogueiró, Pereirúa, Pereiró, Prexigueiró…</i></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Efectivamente, o
sufixo diminutivo latino –ŎLA perdeu no seu paso a galego o -l- intervocálico,
a diferenza do que lle aconteceu na súa evolución a castelán, en que o
conservou. Compárense AVĬŎLA›*AVŎLA› <i style="mso-bidi-font-style: normal;">avoa</i>
ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">avó </i>fronte ao castelán<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> abuela</i> ou MŎLA› <i style="mso-bidi-font-style: normal;">moa</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">mó</i> fronte ao
castelán <i style="mso-bidi-font-style: normal;">muela</i>. De aí que os nosos <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroá</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueirúa</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiró</i> orixinais teñan exacta correspondencia
nas formas castelás <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Higueruela</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Higueruelo</i>, respectivamente, o mesmo que
os nosos <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Queiró</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Queiroá</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Queirúa</i>
corresponden ao castelán <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Quiruelas</i>,
topónimo e apelido moi presente na Senabria zamorana, sen irmos máis lonxe.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Sobre o reparto
xeográfico desas terminacións tense debruzado </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "";">Carolina Pérez Capelo no ensaio <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Toponimia e variación dialectal en galego. Os topónimos rematados en
-oa, -oá,-úa, -uá</i> (2015).</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> A este respecto a
filóloga Rosario Álvarez no seu relatorio para o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">I Congreso Internacional de Onomástica Galega Frei Martín Sarmiento</i>,
celebrado en 2002:</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">Os
topónimos que integran a terminación diminutiva –<i style="mso-bidi-font-style: normal;">òla</i> mostran unha distribución diatópica [xeográfica] entre a
solución en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">–ó</i> do cadrante SW de
Galicia (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiró</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pereiró</i>…), a solución tipicamente
lucuauriense en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">–oá</i> (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroá</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cabreiroá</i>…) coa variante <i style="mso-bidi-font-style: normal;">-uá</i>,
unha solución <i style="mso-bidi-font-style: normal;">–úa</i> moi minoritaria na
marxe mindoniense e lucense oriental (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueirúa</i>)
e mais a solución maioritaria en –<i style="mso-bidi-font-style: normal;">oa</i>
(<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Eiroa</i>…), que ocupa o resto do territorio e se solapa parcialmente
coas anteriores nas reepectivas áreas.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Daquela, por que
resulta deturpada e, xa que logo, incorrecta a forma *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>? Desde a perspectiva do galego xenuíno, pola ausencia do
ditongo (-<i style="mso-bidi-font-style: normal;">ei</i>-), convertido “a la
castellana” en –<i style="mso-bidi-font-style: normal;">e</i>. E desde a
perspectiva do castelán xenuíno, polo emprego de F- inicial e pola presenza do
sufixo -<i style="mso-bidi-font-style: normal;">oa</i> en vez de -<i style="mso-bidi-font-style: normal;">uela</i>. Ou o que é o mesmo: o correspondente
castelán verdadeiro do noso topónimo ou antropónimo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa, Figueirúa, Figueiró</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroá</i> non é *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>,
forma híbrida, senón <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Higueruela</i>,
topónimo que encontramos, por exemplo, na provincia de Albacete e mais no
concello de Atarfe, na andaluza Sierra de Elvira, ben pertiño de Granada.</span></p>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg45hhlsM_LOOk5556v8kaOuADK4X_TEqCmDq1sHTKQOEzOCVqpTNdXO2oqcUQB_a2Tvpt7JwoG0QoPheudHJX_aSaU1EWg1nInmusqYcBKoIkecd3YP3CUErWscW_S24X3jp8cpiL6yGs/s955/SO%25C3%2591OS+ROUBADOS+1-SAUL+019.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="951" data-original-width="955" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg45hhlsM_LOOk5556v8kaOuADK4X_TEqCmDq1sHTKQOEzOCVqpTNdXO2oqcUQB_a2Tvpt7JwoG0QoPheudHJX_aSaU1EWg1nInmusqYcBKoIkecd3YP3CUErWscW_S24X3jp8cpiL6yGs/s320/SO%25C3%2591OS+ROUBADOS+1-SAUL+019.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">"Soños roubados", de Saúl Otero<br /></td></tr></tbody></table><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">En realidade, os
ditongos decrecentes, tan característicos do idioma galego, foron unha das
principais “vítimas” no proceso de castelanización perpetrado contra a nosa
toponimia e antroponimia durante varios séculos. Os casos son incontables:
ademais de *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>, padecemos *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Arosa</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Arousa</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Barquero</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">O Barqueiro</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Montoto</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Montouto</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Noguerol</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Nogueirol</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Orense</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ourense</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Osera</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Oseira</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Otero</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Outeiro</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Oterino</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Outeiriño</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ribero</i> ou *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Rivero</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ribeiro,</i> *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Soto</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Souto</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sotelo</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Soutelo</i>, *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vivero</i> por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Viveiro</i>… A arbitrariedade e o capricho
oficial tiveron moita importancia nese proceso, pois constatamos que ao lado
das formas castrapizadas citadas perviviron “sen problema” moitas outras
xenuínas, ás que (afortunadamente) nunca a ninguén con mando en praza se lle
ocorreu mudar o ditongo -<i style="mso-bidi-font-style: normal;">ei</i> por -<i style="mso-bidi-font-style: normal;">e</i>: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cedeira
</i>(nunca *Cedera), <i style="mso-bidi-font-style: normal;">San Miguel de Deiro</i>
(nunca *Dero), <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pantrigueira </i>(nunca
*Pantriguera)<i style="mso-bidi-font-style: normal;">, Mosteiro</i> (nunca
*Mostero)…</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">En todo caso,
son moitos os documentos medievais conservados que testemuñan a autenticidade e
antigüidade da forma galega <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>.
Amable Veiga, no libro <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Algunas calas en
los orígenes del gallego</i> (1983: 104-105 e 212-213), informounos de que xa
en 975 pergameos do mosteiro de Celanova recollían a forma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figariola</i>; outros da catedral compostelá de 1090 e 1154 empregaban
as formas <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figeyrola </i>e<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Figueyrola</i>, respectivamente, e aínda
outros máis do convento de Oseira, de 1199 e 1202, achegaban cadansúa proba do
uso das formas <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figeiroa</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroaa</i>. Pola súa vez, José Antonio
Souto Cabo transcribiu en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Documentos
galego-portugueses dos séculos XII e XIII</i> (2008: 151-152) o documento de
venda ao mosteiro de Montederramo, en 1261, dunha herdade de “Lourenzo Garzía
caualeyro de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figeyroáa</i>”, actuando
como testemuña, entre outros, o monxe “Domingo Pérez de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figeyroáá</i>”. Na mesma obra encóntrase transcrita a escritura de
venda ao citado mosteiro por parte de Marina Rodrigues, en 1269, de “quanta
herdade eu ayo en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ffigeiroáa</i>”.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">O investigador Francisco
Pérez Rodríguez transcribiu e publicou en 2004 documentos medievais do convento
de Toxos Outos, nos que encontramos en 1234 a Pedro Varela doando unha herdade
en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figeiroa</i>; a Martíns Eáns, alias
“Calado”, facendo outro tanto en 1236 coa súa propiedade en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueyroa</i>; a Martiño Fernandi doando en
1237 terras súas de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ficairoa</i> e ao
crego Nuno Eáns de Urdilde deixando en doazón ao citado convento en 1252 unha
herdade en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figeyroo</i>. Pola súa vez, Clarinda
de Azevedo Maia cita na súa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">História do
Galego-Português </i>(1986: 201) un documento de 1295 polo que o abade de Santa
María de Oia aforaba a “Domĵgo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figeiróá</i>
e a uossa moller dona Marina” unhas terras no lugar de “<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiróo</i> et en Portezelo”.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">O sacerdote e
filólogo Eligio Rivas Quintas menciona no seu estudo sobre <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Onomástica persoal do Noroeste Hispano</i> (1991: 560) varios
instrumentos medievais con referencias a individuos como “Iohan Rodríguez de<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Figueyroaa</i>” (ano 1259), “Domingo Pérez <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueyroaa</i>” (1261), “María Fernández de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueyroa</i>” (1314), “Pero Lourenço de
Figueyroaa” (1314) e “Gonçalvo Varva de<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Figueyroa</i>”
(1458)…. Do mesmo xeito, en varios documentos do notario rianxeiro Álvaro
Pérez, de 1457, é amentado “<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Johán Ares de</i>
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figeyroa</i>, morador eno Araño”. Nun dos
textos medievais incluídos no volume <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Historia
de La Coruña. Edad Media</i> (1988), coordinado por González Garcés,
rexistramos igualmente a forma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>
en 1399<i style="mso-bidi-font-style: normal;">. </i>Na<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Colección diplomática de Santa María de Oseira </i>editada en tres
volumes por Romaní Martínez (1989-1993) aparece nun documento datado en 1281 a
forma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueyroaa.</i> Varios pergameos de
1364 e 1383 pertencentes á colección de instrumentos do convento de San Estevo
de Ribas do Sil, editados en 1972 por Duro Peña, testemuñan igualmente a forma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroá</i>. En <i style="mso-bidi-font-style: normal;">A vida e a fala dos devanceiros</i> (1967), de Ferro Couselo, atopamos
máis exemplos: fálase de “heredade de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>”
(1399); “Ysabel Fernandes de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroaa</i>”
(1459), “Fernando de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>”
(1526)... O historiador Anselmo López Carreira, en fin, infórmanos en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">A cidade de Ourense no século XV</i> (1998)
da existencia dun escudeiro ourensán en 1409 chamado “Gómez Fernández de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroá</i>”…</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Cómpre
recoñecer, así e todo, que a castelanización de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i> en *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i> resultou
exitosa no plano antroponímico (ou sexa, como apelido), talvez polo poderoso
“exemplo” que significou que adoptasen a forma deturpada algunhas ilustres
familias da aristocracia galega de entón, que logo emparentaron cos Valadares
de Fefiñáns. Durante os chamados Séculos Escuros o papel aculturizador do clero
parroquial e dos notarios e o afán imitativo da fidalguía, unido xa a partir do
XIX ao celo uniformizador dos oficiais dos rexistros civís, acabaron por
desterrar totalmente da documentación oficial relativa aos nomes de persoa a
forma galega <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>, cando o certo
é que nunca antes do XVI se rexistrara a forma castelanizada: “Gonçalo Barba de
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>” (1548), “Fernán Reimóndez
de Figueroa” (1548), “Aldonça Cordera vezina de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>” (1564), “Ares Pardo de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>” (1621), “Baltasar Pardo de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>” (1675), Benito<i style="mso-bidi-font-style: normal;">
Figueroa</i> (1717), Ventura<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Figueroa </i>Barreiro
(bispo no séc. XVIII), Benito Pardo de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>
(1755), etc.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">No entanto, un
simple repaso a todas as concorrencias da forma toponímica <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa </i>ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroá</i>
que se rexistran por Galiza adiante aínda a día de hoxe, como formas vivas na
fala popular, resulta esclarecedor sobre a autenticidade desa forma fronte á
espúrea *Figueroa. Chámanse <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>,
efectivamente, parroquias como</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> San Paio (Arzúa), San Martiño (Cerdedo) e San Miguel
(Abegondo), rexistrándose a forma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroá</i>
nas parroquias de San Xillao (Paderne de Allariz) e San Salvador (Sober). Son,
así mesmo, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i> </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">lugares
existentes nas parroquias de </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">San Lourenzo de Agualada (Coristanco), Santiago de Arteixo,
San Pedro de Buxantes e Santa Baia (Dumbría), San Martiño de Cameixa (Boborás),
Santa María de Castrofeito (O Pino), San Martiño de Cores (Ponteceso), San Martiño
de Ermedelo (Rois), San Xoán de O Freixo de Sabardes (Outes), Santa María de
Galdo (Viveiro), San Cibrao de Las (San Amaro), San Salvador de Maceira
(Covelo), Santa María de Morquintián (Muxía), Santa María de A Pedra (Cariño),
Santiago de Sísamo (Carballo), San Pedro de Tállara (Lousame), San Xián de
Torea (Muros), Santa María de Vilela (Punxín) e San Paio de A Estrada, no
concello homónimo.</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"></span></p>
<p class="MsoBodyText" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Cantares
populares da zona acreditan que ata naqueles enclaves onde a forma espúrea
*Figueroa chegou a arraigar e naturalizarse con máis forza, como foi o caso do
territorio orixinario do marquesado de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>
en Abegondo, co seu pazo e torre, a forma galega prístina perviviu en labios do
pobo. Rita Couceiro recollía en Abegondo para o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Boletín</i> da Real Academia Galega (nº 92, 1915, p. 204), entre moitos
outros cantares populares, o seguinte: “A Virgen de Sarandós / Ten unha
mantilla nova / Para ir a visitar <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>/ San
Miguel de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>”. </span></p>
<p class="MsoBodyText" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">De idéntico xeito, </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">moitos escritores galegos cultos de
finais do XIX-comezos do XX, colegas e contemporáneos de Juan Armada y Losada,
Marqués de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa</i>, non deixaron de
recoller e usar a forma orixinaria e lexítima <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i> nos seus escritos.</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Benito Losada Astrai en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Soazes d’un vello</i> (1886) alude nun dos
seus poemas ao casamento dunha moza, filla do xastre, con “Xan <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>” e o betanceiro Fernando
García Acuña en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Orballeiras</i> (1887)
pon en boca dunha muller avellentada estes versos: “Xa non son aquela moza /
qu’en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i> bailaba […] / e
hastra os mozos d’Abegondo / fan risa de min n-as tascas”. Pola súa banda, Galo
Salinas, na peza teatral <i style="mso-bidi-font-style: normal;">A torre de peito
burdelo</i> (1891), prologada polo propio Juan Armada y Losada, relata por
medio do personaxe Bermudo os feitos lexendarios que están na orixe da presenza
de seis follas de figueira no escudo heráldico dos Figueiroa, para concluír:</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"></span></p>
<p class="MsoBodyText" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 70.8pt; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span></i></p>
<p class="MsoBodyText" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 70.8pt; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">D’hoxe por auceón tan boa</span></p>
<p class="MsoBodyText" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 70.8pt; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">D’o escudo suas armas son</span></p>
<p class="MsoBodyText" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 70.8pt; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">As ponlas de Figueiroa</span></p>
<p class="MsoBodyText" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 0cm 0cm 70.8pt; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">O máis precaro brasón.</span></p>
<p class="MsoBodyText" style="margin-bottom: 0cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Uxío Carré
Aldao presentou á Festa da Lingua Galega (que se celebrou en Compostela en 1924)
un traballo titulado “A lenda de San Amaro o Pelengrino”, que foi logo publicado
no boletín <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Nós</i> (nº 19, 25.7.1925)
precedido da seguinte xustificación: “Damos, pois, á continuación a leenda tal
cal a ouímos de labios aldeáns, na feigresía de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i> (Abegondo) onde se celebra unha romería para festexar o
Santo tan abegoso”. E o bardo de Ponteceso, en fin, escribiu o poema </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">“A
Torre de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i>”, recollido por
Carvalho Calero no volume <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Versos iñorados
ou esquecidos de Eduardo Pondal</i> (1961) e ao que pertencen estes fragmentos:</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;"> </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">O
viaxeiro que conoce</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">de
Galicia a nobre historia,</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">descendendo
de Santiago</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">na
Carrilana que voa;</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">cando
baixa a costa de Herbes</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">coidando
nas patrias glorias,</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">a
súa man estendendo,</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">aos
compañeiros amostra</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">aló
no val de Abegondo</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">a
torre de Figueiroa. </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">[…]</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">O
trovador vagabundo </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">que
entre as altas uces soña, </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">e
da raza de Breogán </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">os
altos feitos memora, </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">do
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiral figueirido</i> </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">a
doce canzón recorda, </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">e
limpando as tenras vágoas </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">que
plo semblante lle rodan, </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">con
entusiasmo escrama: </span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">¡A
torre de Figueiroa!</span></p>
<p class="Contidodalista" style="margin-bottom: 0cm; margin-left: 3.0cm; margin-right: 1.0cm; margin-top: 0cm; margin: 0cm 1cm 0cm 3cm; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%;">[…]</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Coidamos que o
absoluto paralelismo evolutivo existente entre as formas galegas <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueira / Figueiroa / Figueiroá / Figueirúa</i>
con outras como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ferreira / Ferreiroa /
Ferreiroá / Ferreirúa</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pereira / Pereiroa
/ Pereiroá / Pereirúa </i>obriga a que os defensores a ultranza da presunta
pertinencia actual da forma *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueroa </i>respondan
a esta cuestión: deberemos considerar igualmente necesarias, válidas e
oportunas unhas hipotéticas castelanizacións *Ferrera e *Ferreroa e mais
*Perera e *Pereroa, sen o ditongo -ei- na segunda sílaba, que fixésemos para os
correspondentes topónimos auténticos galegos? A resposta, coidamos, cae de
caixón e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Figueiroa</i> non ten por que
seguir padecendo semellante deturpación intolerable. Nese sentido é moi de
agradecer que os autores do <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Diccionario
de Apellidos Españoles</i> publicado por Espasa en 2001 sinalasen claramente que
a forma *Figueroa non é senón “variante castellanizada de Figueiroa” (páx.
415).</span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Fefiñáns</span></i></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> vs. *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñanes</i></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Nos seus <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Estudos de
Lingüística Histórica Galego-Portuguesa</i> (1989: 43), o profesor Joseph-Maria
Piel ensínanos que</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">boa parte do léxico toponímico do
noroeste hispânico […] é constituída por nomes de antigos possuidores rurais,
que estes, desde a época latina e através dos séculos medievais, deixaram
vinculados às terras que ocuparam, exploraram e transmitiram aos seus herdeiros.
Este considerável conjunto de nomes de senhorios apresenta, em princípio, a
característica morfológica particular de se radicar na forma do genitivo,
precisamente “possessivo”, dos antropónimos respectivos. Nos nomes […] de
origem visigoda a desinência –ANIS ou também –I.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">O predominio da antroponimia xermánica na antiga Gallaecia
prolongouse, cando menos, ata o século XII. Desa orixe é o nome de varón <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fáfila</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fávila </i>(coas correspondentes variantes en que se produciu
desprazamento acentual de esdrúxula a grave: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafila</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Favila</i>), que
presenta unha terminación común en moitos outros nomes de idéntica procedencia
“bárbara”: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Abila, Aldila, Andila, Ansila,
Atila, Bechila, Brandila, Dadila, Egila, Fradila, Framila, Franquila, Froila,
Frutila, Gaudila, Gúndila, Itila, Iudila, Mirila, Quintila, Requila, Sindila,
Sunila, Totila, Vegila, Vintila, Ulfila</i>… Moitos teñen correspondencia
feminina mediante o sufixo –ilo: <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Froilo</i>,
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gudilo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Riquilo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sunilo</i>… Famoso
foi un rei <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fáfila</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafila</i> que morreu devorado por un oso,
segundo relata a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Crónica Geral</i>
mandada facer por Afonso X o Sabio…</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">O sacerdote e
filólogo Eligio Rivas cita no seu <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Onomástica
persoal do Noroeste Hispano</i> (1991: 165) varios instrumentos medievais de
Galiza, Portugal e Asturias en que se documentan as formas onomásticas <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafila</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafia</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafila</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Faffianis</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafilanis, Fafilani</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafilane</i>.
Clarinda de Azevedo Maia (1986: 205), pola súa vez, recolle exemplos
documentais datados en 1296 en que aparecen as formas <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafiaes</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ffafiães</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ffafiáés</i>.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Dese </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">nome de varón <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fávila/ Favila</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fáfila</i>/
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafila</i> creáronse o xenitivo posesivo
latinizado FAFILANIS e o acusativo FAFILANEM (Piel, 1989: 136 e 155-156). De
ambos derivan varios topónimos e antropónimos galaico-portugueses actuais, como
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafiães</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafiás, Fafián </i>e, desde logo, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñáns</i>.
Hai unha <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Quinta de</i> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafiães</i> en Matosinhos, así como unha
aldea <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafiães </i>entre Penafiel e Marco
de Canaveses, non lonxe do curso do río Támega, na área de influenza de Porto. </span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-weight: bold;">Fafiás</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> é un lugar da parroquia de Toiriz, no
concello pontevedrés de Vila de Cruces. Coa forma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafián </i>(procedente do acusativo) rexistramos núcleos de poboación
nos concellos de Ribeira </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: ES;">e Sarria e nas parroquias de San Xiao de Vea (A Estrada), Pías (Lugo),
Santiago de Fafián (Rodeiro) e Trasmonte (Oroso). </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Na
provincia de Zamora atópase a localidade de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Villafáfila,</i>
mentres que en Asturias hai un <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafilán</i>
na parroquia de Tresona, en Corvera de Asturias, perto de Avilés.</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: ES;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjluouW3zwpbVoQA3tiQgSc09XpK9G4Rrytkyh-3wkfZHMVIo5zVpWYmzC3lBkNRKicrkPEgzFV60Kb84iBCB6VWAxYDf3cXVLX1G8n6HrpqXtpdBzwTyEweXGDEgN8Axb0J_7gzEDmTOI/s886/Arco+da+Praza+de+Fefi%25C3%25B1%25C3%25A1ns.TIF" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="582" data-original-width="886" height="264" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjluouW3zwpbVoQA3tiQgSc09XpK9G4Rrytkyh-3wkfZHMVIo5zVpWYmzC3lBkNRKicrkPEgzFV60Kb84iBCB6VWAxYDf3cXVLX1G8n6HrpqXtpdBzwTyEweXGDEgN8Axb0J_7gzEDmTOI/w400-h264/Arco+da+Praza+de+Fefi%25C3%25B1%25C3%25A1ns.TIF" width="400" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Arco da Praza de Fefiñáns<br /></td></tr></tbody></table> Se da forma
latinizada en acusativo dese nome xermánico deriva claramente o topónimo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafián</i> (como de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Atta</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Atáns</i>,
castelanizado como *Atanes), da forma en xenitivo deriva o noso <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñáns</i>. </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Para explicar a mudanza da sílaba
inicial FA- en FE-, talvez teñamos que ter presentes outros casos como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tareixa </i>/ <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tereixa</i>, onde se produciu un cambio vocálico parecido. E para o paso
de -L- a -Ñ- (desde o orixinario <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafilanis</i>
ata chegar a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñáns</i>) talvez haxa
que considerar o influxo que puideron exercer outros sufixos toponímicos da
zona da ría de Arousa rematados en –<i style="mso-bidi-font-style: normal;">ñán</i>,
como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Galiñáns</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Triñáns</i> ou mesmo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Padriñán</i>
(este último derivado de PATRINIANI).</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">A evolución do sufixo xenitivo posesivo “-ANIS” que afecta
ao nome de lugar cambadés <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñáns</i> non
foi, nin moito menos, caso único. Do xermánico <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Uimara</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vimara</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wimara</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Guimara</i> deriva o xenitivo VIMARANIS ou GUIMARANIS, que evoluíu en
catalán a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Guimerà</i> e en
galego-portugués medieval a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Guimarães</i>.
Aínda está presente en territorio galego hoxe coas formas e variantes <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Guimarás</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Guimaráns</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Guimeráns</i>,
todas elas obxecto, como indica Piel (1989: 97) de “castelhanização violenta”
no híbrido *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Guimaranes</i>. </span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Do xermánico <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gúndila</i>
(con latinización en caso xenitivo GUNDILANI) temos hoxe derivados como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gundián</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gundiás</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gundiá</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gundiñáns</i>. Do xermánico <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sunila</i>, através do xenitivo latinizado SUNILANI,
temos o topónimo e apelido <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Soilán</i>. De
</span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Sándila</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">-SANDILANIS
deriva, igualmente, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sandiás</i>.</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> Do xenitivo QUINTILANIS procede o
galego <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Quintillán</i>, como de FROILANIS<i style="mso-bidi-font-style: normal;">,</i> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Froilán</i>
e de MUGILLANIS, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Magalláns</i> (en
portugués <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Magalhães</i>)<i style="mso-bidi-font-style: normal;">.</i> O GANDILANIS xermánico evoluíu a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gondiáns</i>, da mesma maneira que GAUDILANIS<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> </i>(xenitivo de Gaudila) se transformou<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> </i>en<i style="mso-bidi-font-style: normal;">
Goián(s)</i>, FREDILANIS<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> </i>en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Freáns</i> e BARUIANIS<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> </i>en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Baruxáns. </i>Así mesmo,
de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">IQUILANIS</i>, xenitivo do nome
xermánico <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ikila</i>, aparece en galego <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Anguiáns</i>, ao igual que do xenitivo BELLITANIS
xurdirá <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Bilidáns</i>, de TRUDILANIS nacerá
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Troáns</i>, de MAGANIS, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Magán</i> e de RIKAMANNIS a forma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Recamáns</i>. A maior parte destes topónimos
galegos (algúns convertidos tamén en apelidos) padecerán a mesma pésima sorte
castelanizadora ca <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñáns</i>,
rexistrándomos por iso mesmo híbridos como *Sandianes, *Goyanes, *Freanes,
*Bilidanes, *Troanes ou *Barujanes.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">A documentación medieval despexa dúbidas sobre a orixe e
pertinencia da forma <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñáns</i>. O
historiador Sindo Mosteiro recolle no seu <i style="mso-bidi-font-style: normal;">A
torre e a sombra</i> (2018) fragmentos dun documento publicado no seu día polo
cóengo compostelán López Ferreiro relativo á </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: ES;">partición que asinaron en 1421 Lopo Sánchez de Ulloa e
Fernán Eáns de Soutomaior, no que podemos ler: </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-style: italic; mso-fareast-language: ES;">desde la fonte de Cambados
segun corre o rigueiro fasta o mar e fasta <i>fefiñans</i>”<i>. </i></span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">No
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Libro de notas de Álvaro Pérez, notario
da Terra de Rianxo e Postmarcos</i> (1457), editado por Fernando R. Tato Plaza
en 1999, varios documentos aluden tamén ao topónimo que nos ocupa. Nun deles,
feito no porto de San Tomé do Mar a 12 de xaneiro de 1457, recóllese que Sueiro
Gomes de Soutomaior arrendou a un tal “Fernad Gomes d’Ouçẽça, notario de terra
do Salnés, morador en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñaas</i>, o
benefiçio de Santa Maria de Sjmes”. Noutro, feito en San Tomé no mesmo ano,
“Garçía Gomes, juís de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fafiñaas</i>”
actúa como testemuña nun pacto entre Gomes de Cortiñas e Fernand Gonçalves,
ambos moradores “en Coruillõ” (ou sexa, Corvillón, con v efectivamente).</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Na
mesma colección documental rexistramos varios instrumentos que certifican o
apelido <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Galiñáns</i> (“Affonso de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Galljñaas</i>, morador en Meaño”), tamén
vítima de castelanización aberrante como *Galiñanes e o apelido <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Rubiáns</i> (“filigrisía de Santa María de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Rrubiãs</i>”), logo castelanizado tamén como
*Rubianes.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">N</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">o <i>Libro
do Conçello de Pontevedra</i>, actualmente conservado no Museo de Pontevedra,
alúdese nun asento de marzo de 1445 a un tal “<span style="mso-bidi-font-style: italic;">Afonso Yanes <i>de Fafinãas</i>”. </span></span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-style: italic; mso-fareast-language: ES;">Tamén tomamos de Sindo
Mosteiro a noticia de que no </span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-language: ES;">Tombo Vermello de don Lope de Mendoza, escrito arredor do 1400, se anota
que “<span style="mso-bidi-font-style: italic;">en <i>Fafina͂as</i> ha el
arçobispo [de Compostela] seys barcos”.</span></span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">A derivación do sufixo xenitivo latino -ANIS con nomes
xermánicos para unha terminación –<i style="mso-bidi-font-style: normal;">áns</i>
en galego (Guimeráns, Freáns, Gundiñáns, Fefiñáns etc.) non autoriza a traducir
ese –<i style="mso-bidi-font-style: normal;">áns</i> como unha marca de plural semellante
á de casos como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">can-cans</i> ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">man-mans</i>, que é, en definitiva, o abuso
ou incorrección que está detrás da indebida creación no seu momento, en plenos
Séculos Escuros, da forma espúrea *Fefiñanes. Por iso mesmo cómpre restituír en
toda a súa plenitude de usos a forma auténtica e orixinaria, usada
literariamente xa en 1842 por Xoán Manuel Pintos nos poemas que escribiu
exercendo como xuíz de primeira instancia en Cambados e corroborada máis tarde
polo gran Ramón Cabanillas, que non é outra que <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Fefiñáns.</i></span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"></span></p>
<p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Valadares</span></i></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> vs. *<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valladares</i></span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">O topónimo e
apelido <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valado</i> (frecuentemente escrito
con b, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Balado</i>) procede do latín
VALLUM (‘defensa feita con troncos’), a través de VALLĀTU (‘muro de separación
ou contención, valado’). Coma el derivan do mesmo étimo moitos outros presentes
en territorio galaico como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">A Valada</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valada Grande</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">As Valadiñas</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">O Valo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">O Valado</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">O Valón</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">O Valadiño</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadelo</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Entrevalos</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Suvalos</i>… Non
falta quen atribúa a esta mesma orixe tamén o topónimo vigués <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Balaídos</i>.</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> <br /></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">O adxectivo
latino VALLATARES, formado sobre VALLA (plural de VALLUM), como explica Gerardo
Sacau na súa obra <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Os nomes da terra de
Vigo. Estudio etimolóxico</i> (1996: 159-160), é orixe do topónimo e
antropónimo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>, saído da
“simplificación e substantivación posterior do sintagma FUNDI VALLATARES, isto
é ‘ terreos pechados, protexidos, acoutados’.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; mso-hyphenate: auto; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">A
forma xenuína <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i> e outras
derivadas de VALLUM xa citadas están ben documentadas na época medieval. Unha
cantiga de escarnio e maldizer de Estévão da Guarda comeza cos versos: “D’ũa
gram vinha que tem em Valada / Alvar Rodriguez nom pod’haver prol…”. Cítase en 1268
“Laurentio Suerii de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>”; en 1369
“Álvaro Fernandes de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>”; en
1401, “</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: TimesLTStd-Roman; mso-fareast-language: ES;">Basco Fernandes de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Baladares</i>”;
</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">en
1411, “Santa Eulália de Valadares” (Monção). No xa citado <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Libro do Concello de Santiago</i> (1416-1422), que publicou Ángel
Rodríguez González en 1992, achégase un documento de 1417 en que se nomea como
fiel da alcabala da cera en Compostela a “Rui Peres de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>”. No legado do notario Álvaro Pérez, que exerceu na terra
de Rianxo e Postmarcos durante 1457, rexistramos dúas referencias a “Sã Migell
de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>”.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; mso-hyphenate: auto; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: TimesLTStd-Roman; mso-fareast-language: ES;">O nobre Álvaro
Fernández de Valadares, no seu testamento de 1397, condicionaba a transmisión
da súa herencia ao fillo da súa irmá ao feito de que “tome as armas et o
apelido de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>”. En 1475
Gregorio de Valadares, rexedor de Pontevedra, dispuña que no intre da súa morte
o seu corpo fose “sepultado en o moesteyro de Santo Domingo da dita villa de
Pontevedra, onde jaz meu padre Gonçalo de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>,
que Deus aja” e que, ademais, “a o tenpo de minas honrras quebren por mi una
duzea d’escudos et arrastren meus pendons pintados das armas de Meyra et <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i> et Canba, et den a meus
criados et amos et amas, a cada un, sua capa de loyto”. Boa parte dos seus bens
deixáballos ao seu fillo, “Pedro Vaasques de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>”.</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0cm; mso-hyphenate: auto; mso-layout-grid-align: none; text-align: justify; text-autospace: none;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">A
castelanización dese orixinario <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>
en *Valladares documéntase a partir do século XV. Decisivo, neste sentido, foi o
influxo do posterior marquesado homónimo, creado no século XVII (1673). Con
todo e con iso, o médico de orixes viveirenses Nicolás Taboada Leal, tan
decisivo no combate do cólera na cidade olívica, anotaba a mediados do século
XIX na súa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Descripción
topográfico-histórica de la Ciudad de Vigo</i> que a forma xenuína <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i> era a que antigamente “se
nombraba más comúnmente” e engadía, a maior abondamento, que “todavía muchos
naturales del país y con especialidad los vecinos de la parroquia, la denominan
de este último modo”. As normas toponímicas actuais na nosa Terra alentan,
loxicamente, a recuperación da forma xenuína <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Valadares</i>, que se mantivo intacta no viciño Portugal en concellos
como Viana do Castelo, Vila Nova de Gaia e Viseu.</span><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: TimesLTStd-Roman; mso-fareast-language: ES;"></span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> </span></b></p><p align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">A xeito de remate</span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">A actuación
restauradora da orixinaria e xenuína toponimia e antroponima galega equivale,
se nos é permitida a comparación, á actividade de restauración das cores
primixenias do Pórtico da Gloria, felizmente efectuada en datas recentes na
catedral compostelá. Non vale alegar que debemos conformarnos coa obra do
mestre Mateo “escurecida”, “despintada” e “alterada” pola acción dos séculos ou
por intervencións espúreas doutras mans: temos os coñecementos e os medios
técnicos para restaurala conforme é debido e só houbo que ter vontade para
facelo. Así tamén coa nosa onomástica<a name="Demograf.C3.ADa"></a><a name="Demografía"></a><a name="Historia"></a><a name="O_medievo"></a><a name="Toponimia"></a><a name="O_apelido_e_o_top.C3.B3nimo"></a><a name="O_apelido_e_o_topónimo"></a><a name="O_cruceiro_de_Figueroa"></a><a name="A_ermida_de_san_Amaro"></a><a name="A_capela_da_Torre_de_Figueroa"></a><a name="Espazos_naturais"></a><a name="A_carballeira_da_Chousa"></a><a name="Notas"></a><a name="cite_note-Castelos1949-30"></a><a name="cite_note-ixp_atorre_-32"></a><a name="cite_note-33"></a><a name="cite_note-42"></a> persoal e xeográfica, creación cultural colectiva do
pobo galego durante séculos que non merece xa nin máis maltrato nin máis deturpación
por parte de ninguén.</span></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Nas ribeiras do mar da Arousa, en novembro de 2020</span></i></p><p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><span style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> [Publicado orixinariamente na revista <i>O Umia</i>, editada pola Asociación de Amig@s de Fefiñáns] </span></span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"><br /></span></i></p>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-36987811370113393322020-08-31T13:28:00.000+02:002020-08-31T13:28:05.142+02:00ECOS DE RIMBAUD EN DOUS POEMAS DE RAMÓN CABANILLAS<p> </p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><b></b></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><b><br /></b></span></span></div><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh4DjHWT1cOJTaLGWna8J-pibC6ZQKpRgtCo9mK99rEWePB35VFv1xqljPeJcOZp5oMe86dy6iS7Snewr-atlO_URcLWW0qu-bcF3xmGvKAxrN-HXLN4KHIWu2pBlO9RtmVb9zhklLKDic/s881/Fefi%25C3%25B1%25C3%25A1ns%252C+no+primeiro+terzo+do+s.+XX.TIF" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="600" data-original-width="881" height="436" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh4DjHWT1cOJTaLGWna8J-pibC6ZQKpRgtCo9mK99rEWePB35VFv1xqljPeJcOZp5oMe86dy6iS7Snewr-atlO_URcLWW0qu-bcF3xmGvKAxrN-HXLN4KHIWu2pBlO9RtmVb9zhklLKDic/w640-h436/Fefi%25C3%25B1%25C3%25A1ns%252C+no+primeiro+terzo+do+s.+XX.TIF" title="Fefiñáns a comezos do século XX" width="640" /></a></div><br /><b><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div></b><b style="text-align: left;">Introdución</b></span></span><p></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: medium; text-align: left;">É
habitual referirse á poesía finisecular decimonónica francesa como
un dos varios ingredientes que fixeron parte da peculiar, orixinal e
moi atinada síntese de elementos estéticos que caracteriza a poesía
de Ramón Cabanillas, nomeadamente a dos seus primeiros compases, ao
raiar o século XX.</span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>Esa
achega de tipo decadentista e simbolista sumaríase ao seu gusto polo
Romanticismo serodio alemán (Heine), á asimilación indiscutíbel
dos xeitos do Modernismo (Rubén Darío), ao pouso clásico
greco-latino (Horacio, Virxilio…) - que o de Fefiñáns adquiriu
nas aulas do seminario de San Martiño Pinario en Compostela -, á
pegada evidente que nel deixou a constante lectura da tríade sublime
do Rexurdimento galego (Rosalía, Pondal, Curros) e, sobre todo a
partir da segunda década da vixésima centuria, ao influxo do
Saudosismo portugués (Teixeira de Pascoaes, Leonardo Coimbra), sen
esquecermos a fonte limpa da poesía folclórica popular galega da
que o </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Poeta
da Raza</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
bebeu desde a máis tenra infancia, en contacto co seu medio social
cambadés.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>Nas
liñas que seguen, coa brevidade que impón o espazo limitado da
publicación que as acolle amabelmente, tentaremos concretar dous dos
ecos que a poesía dun dos máis caracterizados autores da lírica
francesa da fin do século XIX, Arthur Rimbaud, tivo nos poemas do
autor </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>irmandiño</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><b style="font-family: "times new roman", serif; text-align: left;"><span style="font-size: medium;">Un
poeta “maldito”</span></b></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif; text-align: left;"><span>Jean
Nicolás Arthur Rimbaud (1854-1891), escritor moi precoz, foi un
estudante superdotado e desde moi novo amosou unha fervente rebeldía:
penduraba cartaces nas igrexas da súa vila natal de Charleville (na
rexión das Ardenas) co texto “Morra Deus!”, escandalizaba os
veciños deixándose o pelo longuísimo, frecuentaba con xactancia e
descaro tabernas e prostíbulos… Abandonado por seu pai, Fréderic
Rimbaud (militar de profesión) cando contaba tan só sete anos,
Arthur padeceu a sobreprotección e, ao mesmo, a rixidez de criterios
morais da súa nai, Vitalie, polo que tentou fuxir de casa en
repetidas ocasións durante a adolescencia.</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif; text-align: left;"><span><b>
</b></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif; text-align: left;"><span>Un
profesor substituto do liceo no que estudaba, Georges Izambard
(1848-1931), descóbrelle o engado da poesía e as técnicas da
retórica e convértese nun verdadeiro referente para el, sacándoo
de máis dun apuro.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif; text-align: left;"><span>En
maio de 1870, Rimbaud envía os seus primeiros poemas, cando contaba
apenas 16 anos, a un dos principais colaboradores da revista </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif; text-align: left;"><span><i>Le
Parnasse Contemporain</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif; text-align: left;"><span>,
o escritor Théodore de Banville (1823-1891), quen, así e todo, non
llos publica.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdHk9vtGA0dNaZdRDgZ0YrZdxaQ9eCeNklEl6zY-GtdOXRVhQ3j9qt0z3J8oHdP_5z5hO96XsSDTipZi0xCCa-3NJNpFyGNIuS11J14VVHXxWlwwgJ8JU8go3j2lRDkFF8w0znk2zRv7c/s336/Arthur+Rimbaud.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="336" data-original-width="220" height="420" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdHk9vtGA0dNaZdRDgZ0YrZdxaQ9eCeNklEl6zY-GtdOXRVhQ3j9qt0z3J8oHdP_5z5hO96XsSDTipZi0xCCa-3NJNpFyGNIuS11J14VVHXxWlwwgJ8JU8go3j2lRDkFF8w0znk2zRv7c/w275-h420/Arthur+Rimbaud.jpg" width="275" /></a></span></span></div><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><br />En
1871, após varios intentos previos frustrados pola súa nai, Rimbaud
instálase por fin en París. Théodore de Banville acólleo na súa
casa durante algunhas semanas, mais axiña xorden entre eles serias
diferenzas estéticas e persoais, que levan á ruptura da súa
relación e ao afastamento do poeta novo das propostas
parnasianistas. Foi tamén moi comentado nos círculos da bohemia
parisiense o seu violento enfrontamento co fotógrafo Étienne Carjat
durante unha borracheira.</span></span><p></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">A
seguir, un Rimbaud que conta tan só 17 anos inicia unha tempestuosa
e bohemia relación amorosa co tamén poeta Paul Verlaine
(1844-1896), dez anos máis vello ca el e home casado. Esa relación
estará salferida de viaxes (Londres, Bruxelas…), de inacabábeis
discusións e de “coloques” de alcohol, haxix e láudano.
Realmente escandalosa no seu tempo, acabou en traumática separación
dous anos despois, após un intento frustrado de asasinato a tiros de
Rimbaud por parte dun bébedo e enlouquecido Verlaine, que chegou a
ser xulgado e encadeado por tal motivo.</span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>Rimbaud
compuxo dúas coleccións de poemas en prosa. Na primeira, </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Une
saisson en l'enfer (Unha tempada no inferno</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>)
(1873), en que recrea a súa axitada vida con Verlaine, explica tamén
que a dedicación á poesía é unha tarefa que se consegue mediante
o “desarranxo de todos os sentidos” (coa axuda do alcol e outras
drogas, no seu caso). Tal desarranxo, profundamente antiburgués,
causa sufrimento no poeta, mais págalle a pena porque lle permite
chegar á perfección, a un estado de “videncia” que conduce ao
sublime e ao inefábel. A segunda colección poética intitúlase </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Les
Illuminations </i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>(</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>As
Iluminacións</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>)
(1886) e nela leva o automatismo verbal ao extremo de facer textos
que se prestan ás interpretacións máis contraditorias, aínda que
cheos de maxia e suxestión.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">Aos
21 anos de idade, Rimbaud chegou á conclusión de que o poema
perfecto era aquel que non se escribía, polo que abandonou
totalmente a escrita e, tras convivir por un breve período en
Londres co escritor Germain Nouveau durante 1874, residir algún
tempo na cidade alemá de Stuttgart, viaxar por Suíza e Italia,
vagabundeou logo por diversos países asiáticos, africanos e do
Oriente Próximo, dedicándose ao comercio de armas, marfil, café e
ouro (algunhas fontes indican que tamén ao tráfico de escravos,
mais disto último non hai total certeza). Residiu así sucesivamente
na cidade exipcia de Alexandría (1878), en Chipre, no porto de Adén
(Iemen) e, a partir de 1880, en Harar (Abisinia).</span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>En
1891, non obstante, Rimbaud foi repatriado a Francia, xa enfermo dun
tumor que lle fixo perder primeiro a perna dereita e padecer logo
unha gangrena que acabou provocándolle a morte en Marsella o 10 de
novembro dese mesmo ano, cando contaba tan só 37 anos. Atendido nos
derradeiros intres pola súa irmá Isabelle, finou sen ter publicado
nin un só dos versos que deixara escritos. Sería Paul Verlaine, a
pesar de todos os pesares e vencendo a férrea oposición da irmá
Isabelle a que se publicasen, quen xuntou, ordenou e editou en 1895
as súas </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Poésies
complètes</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>.
Grazas a iso, o autor das </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Iluminacións
</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>recibiu
a rendida admiración dos novos poetas, nomeadamente dos da vangarda
surrealista (André Breton, Paul Éluard…), converténdose nunha
referencia imprescindíbel no catálogo dos grandes poetas
universais.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>Traxectorias
en contraste</b></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>Pouco,
ben pouco ten de semellante a traxectoria humana e literaria de
Rimbaud coa de Ramón Cabanillas, que tan ben nos soubo relatar o
queridísimo amigo Luís Rei na súa </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Crónica
de desterros e saudades</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
(2009). Se o escritor francés tivo unha vida curta, aventureira e
intensa, o galego viviu un “camiño longo”, con penalidades máis
comúns e prosaicas. Mentres Rimbaud ficou case que inédito en vida,
o cambadés publicou numerosos volumes, tanto na preguerra como na
posguerra franquista, algúns con segundas edicións: </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>No
desterro</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Vento
mareiro</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Da
Terra asoballada</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Na
noite estrelecida</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>A
rosa de cen follas</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Camiños
no tempo</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Da
miña zanfona, Samos</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>...
Fronte ao francés, que causou escándalo e rexeitamento moi
xeneralizado en vida por mor do seu comportamento anticonvencional e
provocador, propio dun </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>enfant
terrible</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
o de Cambados recibiu aplauso practicamente unánime nunha parte non
pequena da súa traxectoria, o que non o librou, porén, de diversos
apuros e estreiteces económicas en varios instantes, de complicadas
situacións en relación co seu núcleo familiar e da malquerenza dos
que non pensaban coma el. Pouco ten a ver a iconoclasta personalidade
do francés en materia moral e relixiosa co perfil de Cabanillas,
abrazado con vigor á fe relixiosa. E se o autor das </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Iluminacións</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
tendeu case sempre ao rebelde individualismo, tanto na vida como na
poesía (deixemos de banda a súa puntual simpatía coa revolta da
Comuna parisiense), o galego mantivo explícitos compromisos cívicos
e políticos e puxo a súa lira ao servizo de diversas causas
(agrarismo, galeguismo…), converténdose nun poeta
“representativo”.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span></span></span></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxMgqa31C4aQ88mpHDdTMuZ8qZ5kMD8JTrZU9arvf5u2bkjh4YQ_jG3rI7WZCvtwMpBeaCg6LNRli6NyfnFiBf2NPfu9CrXFy8mjpvenMoP6MbRqim8b5Xat4iP0JLBgJsgye4-2Qv9p8/s1508/Figura+10.+O+poeta+Ram%25C3%25B3n+Cabanillas..jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1508" data-original-width="912" height="410" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxMgqa31C4aQ88mpHDdTMuZ8qZ5kMD8JTrZU9arvf5u2bkjh4YQ_jG3rI7WZCvtwMpBeaCg6LNRli6NyfnFiBf2NPfu9CrXFy8mjpvenMoP6MbRqim8b5Xat4iP0JLBgJsgye4-2Qv9p8/w248-h410/Figura+10.+O+poeta+Ram%25C3%25B3n+Cabanillas..jpg" width="248" /></a></span></span></span></div><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><br />Indiscutíbel
é, en todo caso, que Cabanillas foi, ademais de escritor, un lector
constante e apaixonado de poesía. Como é ben sabido, publicou en
1955, da man da editora compostelá “Bibliófilos Gallegos”, un
volume titulado </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Versos
de alleas terras e de tempos idos. Paráfrases galegas</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
no que presentou versións moi persoais para a lingua de noso de
textos de arredor de corenta poetas de diversas épocas e latitudes
que facían parte, digámolo así, da súa “listaxe de favoritos”.
O libro aparece estruturado en tres grandes apartados: “Paráfrases
do grego”, con textos de Safo, Anacreonte, Mosco, Baquílides e
Meleagro; “Paráfrases do latín”, con textos de Marcial, Ovidio,
Estacio, Tibulo, Propercio e Fedro e, por último, “Varia”, con
textos de poetas en alemán (Heine, Goethe, Schiller, Niembsch e
Werfel), en inglés (Byron, Tennyson, Longfellow, Goldsmith,
Montgomery, Payne, Leig Hunt, William Jones, Sara H. Adams, John
Wesley, Óscar Wilde e Cristina Rosseti), en italiano (Guarini,
Carducci, Bértola di Giorgi e Gaspara Stampa) e en francés (Charles
Baudelaire, Jean Richepin, Théophile Gautier, Jean Morèas, Joséphin
Soulary, Albert Semain e Émile Verhaeren).</span></span></span><p></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>Faltan
na listaxe chamativamente, como pode comprobarse, os poetas franceses
Paul Verlaine e Arthur Rimbaud, a pesar de que, como imos tentar
demostrar a seguir para o caso do segundo deles, resultou lectura
decisiva para o de Fefiñáns nos seus anos de formación autodidacta
e deixou algún eco ou pegada indiscutíbel en, cando menos, dous dos
poemas do seu primeiro libro édito, </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>No
desterro. Visións gallegas</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
(Habana, 1913). Imaxinamos que a ausencia deses dous “escandalosos”
poetas decadentistas franceses nesa persoal escolma do cambadés se
debeu á inconveniencia de traelos a colación nun clima de censura e
estreiteza moral como era o do nacionalcatolicismo franquista entón
dominante. Secomasí, ten máis sentido aínda o traballo de analizar
e restituír o verdadeiro influxo estético que eses poetas
“malditos” exerceron no seu día sobre o de Fefináns.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>De
tabernas e raios de sol</b></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>O
primeiro dos poemas que cómpre traer aquí a colación titúlase “Na
taberna”. Fixo parte este soneto, como dixemos, do primeiro
poemario de Cabanillas, </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>No
desterro. Visións gallegas</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
se ben cómpre advertir que coñeceu publicidade previamente na
revista galaico-cubana </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Suevia</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
(núm. 6, 17 de marzo de 1912):</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">Os
mozos mariñeiros da fiada</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">lémbranse
rindo alleos de coidados;</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">cheira
a aceite e pemento requeimados</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">rustido
de xurés en caldeirada.</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">Conta
o patrón nun corro a trebonada</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">do
ano setenta, -hestoria de afogados;-</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">e
empuxándose, inando, entran mollados</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">os
homes dunha lancha de enviada.</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">Pasa
de man en man a xerra roiba</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">de
albariño, e namentras cai a choiva</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">e
o vento fai tembrar a casa enteira,</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">detrás
do mostrador crarexa o ceo</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">nas
trenzas de ouro, no mirar sereo,</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">na
surrisa de luz da taberneira.</span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>Repárese
agora no poema “Au cabaret-vert. Cinq heures du soir”, de
Rimbaud, escrito en 1870 e recollido no volume </span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>Poesías
completas</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
(Orbis-Fabri, Madrid, 1997), por onde o citamos:</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Depuis
huit jours, j’avais déchiré mes bottines</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Aux
cailloux des chemins. J’entrais á Charleroi.</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">-
Au Cabaret Vert-: je demandai des tartines</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">De
beurre et du jambon qui fût à moitié froid.</span></span></span></p>
<p align="CENTER" lang="" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Bienheureux,
j’allongeai les jambes sous la table</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Verte:
je contemplai les sujets très naïfs</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">De
la tapisserie.- Et ce fut adorable,</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Quand
la fille aus tétons énormes, aux yeux vifs,</span></span></span></p>
<p align="CENTER" lang="" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">-
Celle-là, ce n’est pas un baiser qui l’épeure!-</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Rieuse,
m’apporta des tartines de beurre,</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Du
jambon tiède, dans un plat colorié,</span></span></span></p>
<p align="CENTER" lang="" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">-
Du jambon rose et blanc parfumé d’une gousse</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">D’ail
– et m’emplit la chope immense, avec sa mousse</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="">Que
dorait un rayon de soleil arriéré</span></span></span><a class="sdfootnoteanc" href="#sdfootnote1sym" name="sdfootnote1anc"><sup>1</sup></a><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="">.</span></span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" lang="" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: medium; text-align: left;"><br /></span></p><p align="JUSTIFY" lang="" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: medium; text-align: left;">Son
numerosos os elementos comúns a ambos textos. En primeiro lugar, a
fórmula sonetística e os versos hendecasílabos empregados en ambos
casos, se ben Cabanillas emprega rimas abrazadas onde Rimbaud usa
rimas cruzadas. Tamén comparten os dous poemas en cuestión a
abundancia de referencias sinestésicas, algunhas odoríficas (no
poema de Cabanillas cheira a rustrido, no de Rimbaud a allo…) e
outras de carácter ambiental xenérico (humidade e vento fóra
fronte ao ambiente cálido do interior da taberna, no texto
caballiniano; cansanzo da camiñada de oito horas fronte ao pracer de
estricar as pernas por riba da mesa e ter compañía, no de Rimbaud).
En sentido semellante funcionan os toques colorísticos: a xerra
roiba e as trenzas de ouro, no poema do cambadés, o prato con xamón
rosado e branco, no poema do francés. O retrato contrastivo entre o
confort no interior tabernario e a hostilidade do mundo exterior (por
mal tempo, por traballo ou polo cansazo da camiñada) é común aos
dous textos, como tamén o é a pincelada erótica a propósito da
beleza e atractivo da moza taberneira, se cadra algo máis tosca en
Rimbaud (referencia ao tamaño dos peitos da taberneira e ao seu
carácter decidido no trato cos homes - “non é das que se asustan
por un bico”-), moito máis recatada (alusión ao “mirar sereo”)
en Cabanillas.</span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>Por
último, cabe salientar dous “desprazamentos” que o de Cambados
introduce no seu texto a respecto do de Rimbaud, que sen dúbida lle
serviu de pauta. O primeiro ten a ver co protagonismo exclusivamente
individual no poema do francés (o suxeito da enunciación é un
camiñante-vagabundo que fai parada na taberna para xantar e repoñer
forzas), que se torna colectivo no do cambadés: son os mariñeiros
de Fefiñáns (os mozos mariñeiros da fiada, os da lancha de
enviada, o vello patrón que conta historias de naufraxio e os que
lle fan corro para escoitalo) os protagonistas da poesía</span></span><a class="sdfootnoteanc" href="#sdfootnote2sym" name="sdfootnote2anc"><sup>2</sup></a><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
aínda que no seu final o foco fique posto nos sentimentos
particulares do emisor, ata entón confundido como un máis entre os
seareiros do local. E o segundo “desprazamento”, aínda máis
destacado, está relacionado co raio de sol que ilumina a escena:
mentres no poema rimbaudiano o que alumea é a xerra escumante de
cervexa, no caballiniano deita a súa luz sobre o sorriso da
taberneira.</span></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><b>Natura,
amor e pensamento</b></span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>O
segundo e derradeiro poema de Cabanillas que queremos proxectar sobre
o fondo da obra do escritor decadentista francés tamén apareceu en
</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><i>No
desterro</i></span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>,
sen título, e di así:</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><br /></span></span></p><p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">Bicado
polo sol é craro espello</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">o
remanso cinguido de salgueiros.</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">Cai
unha folla, e o cristal crebado</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">desfaise
en brandas ondas que, crecendo,</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">borran
o coadro máxico e enloitan</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">o
brilador espello.</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">Está
como ágoa do remanso, en calma,</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">o
pensamento meu. Fíreo o recordo,</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">-
folla que cai do arbre duns amores, -</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">da
túa imaxe lonxana, e pouco a pouco</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">vai
crecendo, crecendo, como en ondas,</span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">até
que o enloita todo!</span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;">Repárese
agora no poema de Arthur Rimbaud titulado “Sensation”:</span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Par
les soirs bleus d’été, j’irai dans les sentiers,</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Picoté
par les blés, fouler l’herbe menue:</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Rêveur,
j’en sentirai la fraîcheur à mes pieds.</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Je
laisserai le vent baigner ma tête nue.</span></span></span></p>
<p align="CENTER" lang="" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><br />
</span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Je
ne parlerai pas, je ne penserai rien:</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Mais
l’amour infini me montera dans l’âme,</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="" style="font-size: medium;">Et
j’irai loin, bien loin, comme un bohémien,</span></span></span></p>
<p align="CENTER" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="">Par
la Nature, - heureux comme avec une femme</span></span></span><a class="sdfootnoteanc" href="#sdfootnote3sym" name="sdfootnote3anc"><sup>3</sup></a><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span><span lang="">.</span></span></span></span></p><p style="margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><span style="font-size: medium;"><br /></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;">Os
cuartetos de arte maior de Rimbaud convértense en Cabanillas en
sextetos, e as rimas totais do francés derivan en versos pares
asonantados no de Cambados, mais hai entre as dúas composicións un
innegábel fondo argumental común: o contacto con Natura (a herba
miúda, os restroballos, a folla da árbore, o salgueiro, o remanso
…) provoca reaccións no espírito do poeta, un estado de
concentración case hipnótico (“</span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span lang="fr-FR">Je
ne parlerai pas, je ne penserai rien</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;">”,
indícase no texto de Rimbaud; “</span><span style="font-family: Times New Roman, serif;">Está
como ágoa do remanso, en calma, o pensamento meu”, dise no de
Cabanillas), que, non obstante, resolverase finalmente en sentimentos
de índole antitética: en amor, ledicia de vivir e despreocupación
nun caso (Rimbaud) e en tristura, loito e desconsolo noutro
(Cabanillas).</span></span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><b style="font-family: "Times New Roman", serif; text-align: left;"><span style="font-size: medium;">A
xeito de conclusión</span></b></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: medium;">
</span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; text-align: left;"><span style="font-size: medium;">Cando
falamos de “ecos” de Rimbaud na poesía do cambadés descartamos
que a intención de Cabanillas fose facer tradución, versión ou
paráfrase dos orixinais do escritor francés. Hai un “diálogo”
con eses textos que dá pé á creación dun novo, orixinal e
persoal. Ou dito doutro xeito: Cabanillas “fai pé” nos dous
poemas de Rimbaud en cuestión, “dálles unha volta”, mais non os
copia, nin moito menos os plaxia. Os motivos temáticos e algúns
dos recursos estilísticos presentes neles, como a sinestesia,
sérvenlle ao de Cambados de estímulo para a creación, mais
operando mudanzas e reorganizacións tan relevantes no enfoque, no
tratamento, nos personaxes e na substancia do asunto que os poemas
resultantes deveñen enteiramente seus, “distintos” aos de
Rimbaud.</span></span></p>
<p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>En
todo caso, parece innegábel que tanto “Na taberna” como o poema
que comeza</span></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
“Bicado polo sol é craro espello…” de Cabanillas naceron da
impresión e do gozo que a lectura dos textos de Rimbaud espertaron
na alma, tan sensíbel, do poeta de Fefiñáns, de maneira que fica
corroborada máis unha vez a destacada influenza que a poesía
decadentista e simbolista francesa de finais do século XIX exerceu
no seu proceso de formación estética</span></span><a class="sdfootnoteanc" href="#sdfootnote4sym" name="sdfootnote4anc"><sup>4</sup></a><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>.
Fica pendente a tarefa de comprobar e analizar a pegada, adiantemos
que para nós máis que evidente tamén, da obra poética de Paul
Verlaine no escritor cambadés, mais esa haberá de ser fariña para
outra muiñada.</span></span></span></p><p align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: medium;"><br /></span></span></p>
<div id="sdfootnote1">
<p align="JUSTIFY" style="break-before: page; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><a class="sdfootnotesym" href="#sdfootnote1anc" name="sdfootnote1sym">1</a><sup><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span> </span></span></sup><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
Ofrecemos a seguinte paráfrase do poema de Rimbaud na nosa lingua:
“Logo de oito días, rompera as miñas botas nas pedras dos
camiños. Entrei en Charleroi, na Taberna Verde: pedín rebandas de
xamón con manteiga morniñas. Contento, estriquei ben as pernas por
debaixo da mesa e contemplei os motivos sinxelos da tapizaría. Foi
delicioso cando a moza de enormes tetas e ollos vivos - ela non é
das que se asustan por un bico! –, a sorrir, me trouxo as rebandas
de xamón con manteiga morna nun prato de cores, - o xamón rosa e
branco perfumado cun dente de allo - e me encheu a enorme xerra coa
súa escuma, que douraba un serodio raio de sol”.</span></span></span></p>
</div>
<div id="sdfootnote2">
<p align="JUSTIFY" style="break-before: page; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><a class="sdfootnotesym" href="#sdfootnote2anc" name="sdfootnote2sym">2</a><sup> </sup>
<span style="font-family: Times New Roman, serif;">Luís Rei deixou precisa e
preciosa información en </span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><i>Ramón
Cabanillas: crónica de desterros e saudades </i></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;">(2009:
59-62) sobre os estabelecementos tabernarios que había no Cambados
de entre dous séculos: a taberna de Ramón Botana no peirao vello,
a de Aniceto, a de Vitorio na Modia (onde o poeta confeccionaba
textos para o xornal satírico </span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><i>El
Cometa</i></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;">), o local de
Serafín de la Peña, o salón-taberna de Laureana, os cafés da
fonda de Calixto Pereira e do Casino, a taberna da Segorella e, como
non, a taberna do “Potro”, isto é, Antonio Álvarez Vidal, pai
de Eudosia Álvarez, a esposa de Ramón Cabanillas.</span></span></p>
</div>
<div id="sdfootnote3">
<p align="JUSTIFY" style="break-before: page; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><a class="sdfootnotesym" href="#sdfootnote3anc" name="sdfootnote3sym">3</a><sup><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span> </span></span></sup><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span>
Ofrecemos a seguinte paráfrase galega deste poema de Rimbaud :
“Nas tardes azuladas do verán, irei polos camiños pisando
restroballos e herbiñas. Soñador, sentirei o seu frescor nos pés
e deixarei que o vento bañe a miña cabeza núa. Non falarei, nada
pensarei, mais un amor infinito subirá á miña alma, e marcharei
lonxe, ben lonxe, como un bohemio, pola Natureza – feliz como con
unha muller”.</span></span></span></p>
</div>
<div id="sdfootnote4">
<p align="JUSTIFY" style="break-before: page; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><a class="sdfootnotesym" href="#sdfootnote4anc" name="sdfootnote4sym">4</a><sup><span style="font-family: Times New Roman, serif;"> </span></sup><span style="font-family: Times New Roman, serif;">
O profesor Ricardo Carvalho Calero, na súa monumental </span><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><i>Historia
da literatura galega contemporánea</i></span><span style="font-family: Times New Roman, serif;">
(1981, 3ª ed.: 578) entendeu, non obstante, que o vocabulario e a
fraseoloxía de “Na taberna” ten máis que ver co Modernismo
rubendarista.</span></span></p><p align="JUSTIFY" style="break-before: page; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;"><span><span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: medium;"><br /></span></span></p><p align="JUSTIFY" style="break-before: page; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;"><span><span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: medium;"><br /></span></span></p><p style="break-before: page; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; text-align: center;"><span><span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: medium;"><b>PUBLICADO PREVIAMENTE NO SEGUNDO NÚMERO DA REVISTA <i>CENFOLLAS</i>, DE CAMBADOS</b></span></span></p>
</div>Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-20697256396742006672020-08-08T13:09:00.004+02:002020-08-08T13:15:22.130+02:00A INFORMANTE VIVEIRENSE DO PADRE SARMIENTO: MAGDALENA GARCÍA DE OGANDO<p style="text-align: center;"><span style="clear: left; float: left; font-size: x-large; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" height="281" src="" width="218" /></span> <!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footnote reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
</p><p class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></b><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Poucas
figuras poden competir coa do Padre Sarmiento, na Galiza e na España do século
XVIII, á hora de representar o prototipo de persoa sabia tan característico
diso que chamamos “Ilustración” ou “Século das Luces”.</span>
</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Nado en
1695 en Vilafranca do Bierzo (un tanto casualmente, pois seu pai traballaba alí
provisoriamente como arquitecto</span><a href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="mso-footnote-id: ftn1;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;">[1]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">) e morto na cela do seu convento madrileño de San Martín,
en 1772, o beneditino produciu e acumulou centos de páxinas manuscritas que
abrangueron asuntos relativos a practicamente todas as ramas da ciencia e do
saber da época, pero apenas publicou en vida máis que unha <i>Demostración
Crítico Apologética del ‘Teatro Crítico Universal’</i> (1732). Con ela quixo saír
ao paso dos ataques que entón se proferían contra o seu admirado Bieito
Xerónimo Feixó, irmán na orde bieita e mestre seu nas aulas do convento
pontevedrés de Lérez (o famoso “San Benitiño”, máis milagreiro que o de
Paredes, da coñecida copla popular).</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Aínda hoxe,
a pesar dos desvelos bibliográficos que lle dedicaron eruditos como Filgueira
Valverde e José Luís Pensado, de citas científicas como o congreso </span><i><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">O Padre Sarmiento
e o seu tempo</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: italic; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> (1995)</span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">, das moitas publicacións </span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">que se xeraron arredor del no Día das Letras Galegas de
2002, das varias edicións do seu <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Coloquio
de 24 gallegos rústicos</i> e de lúcidos ensaios reivindicativos do seu papel
na cultura galega como o que Anxo Angueira deu ao prelo en 2013 co título <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Das ‘</i>copras’<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> de Sarmiento ós ‘</i>cantares’<i style="mso-bidi-font-style: normal;">
de Rosalía de Castro</i>, ese magno “océano Sarmiento”, hoxe disperso en
numerosos arquivos e bibliotecas</span><a href="#_ftn2" name="_ftnref2" style="mso-footnote-id: ftn2;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;">[2]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, continúa sendo insuficientemente coñecido.</span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Antes da súa morte, un aristócrata bo
amigo seu, o duque de Medina Sidonia, mandou facer copia e inventario dunha importante
cantidade deses manuscritos, que así puideron conservarse na chamada “Colección
Medina Sidonia”, máis de 15.000 folios depositados actualmente nun museo de
Cádiz. </span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Mais non parece que na propia orde
beneditina á que Sarmiento pertenceu fosen tan conscientes e celosos do valor
dos restantes documentos. O Padre Sobreira, que chegou ao convento onde vivira
Sarmiento en 1777, cinco anos despois do pasamento deste, entregou á Real
Academia de la Historia en 1786 dous tomos de cartas que salvou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">in extremis</i> da destrución, pois estaban,
e son palabras literais súas, “arroxadas por desidia o por desprecio al rincón
menos limpio del combento”, o que traducido en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">román paladino</i> quere dicir que estaban usándose como papel
hixiénico nas latrinas conventuais…</span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Dous
investigadores, José Luis Rodríguez Montederramo</span><a href="#_ftn3" name="_ftnref3" style="mso-footnote-id: ftn3;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;">[3]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, en 1998, e Ramón Mariño Paz</span><a href="#_ftn4" name="_ftnref4" style="mso-footnote-id: ftn4;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;">[4]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, en 2014, téñense debruzado sobre dúas cartas concretas
dese nutrido epistolario sarmientino salvado polo Padre Sobreira.</span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Trátase de dúas pezas, unha en galego e outra en castelán,
redactadas en prosa por unha das cuñadas do Padre Sarmiento, María Magdalena
García de Ogando. </span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></p><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqjXRWh3-e5aUUCGJtL0CaFdRGzZ8SIzTrG169mu7bc_9Tnow_BKOfRRvUtv6HOWusLbqIpukdUTJaIme51whGYyW-x738udjHfHiJxQZKu-2WkUqq-_L5zeJbta_u8PN8ZQWzhkfmF6U/s2048/Reproduci%25C3%25B3n+dun+fragmento+manuscrito+da+carta+de+Magdalena+Garc%25C3%25ADa+Ogando+ao+Padre+Sarmiento.jpg" imageanchor="1" style="display: block; padding: 1em 0px;"><img border="0" data-original-height="2048" data-original-width="1700" height="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqjXRWh3-e5aUUCGJtL0CaFdRGzZ8SIzTrG169mu7bc_9Tnow_BKOfRRvUtv6HOWusLbqIpukdUTJaIme51whGYyW-x738udjHfHiJxQZKu-2WkUqq-_L5zeJbta_u8PN8ZQWzhkfmF6U/w664-h800/Reproduci%25C3%25B3n+dun+fragmento+manuscrito+da+carta+de+Magdalena+Garc%25C3%25ADa+Ogando+ao+Padre+Sarmiento.jpg" width="664" /></a></div><p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Esa carta
en galego é un dos escasísimos textos en prosa escritos na nosa lingua durante
o século XVIII, co que o seu valor histórico, filolóxico e sociolingüístico é
extraordinario. Está datada en 1755 e pódese consultar nos artigos dos
investigadores citados, na páxina web do Instituto da Lingua Galega (ILG)
correspondente ao proxecto “Gondomar” (</span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif";">Corpus dixital de textos galegos da Idade Moderna)
ou, con actualizacións ortográficas e de puntuación, no volume <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sobre a lingua galega</i> (Ed. Galaxia,
2002, páxs. 355-356) preparado por Henrique Monteagudo e X. M. Soutullo</span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">. Di, literalmente, así:</span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Meu irmanciño</span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Ai moitos coreos que non lle escribin por nono abougar con
tantas cartas agora non podo mais esperar sin escribir duas letriñas para
decirlle que estou boa e faruquiña e mais toda a parentela Jabier elle un
picaro que ben lle pudo escribir duas letras buste ten raçon en queigarse del e
mas quando eu lle mando todos os coreos a mosa donde el esta a lebarlle as
cartas pero eu discuro una cousa que por ber que eu son tan faborecida de
bustede con una corespondencia tan gustosa de que el gusta moito e as miñas
cartas as ten por suas pois aunque llas mando pedir despois que as lea non ai
remedio ala as enfochaca que para aca non ben asta que el beña mais entonces a
de aber estreita conta sabera bustede si non sabe que mariño bai por sargento
maior a murcia e o de murcia aqui esta a pique que entre o murcio nel pois aca
cando entra na carne de lechon ou na demais cheira que penetra es una lastima
el que un cristiano non se poida purgar ben eu funlle e mais faruquina a segar
una beiga de trigo o purelo biñemos por santa margarita traballamos moito agora
ga podemos ir ala as segas as mongas de santa clara anduberon relucadas de
contentas con as suas cartas a todo o lugar as enseñaron bustede e un
alborotador de cousas mui mi benditas o padre calderon estalle mui maliño e
dicen que todo e malecolia ao noso gran ilustrisimo padre diralle de a nosa
parte u millón de cousas de a nosa boa lei a sua sobriña faruciña me dice que
de sua parte le diga a bustede que lle quer regale con un rosario de Jerusalen
mui guapo con sua borla feita ao uso da corte pois o que ela ten e mui ordinario
mire que raro modo de estafar ten a miña filla parece que teño de sacar boa
discipula adios meu amigiño que bou a escribir duas letriñas a Jabier e son as
nobe da noite de domingo e quero cenar.</span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Besa La Mano de Vuestra Merced su mas humilde servidora é
faborecida ermana </span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">Maria Madalena garcia de ogando </span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";">hermano y Señor fray Martin</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Antes de
casar o 25 de marzo de 1734 na parroquial de San Bertomeu de Pontevedra cun
irmán máis novo do sabio beneditino, Francisco Xabier, que nacera o 28 de marzo
de 1700 e exercía como “ministro da Mariña” (unha especie de inspector de
portos), a citada María Magdalena vivira e educárase entre nós, queremos dicir,
na vila do Landrove.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Sabemos que
era filla de Manuel García e de Baltasara Ogando. Por parte de pai era neta de
Juan García e de Francisca de Orio, mentres que seus avós maternos eran o
capitán Alonso de Ogando e a súa esposa Magdalena de Ogando.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Derivará
ese “Orio” que aparece como apelido da súa avoa paterna da localidade vasca
homónima? E será esa a necesaria “conexión cantábrica” para entendermos, por
algún vínculo familiar que hoxe por hoxe se nos escapa, o porqué da residencia
da nena Magdalena no Viveiro dos primeiros anos do século XVIII? Desde logo,
non era inhabitual que mozos e mozas das estirpes fidalgas das localidades
portuarias vascas emparentasen nas vilas mariñeiras da antiga provincia de
Mondoñedo. E talvez non sexa irrelevante, neste sentido, que o seu futuro
marido, o irmán do Padre Sarmiento Francisco Xabier, fose home dedicado
profesionalmente á inspección de portos para a Mariña.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Ou será
máis oportuno, como alternativa explicativa, pensar nunha estadía da nena María
Magdalena en terras viveirenses vinculada a cuestións formativas, se cadra
nalgún dos conventos de mulleres da nosa vila, o de Valdeflores ou o das
Concepcionistas? Honestamente, non estamos en condicións de determinalo.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Sabemos,
si, que durante a viaxe por Galiza de 1745, Sarmiento conviviu en Pontevedra
durante varios meses con seu irmán Francisco Xabier e coa súa esposa. Foi entón
cando gañou o xubileu en Compostela e xirou visita en persoa ao poeta e párroco
Diego Antonio Cernadas, o cura de Fruíme (Lousame), outro dos grandes
cultivadores e defensores do galego no século XVIII. No transcurso desa súa
estadía galega, tan decisiva para el, o sabio beneditino gozou de mesa e mantel
no domicilio en San Miguel de Marcón (Pontevedra) dunha tía de Magdalena por
parte de mai, Francisca de Ogando:</span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></i></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">“A la tarde subí al monte de San Cibrán o Cyprián, que está
sobre la casa en donde comimos</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">.<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> La dicha casa con
viña, dehesa y tomada o gesteira, todo es de doña Francisca de Ogando, tía de
doña María Magdalena García de Ogando, mujer de mi hermano Francisco Javier”.</i></span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">María
Magdalena García tivo co seu marido Francisco Xabier, como mínimo, dous descendentes.
Un foi o “Alonsiño” por cuxa apropiada educación amosou seu tío en moitas das
súas cartas familiares un constante desvelo e unha aguda preocupación,
advertindo por exemplo: “Quiero que se le enseñe la lengua gallega con especial
cuidado (…). No pienses en que castellanize asta que sepa bien, y con
extensión, el gallego”. O nome de Alonso foille posto á criatura probabelmente
como homenaxe a un irmán do seu pai e do Padre Sarmiento, Alonso Antonio, que
nacera en Vilafranca en 1686 e era presbítero.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">O outro
descendente foi unha nena, de nome Francisca Clara García Sarmiento, a
“Farruquiña” aludida nas cartas familiares, quen probabelmente levase ese nome
en recordo da última das irmás do Padre Sarmiento, nada en Pontevedra en 1703 e
morta, ao que parece, de xeito prematuro. Esta sobriña do Padre Sarmiento, como
se ve na carta arriba citada, pedíalle ao seu tío en 1755 como agasallo un
rosario de Xerusalén coa borla ao estilo da corte madrileña.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Mais o
papel desempeñado por María Magdalena García de Ogando foi moito máis
interesante que o, xa de seu, meritorio de enviarlle cartas ao seu cuñado monxe
residente en Madrid para darlle conta dalgunhas novidades familiares e
pontevedresas. Como el propio recoñeceu falando do seu <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Catálogo de voces y frases gallegas</i>,<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> </i></span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">“<i style="mso-bidi-font-style: normal;">siempre
que hablo de Vivero, no es porque yo haya estado allí, sino porque la mujer de
mi hermano Francisco Xavier se había criado en Vivero y a ella oí muchas voces
que allí se usan</i>”.</span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Efectivamente,
Magdalena foi unha das “fontes limpas” nas que o sabio bieito puido beber dunha
parte do tesouro léxico e fraseolóxico da lingua galega tal e como era falada
no Viveiro de comezos da décimo oitava centuria.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Unha parte
das verbas dos nosos devanceiros, como ese <i style="mso-bidi-font-style: normal;">pícaro</i>
que se desliza eufónico e chamativo nas primeiras liñas da carta reproducida e
como, tamén, algúns nomes específicos de plantas e froitos (a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">herba do gorgo</i>, o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">tarrelo</i>, o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">esvedro</i>, a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">xistra,</i> a<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> ameixola, </i>os<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> amorolos, </i>os<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> repinaldos</i>…), de fungos e algas (como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">cagarría </i>e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">carallotes</i>), de peixes e moluscos (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">minchas</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">mocareos</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">pastinacas</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">raias ortiga</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">mixillós,
longueirós, navallas</i>…), etc. pasaron a engrosar desde entón os centos de
papeletas lexicográficas e as infinitas anotacións manuscritas sobre vocábulos
e etimoloxías que confeccionou Sarmiento desde 1745 e que alimentaron, ademais
dese amentado <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Catálogo</i>, outros
proxectos como o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Onomástico etimológico
de la lengua gallega</i>, a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Colección de
voces y frases gallegas</i>, o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Catálogo
de voces vulgares y en especial de voces gallegas de diferentes vegetables</i>,
etc.</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Referíndose
ao adxectivo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">atustullados </i>(=ateigados,
repletos), escribía o Padre Sarmiento no seu <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Catálogo</i>: “Usolo mi cuñada hablando de barriles bien llenos y
atestados”. Da palabra <i style="mso-bidi-font-style: normal;">marmaruga</i>
indicaba que “llaman así en Vivero a la papada debajo de la barba”. Sobre a
palabra <i style="mso-bidi-font-style: normal;">cubilote </i>(que, como é ben
sabido, serve de agarimoso alcume ao noso benquerido veciño e mestre Antonio
Fernández Parapar) apostilaba: “Llaman así en Vivero a la tinaja”. E recolle o
sabio beneditino outras verbas como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">coxillós</i>
para designar as coxas, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">remol</i> como
sinónimo de rescaldo ou brasa, a voz <i style="mso-bidi-font-style: normal;">arrandas</i>
para designar as papas de avea, o termo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">altamea</i>
como cazola de barro e o adxectivo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">galafate</i>,
aplicado a persoas como sinónimo de “soberbio”, “sobrado”, “lanzado”, palabra esta
última que lle temos escoitado moitas veces usar ao noso pai Emilio cando
refería anécdotas da súa xuventude…</span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Imaxinamos,
en fin, con canta satisfacción tería recibido o noso mestre Lois Tobío,
estudoso da figura e das cartas ao conde de Gondomar, esta confirmación
efectiva que protagoniza unha moza emparentada co padre Sarmiento e criada no
Viveiro do primeiro terzo do século XVIII á súa tese de que os “Séculos
Escuros” agochaban un pouco máis de luz e agarimo para a lingua de noso do que
se tiña tradicionalmente afirmado.</span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></b></p>
<p align="right" class="MsoNormal" style="text-align: right;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: center;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">[Publicado previamente no semanario <i>Heraldo de Vivero</i></span></b><b><span style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, 1.8.2020]</span></span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></b></p>
<div style="mso-element: footnote-list;"><br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<div id="ftn1" style="mso-element: footnote;">
<p class="MsoNormal"><a href="#_ftnref1" name="_ftn1" style="mso-footnote-id: ftn1;" title=""><span class="Caracteresdenotaarodap"><span lang="GL"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="Caracteresdenotaarodap"><span lang="GL" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;">[1]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL"> </span><span class="footnotereference"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"></span><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="footnotereference"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;"></span></span></span></span></span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt;">O pai
do sabio ilustrado, Alonso García de Serage, tiña raíces en Cerdedo
(Pontevedra), onde nacera en 1650 e casara logo con Clara Balboa y Sarmiento.</span></p>
</div>
<div id="ftn2" style="mso-element: footnote;">
<p class="MsoNormal"><a href="#_ftnref2" name="_ftn2" style="mso-footnote-id: ftn2;" title=""><span class="Caracteresdenotaarodap"><span lang="GL"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="Caracteresdenotaarodap"><span lang="GL" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;">[2]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL"> </span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt;"><span class="footnotereference"><span style="mso-tab-count: 1;"></span><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="footnotereference"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;"></span></span></span></span>Manuscritos
de Sarmiento están depositados </span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">nas
Academias Galega, Española, da Historia e de San Fernando; no Arquivo Histórico
Nacional; no Museo de Pontevedra e na Fundación Penzol (Vigo); no convento de
Santo Domingo de Silos; nas bibliotecas nacionais de España e Portugal; nas
universitarias de Uvieu e Santiago; nalgunhas bibliotecas de París, Londres e
Boston; etc.</span></p>
</div>
<div id="ftn3" style="mso-element: footnote;">
<p class="MsoNormal"><a href="#_ftnref3" name="_ftn3" style="mso-footnote-id: ftn3;" title=""><span class="Caracteresdenotaarodap"><span lang="GL"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="Caracteresdenotaarodap"><span lang="GL" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;">[3]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL"> </span><span class="footnotereference"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"></span><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="footnotereference"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;"></span></span></span></span></span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt;">Vide </span><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: TimesNewRomanPSMT;">Rodríguez Montederramo, José Luis
(1998): “Una carta en gallego dirigida al P. Sarmiento: Nota sobre la actitud
lingüística del benedictino”, en N. Delbecque e C. de Paepe (eds.), </span><i><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: TimesNewRomanPS-ItalicMT;">Estudios en honor del profesor
Josse de Kock</span></i><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: TimesNewRomanPSMT;">. Leuven: Leuven
University Press, páxs. 457-467.</span><span lang="GL"><br clear="all" style="page-break-before: always;" />
</span><span lang="GL" style="font-size: 10.0pt;"> </span></p>
</div>
<div id="ftn4" style="mso-element: footnote;">
<p class="MsoNormal"><a href="#_ftnref4" name="_ftn4" style="mso-footnote-id: ftn4;" title=""><span class="Caracteresdenotaarodap"><span lang="GL"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="Caracteresdenotaarodap"><span lang="GL" style="font-family: "Calibri","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;">[4]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL"> </span><span class="footnotereference"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"></span><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="footnotereference"><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: ""; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: AR-SA;"></span></span></span></span></span><span lang="GL" style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt;">Vide </span><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: TimesNewRomanPSMT;">Mariño Paz, R. (2014): “A carta en
galego de Magdalena García de Ogando a Martín Sarmiento. Edición interpretativa
e breve comentario lingüístico”, en </span><i><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: TimesNewRomanPS-ItalicMT;">Madrygal </span></i><span style="font-family: "Bookman Old Style","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: TimesNewRomanPSMT;">, Madrid, nº 17, páxs. 67-79.</span></p>
</div>
</div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-70938782340097952402020-05-17T20:03:00.000+02:002020-05-17T20:03:47.109+02:00Honrando a Don Ricardo no paseo da Calsada cambadés<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjz1nSm4vsWBZRyDeixj0MZJ44Jq9TrHrXtUhvpjST1ubY8Hv2hRWFxt59ycR5Nsx-k4CKB_rHKSuJGHOAL6XoEChK3vAibDgW8xkkvfs4xkBwIGm6dZkpxiPiPfg2-wf8zPiSn2HEJOy0/s1600/Carvalho+Calero+19.+Fotograf%25C3%25ADa+de+Moncho+Rama.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="965" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjz1nSm4vsWBZRyDeixj0MZJ44Jq9TrHrXtUhvpjST1ubY8Hv2hRWFxt59ycR5Nsx-k4CKB_rHKSuJGHOAL6XoEChK3vAibDgW8xkkvfs4xkBwIGm6dZkpxiPiPfg2-wf8zPiSn2HEJOy0/s400/Carvalho+Calero+19.+Fotograf%25C3%25ADa+de+Moncho+Rama.jpg" width="241" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">CArvalho Calero. Fotografía de Moncho Rama</td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Hoxe, 17 de maio de 2020, Día das Letras Galegas, o Concello de Cambados organizou un pequeno pero moi lindo acto no Paseo da Calsada, fronte ao monumento a Ramón Cabanillas, para honrar a figura e a memoria de Carvalho Calero.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Intervín brevemente nel para glosar a figura e traxectoria de Don Ricardo e logo, con intermedios musicais dos gaiteiros, bos amigos/as cambadeses como Domingo Tabuyo, Vila Ribadomar, Manolo Núñez, Moncho Caride, Maribel Iglesias e a miña compañeira Isabel recitaron textos do sabio ferrolán.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">Na preciosa mañá de maio que gozamos, as súas voces lanzaron os versos do poeta ao vento e aos corazóns. O himno de Pondal e Veiga fechou o evento.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;">No seguinte enlace pódese ver un vídeo do acto.</span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://www.facebook.com/concellodeCambados/videos/245548940016545/">https://www.facebook.com/concellodeCambados/videos/245548940016545/</a></span></div>
<br />Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-48051130672809950452020-04-14T17:28:00.000+02:002020-04-30T18:41:28.825+02:00DON RICARDO CARVALHO CALERO<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW_8iy-oRv6J_BA3X7uhsMX66VKqwyYLtS2kgkz9Gi7yi3MYWgg1vD0akAdPjiHVJNoJbsUsYxm-p69fdz54aT_A2bgfF3qC-oT6nxkAbjDq46ToE6tBAjqPfhDxx_3ry90db4c-q6z34/s1600/Emilio+Xos%25C3%25A9+%25C3%258Dnsua+conversando+con+Carvalho+Calero+na+praza+de+Marzarelos%252C+1986.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="558" data-original-width="596" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW_8iy-oRv6J_BA3X7uhsMX66VKqwyYLtS2kgkz9Gi7yi3MYWgg1vD0akAdPjiHVJNoJbsUsYxm-p69fdz54aT_A2bgfF3qC-oT6nxkAbjDq46ToE6tBAjqPfhDxx_3ry90db4c-q6z34/s1600/Emilio+Xos%25C3%25A9+%25C3%258Dnsua+conversando+con+Carvalho+Calero+na+praza+de+Marzarelos%252C+1986.jpg" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">D. Ricardo Carvalho Calero conversando comigo na Praza de Mazarelos, en 1986 (Foto de Isabel G. Avión) </td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: justify;">
<b>Referencias para se achegar ao talento creativo, ao maxisterio intelectual, á figura cívica e ao perfil humano de Don Ricardo Carvalho Calero</b><br />
<br />
Arredor do vindeiro 17 de maio de 2020 teremos oportunidade de festexar e render xustísima homenaxe á figura do sabio ferrolán Ricardo Carvalho Calero (30.X.1910-25.III.1990). </div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
Abonda unha simple enumeración das facetas que desenvolveu ao longo da súa traxectoria para decatarse da relevancia que lle corresponde e da valía e magnitude do seus variados esforzos e contribucións: poeta, dramaturgo, narrador, colaborador de prensa, brillante alumno da Universidade compostelá, activo socio do Seminario de Estudos Galegos, militante galeguista, miliciano e tenente no exército republicano, preso político no cárcere de Jaén ao acabar a guerra, profesor case clandestino de academias e pasantías no seu Ferrol natal durante a inmediata posguerra e logo no Colexio Fingoi de Lugo, docente no instituto “Rosalía de Castro”, primeiro catedrático de Lingüística e Literatura Galega na Universidade compostelá a partir de 1972, gramático, numerario da RAG, teórico e activista do reintegracionismo, membro de honra da AELG e da AGAL, socio da Academia de Ciéncias de Lisboa, medalla “Castelao” en 1984, Fillo Predilecto de Ferrol (1990)...</div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
Foi a súa, en palabras da súa filla Mª Victoria, “umha vida densa e austera, dedicada a trabalhar por Galiza e pola sua cultura”. Fernán-Vello e Pillado Mayor esencializaron o seu perfil asegurando que foi “un home de lúcida palabra, afirmada galeguidade e livre espírito” que soubo manter decote, ademais, “a sua voz insobornável e crítica, radical e elegante, esperanzada e persistente”.</div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
No desexo de contribuírmos ao coñecemento da súa variada obra e co ánimo de axudarmos a se orientar na xa nutrida produción bibliográfica que o seu quefacer xerou ata o momento, ofrecemos a seguir este monllo de referencias brevemente comentadas, a xeito de convite a mergullarse durante os días que veñen nelas. Poderemos así levar ás aulas (e ás rúas) toda a riqueza que atesouran convertida en actividades didácticas, culturais e/ou lúdicas, á procura sobre todo desas xeracións máis novas que necesitan beber nas fontes limpas da nosa tradición máis honesta e universal, a que Carvalho Calero tan ben encarnou en vida e que simbolizará xa para todo o sempre.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<b>Produción poética </b></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
Don Ricardo, que deixou dito que “o máis íntimo da miña personalidade está reflexado na poesía”, comezou a súa traxectoria lírica na pre-guerra, con dous poemarios en castelán - o modernista <i>Trinitarias</i> (Imprenta de ‘El Correo Gallego’, 1928) e o juanrramoniano e lorquiano La soledad confusa (Ed. Nós, 1932) -, e outros dous en galego: <i>Vieiros </i>(1931) e <i>O silenzo axionllado</i> (1934). Estes últimos, saídos do prelo de Ánxel Casal, teñen diverso xorne: mentres o primeiro permanece ancorado aínda no simbolismo e no influxo de Rubén Darío, o segundo, acollendo ecos neopopularistas, neotrobadorescos e imaxinistas, representa unha contribución importante para a consolidación das novas correntes estéticas que bebían máis ou menos directamente da sensibilidade das vangardas (sobre todo do creacionismo e algo tamén do surrealismo), aínda que sen chegar a asumir todas as súas audacias.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
Tense sinalado que, desde moi cedo, a poesía de Carvalho articulouse nun triplo eixo temático: o transcendente (poemas de corte filosófico e relixioso), o erótico-amoroso e o cultural e/ou clasicista (poemas de referencias míticas, bíblicas, históricas e artísticas). Tamén se ten subliñado o ton cerebral, meditativo, racional de moitos dos seus poemas, en oposición á poesía “apaixonada”. El propio afirmou que “a poesia para min non é outra cousa que catarse, non é un fin en si mesmo: é unha maneira de expresar esa trascendéncia, unha maneira de purificar-se, de purgar as angústias, as preocupazóns do home”. Formalmente, foi un versificador versátil, que apostou unhas veces polo rigor métrico e outras, en troca, polo versolibrismo.</div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
En 1993, Claudio Rodríguez Fer ofreceu no volume <i>Poesía perdida</i> (Eds. do Castro, Serie Documentos, núm. 101) o conxunto da poesía en español escrita por D. Ricardo e agrupada e organizada polo propio profesor en cinco libros, titulados respectivamente <i>Versos para olvidar </i>(con versos escritos entre 1925 e 1930, bastantes dos cales apareceran no libro <i>Trinitarias</i>), <i>Versos para romper</i> (composicións elaboradas entre 1929 e 1944, algunhas das cales fixeron parte do xa citado <i>La soledad confusa</i>), <i>Romancero de apócrifos y canónicos</i> (conxunto de 31 romances escritos entre 1930 e 1941 e protagonizados por figuras bíblicas), <i>Teoría de Eva</i> (conxunto de cen sonetos de fasquía modernista dedicados a diversos protótipos femininos, que foi composto entre 1939 e 1941 no cárcere xienense) e, por último, <i>Avena loca</i> (54 textos poéticos escritos entre 1945 e 1947).</div>
</div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRdtwhQy_Vf3N4kNp1D40G7NYdm8a0ZI9sNWhLoI7EkNkoBPPjZdwL0ItgwaSc_rr8HYRuS6ZPdvwizccf1lHkkRaL_k5W7_yCrVDt76RXs3CXorf1PLSwdUjwney_CbGpap4a6jhj9kY/s1600/Carvalho+Calero+1.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1029" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRdtwhQy_Vf3N4kNp1D40G7NYdm8a0ZI9sNWhLoI7EkNkoBPPjZdwL0ItgwaSc_rr8HYRuS6ZPdvwizccf1lHkkRaL_k5W7_yCrVDt76RXs3CXorf1PLSwdUjwney_CbGpap4a6jhj9kY/s320/Carvalho+Calero+1.jpg" width="205" /></a></div>
Na posguerra, Carvalho Calero fixo a súa contribución para a resurrección poética do galego en plena ditadura franquista, nutrindo cos seus versos varias das tendencias que daquela se manifestaron (culturalista, intimista, existencial…), mais non a “comprometida”, que el propio refugaba en liñas xerais pola moitas veces manifesta desidia desa corrente á hora de atender os aspectos formais e retóricos e polo frecuente esquematismo maniqueo con que presentaba a complexidade dos feitos e condutas sociais. Coas súas palabras: “Un poema pode ser bo ou mao independentemente de que o seu contido ético sexa xusto ou inxusto… O absurdo é crer que abonda con escoller eses temas para facer un bo poema e que o volume do berro ideolóxico suple a altura do ton poético”. Non admira, por iso mesmo, que gabase moito máis nos seus comentarios críticos a produción coeva dun Cunqueiro ou dun Díaz Castro que a poesía combativa dos poetas socialrealistas.<br />
<br />
Libros de Don Ricardo contribuíron para as pioneiras coleccións “Benito Soto” de Pontevedra (<i>Anxo de terra</i>, 1950) e “Xistral” de Lugo (<i>Poemas pendurados dun cabelo</i>, 1952), así como para a colección poética “Salnés” da editorial Galaxia (<i>Salterio de Fingoy</i>, 1961, núm. 2). A vertente metafísica, filosófica e existencial é a dominante neles, con continuas referencias a motivos como a finitude humana, a loita entre materia e espírito, a procura de Deus, etc. O seu autor sitúase así preto da chamada “Escola da Tebra”, aínda que con notas moi singulares.<br />
<br />
Case todo este ciclo poético en galego de preguerra e posguerra reuniuno o propio autor no volume <i>Pretérito imperfecto (1927-1961)</i>, publicado polas Eds. do Castro en 1980, con revisión lingüística e ortográfica da súa propia man. Dous anos despois, Carvalho abría un novo ciclo co volume <i>Futuro condicional (1961-1980)</i>, tamén publicado por Eds. do Castro (1982), no que recompilou, ao lado de abundante poesía inédita, algúns dispersos en publicacións periódicas.</div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
No terceiro e derradeiro ciclo da súa traxectoria poética, Carvalho Calero acentuou a madurez expresiva e a intensidade emotiva, que se tinxiu claramente de notas melancólicas e estoicas. Se <i>Cantigas de amigo e outros poemas (1980-1985)</i> (AGAL, 1986) pode lerse como un libro organizado en tres grandes tipos de composicións (as que tratan das relacións humanas e amorosas, enunciadas por voces femininas; as que amosan un certo transfundo histórico, non exento de toques escépticos, e, finalmente, as que se debruzan sobre as eternas cuestións existenciais – o amor, a morte, o correr do tempo, a felicidade imposíbel…-), <i>Reticências… (1986-1989) </i>(Ed. Sotelo Blanco, col. Vento que zoa, 1990), de publicación xa póstuma, traduce con sinceridade conmovedora, axustándose frecuentemente á ríxida estrutura do soneto, os derradeiros latexos do corazón de D. Ricardo no solpor da súa vida. </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
En 1992, Pilar Pallarés preparou e publicou na Colección Esquío a escolma <i>Fillo de Eva (88 poemas de Ricardo Carvalho Calero)</i>, cun limiar no que se ofrecen incisivas e moi lúcidas análises e perspectivas sobre a poesía do ferrolán.</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<b>Produción narrativa </b><br />
<br />
Dúas son as novelas relevantes que escribiu Carvalho Calero. Por unha banda, <i>A gente da Barreira</i>, que coñeceu diversas edicións desde que se fixo merecedora do premio convocado en 1949 pola editora “Bibliófilos Gallegos”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#sdfootnote1sym">1</a>, inaugurando a narrativa galega de posguerra. Continuadora das mellores esencias estilísticas da prosa do “Grupo Nós”, nomeadamente Castelao e Otero Pedraio, a novela amosa con enfoque realista unha concatenación de capítulos con entidade propia, ambientados na Galiza rural de finais do s. XIX e primeiras décadas do s. XX, poboada por tres xeracións sucesivas de fidalgos e campesiños, señores (morgados ou segundóns) e criados. Como resume Araceli Figueroa, trátase dunha “novela-fresco, mais en miniatura”, que recolle “o momento histórico, social e político dunha sociedade, reflectido a través dos retratos dunha familia”.<br />
<br />
Por outra, a tecnicamente prodixiosa <i>Scórpio</i>, merecedora no seu día do Premio da Crítica (1987)<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#sdfootnote2sym">2</a>. Este romance caleidoscópico encerra numerosos elementos autobiográficos, pois o personaxe protagonista, “Rafael Martínez Pinheiro”, vive unha peripecia na Galiza e na España das primeiras décadas do século XX que presenta numerosas coincidencias coa que o propio Carvalho Calero desenvolveu, se ben é certo que o final tráxico do personaxe ficcional durante un bombardeo en Barcelona en 1938 non casa coa biografía do escritor.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
A maiores, Carvalho tamén escribiu varios relatos breves, algúns deles dados a coñecer inicialmente na revista <i>Grial</i>. En 1984 as Ediciós do Castro reuniron baixo o título de <i>Narrativa completa</i> a súa novela <i>A gente da Barreira</i> e os relatos “Os señores da Pena”, “O lar de Clara”, “As pitas baixo a chuvia”, “Os tumbos”, “A cegoña” e “Aos amores seródios”.</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
“Os señores da Pena” e “O lar de Clara” son dúas novelas breves cun motivo temático común á propia <i>A gente da Barreira</i>: o da decadencia de dúas familias galegas, rural e fidalga unha, urbana e negociante, outra. Tense sinalado o que de autobiografismo pode haber na segunda delas, ambientada nunha cidade con mar (Ferrol?) e protagonizada por un home que semella responder en varios aspectos á figura do propio pai de D. Ricardo.</div>
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEif3wc1rV4LcgoIeCYryQJk2zbUdcQKpyVfsVlg-oz_rB5MlXKoBKmRyKvJbJyp4_hUxXLhaqEgJqh3r10D359oPiYevuRh_gIVD7XJRynWLKnFmF3tfgUGK5gtRvf77YXbFXh-Gs9iHNo/s1600/Carvalho+Calero+2.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1054" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEif3wc1rV4LcgoIeCYryQJk2zbUdcQKpyVfsVlg-oz_rB5MlXKoBKmRyKvJbJyp4_hUxXLhaqEgJqh3r10D359oPiYevuRh_gIVD7XJRynWLKnFmF3tfgUGK5gtRvf77YXbFXh-Gs9iHNo/s320/Carvalho+Calero+2.jpg" width="210" /></a></div>
Tamén se predica este trazo para o relato “As pitas baixo a choiva”, do que hai unha edición relativamente recente, 2008, da man da casa editora ferrolá Embora, con ilustracións de Alberto Toval. A acción (unha anécdota de infancia arredor dunhas galiñas) ambiéntase en Serantes, onde a familia de Don Ricardo pasaba os veráns cando el era neno. O mesmo pode dicirse de “Os tumbos”, que tamén nos transporta á época dos veráns infantís do autor en Serantes e que ten como protagonista unha criada que aguza o seu enxeño para, cunha estrataxema en que intervén o medo e o misterio, tentar precipitar o regreso da familia veraneante á cidade, pois nela atopábase o noivo a quen aquela botaba moito de menos. Pola súa vez, “Aos amores serodios” aborda o mesmo motivo temático que a peza teatral <i>Os vellos non deben de namorarse</i>, mais expón unha tese antitética á do título ideado por Castelao. Por último, o relato “A cegoña” literaturiza unha anécdota que Carvalho lle escoitou contar na mocidade a unha muller que lle daba clases de alemán. </div>
<div style="text-align: justify;">
<b>Produción dramática </b><br />
<br />
Tamén se manifestou o talento creativo de Carvalho Calero no campo dramático e teatral, ao que dedicou esforzos na faceta propiamente autorial, como crítico, na animación de diversas experiencias no Colexio Fingoi de Lugo e como colaborador entusiasta dos <i>Cadernos</i> editados pola Escola Dramática Galega.</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="" style="clear: both; text-align: justify;">
En 1971 a editorial Galaxia publicou o volume <i>Catro pezas: A sombra de Orfeo. Farsa das zocas. A arbre. Auto do prisioneiro</i>. Once anos despois, o autor xuntaba novamente esas catro obras e aínda outras tantas inéditas (<i>O fillo</i>, <i>Isabel</i>, <i>O redondel</i>, <i>Os xefes</i>) para ofrecer, da man das Eds. do Castro, o seu <i>Teatro completo</i>.</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>O fillo</i>, escrita por D. Ricardo cando apenas contaba 23 anos coa intención (frustrada) de a publicar no boletín <i>Nós</i> e premiada máis tarde, xa na posguerra (1947), nun certame teatral promovido pola colonia galega bonaerense, está protagonizada por unha muller que tenta conciliar os dous arquetipos contraditorios de virxe e mai, nunha loita de instintos que a súa criada soubo non obstante fundir harmoniosamente. <br />
<br />
<i>Isabel </i>está protagonizada por un home viúvo, Mario, que recupera en forma de pura ensoñación a súa muller morta. <br />
<br />
<i>A sombra de Orfeo</i> xira arredor da figura dun músico talentoso e de grande atractivo, Rafael, que, non obstante, refuga as pretensións amorosas que lle formulan seis mulleres de diversa personalidade para se consagrar por enteiro á súa vocación artística. <br />
<br />
<i>A Farsa das zocas </i>está inspirada nun relato popular recollido en terras de San Sadurniño por unha alumna de Carvalho no Colexio Fingoi, Esperanza Carnero Dopico, e amosa un tratamento guiñolesco e caricaturesco dun sucedido que involucra a unha muller defunta de quen intentaron aproveitarse malevolamente o seu marido e a súa cuñada. <br />
<br />
Na peza <i>A arbre</i>, Carvalho Calero revisita de xeito abstracto e simbólico o relato bíblico da expulsión do Paraíso para presentar o amor como causa esencial da infelicidade humana. A peza <i>O redondel</i> adapta nun acto o drama <i>O círculo de xiz</i>, do escritor chinés Li Hsing-Tao, inspirado na coñecida historia do rei Salomón e dúas nais que se disputaban un fillo. Foi composta por Carvalho Calero para representar polo alumnado do Colexio Fingoi, baixo a súa propia dirección. <br />
<br />
<i>O Auto do prisioneiro</i> é a máis expresionista e existencial das súas pezas, que algúns consideran mesmo algo kafkiana, e nela Don Ricardo tentou, en palabras súas, “refletir numha forma moderna, poética e incisiva, a angústia do home engaiolado na sua finitude, mas com umha fáustica sede de além”. O protagonista, un prisioneiro que non carece de nada na súa cela, interrógase sobre a existencia ou non do director da cadea, que disque é seu propio pai, a quen nunca viu. <br />
<br />
Por último, <i>Os xefes</i> ambiéntase nunha guerra para subliñar esquematicamente, con estratexias en que o paralelismo escénico e actancial é moi destacado, o que de semellanza de fondo hai en idearios aparentemente contrapostos e incompatíbeis. Esas semellanzas resúmeas o propio Carvalho alundindo á “escravitude dos chefes com relaçom ás massas e o da manipulaçom das massas polos chefes”. Desa maneira, engade, “escuitamos as mesmas soflamas, contemplamos as mesmas atitudes, observamos as mesmas convençons, estimamos os mesmos valores” nos dous bandos, aínda que traben unha guerra tan feroz como inútil, pois ao final os líderes dos dous exércitos amañan un pacto.<br />
<br />
<b>Produción ensaística e investigadora </b><br />
<br />
O campo en que a figura intelectual de Carvalho Calero brilla con forza especial é, sen dúbida, o da produción ensaística e investigadora.<br />
<br />
Como filólogo e como gramático, convén sinalar a importancia divulgativa da súa <i>Gramática elemental del gallego común</i><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#sdfootnote3sym">3</a> (que, en palabras de Montero Santalha, “foi na cultura galega um acontecemento de enorme transcendência”, con nada menos que sete edicións consecutivas) e mais o relevante papel que desempeñou no seo da Real Academia Galega, tanto en 1971 como en 1979, na conformación dunhas <i>Normas ortográficas e morfolóxicas da lingua galega</i>, antes de que a exacerbación de posicións conducise a un conflito feroz entre “reintegracionistas” (lusistas) e “isolacionistas” (antilusistas), con “caza de bruxas” incluída, que aínda hoxe non demos superado coa suficiente madurez.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
Como sociolingüista, o seu contributo lúcido e honesto para a análise histórica do proceso de substitución idiomática que vén padecendo a nosa sociedade e para o deseño de políticas normalizadoras, que se concretou en forma de numerosos artigos, relatorios, conferencias, etc., reúnese esencialmente en catro volumes: <i>Problemas da língua galega</i> (Sá da Costa Editora, Lisboa, 1981), <i>Da fala e da escrita</i> (Galiza Editora, 1983), a primeira parte de <i>Letras Galegas</i> (AGAL, 1984) e <i>Do galego e da Galiza</i> (Ed. Sotelo Blanco, 1990). Tamén ofrece unha escolma dos seus textos sobre a <i>questione della lengua</i> o libro <i>Ensaio sociolingüístico. Antoloxía</i> (1997), preparado por Gonzalo Constenla para a Historia da Literatura editada en fascículos pola AS-PG e A Nosa Terra.<br />
<br />
O Carvalho Calero historiador e crítico literario ofreceu dúas monografías imprescindíbeis: <i>Aportaciones a la literatura gallega contemporánea </i>(Ed. Gredos, Col. Biblioteca Románica Hispánica. II, Estudios y ensayos, núm. 25, 1955), en que plasmou o esencial da súa tese de doutoramento, e a impar e monumental, en todos os sentidos, <i>Historia da literatura galega contemporánea (1808-1936) </i>(Ed. Galaxia, 1ª ed., 1963, 3ª ed. 1981), que, entre outros moitos méritos, deixou definitivamente asente o criterio idiomático para delimitar o corpus da nosa literatura, fronte a calquera tentación asimilista ou subsidiarizante.<br />
<br />
De idéntica índole, a xeito de amplificación ou complemento desa <i>Historia…</i>, son os volumes <i>Libros e autores galegos: dos trovadores a Valle Inclán</i> (Fundación Barrié de la Maza / Real Academia Galega, colección Galicia Viva, núm. 1, 1979) e <i>Libros e autores galegos. Século XX </i>(Fundación Barrié de la Maza, colección Galicia Viva, núm. 2, 1982), que D. Ricardo preparou coa axuda de Lydia Fontoira. Mais a achega de Carvalho no campo dos estudos literarios non ficou niso, pois con posterioridade xuntou moitos dos artigos, comentarios e recensións que puntualmente confeccionou sobre obras e figuras da nosa literatura de todas as épocas (medieval, Séculos Escuros, Rexurdimento, contemporaneidade…) en volumes como <i>Letras Galegas</i> (AGAL, 1984) e mais <i>Estudos e ensaios sobre literatura galega</i> (Eds. do Castro, 1989).<br />
<br />
No ano 2000, co gallo do décimo aniversario do pasamento de Don Ricardo, Laura Tato editou o volume <i>Escritos sobre teatro</i> (Biblioteca-Arquivo Teatral Francisco Pillado Mayor- Universidade da Coruña, núm. 11), unha colectánea de 32 textos, ordenados cronoloxicamente, en que o ferrolán se ocupa de historiar, comentar e analizar obras e autores moi emblemáticos do teatro de noso.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQw0qIATGhcSk3LRA-SH6H3kkX4ScvZ8Gdyf68Sx5Tug8fQj_KDxp1uMEnlkaUUKk7EGs5yCriyOacDMe1lKfH5IDV032Rtee5wZUUD9-i-4olpLT7N19LEi9HN7ytOSbO2OwXD4unzzM/s1600/Carvalho+Calero+18.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1008" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQw0qIATGhcSk3LRA-SH6H3kkX4ScvZ8Gdyf68Sx5Tug8fQj_KDxp1uMEnlkaUUKk7EGs5yCriyOacDMe1lKfH5IDV032Rtee5wZUUD9-i-4olpLT7N19LEi9HN7ytOSbO2OwXD4unzzM/s320/Carvalho+Calero+18.jpg" width="201" /></a>Don Ricardo dedicouse, ademais, a un estudo particularizado dalgúns autores, con volumes como <i>Sete poetas: Rosalía de Castro, Eduardo Pondal, Manuel Curros Enríquez, Antonio Noriega Varela, Ramón Cabanillas, Luís Amado Carballo, Manuel Antonio </i>(Ed. Galaxia, 1955). <br />
<br />
Ben coñecida a súa rendida admiración polo poeta cambadés Ramón Cabanillas (prologaría, de feito, as súas <i>Obras Completas</i>) e polo escritor ourensán Otero Pedraio, de quen tomou, por exemplo, o nome dun dos personaxes oterianos máis destacados, “Martiño Dumbría”, para asinar traballos na revista <i>Grial</i>. O autor de <i>Arredor de si</i> foi, non por acaso, quen pronunciou o discurso de acollida o día do seu ingreso na Real Academia Galega, o 17 de maio de 1958.<br />
<br />
Tamén destaca, nesta mesma perspectiva, a atención emprestada polo profesor a Castelao (con numerosos traballos finalmente recollidos no volume <i>Escritos sobre Castelao</i>, Ed. Sotelo Blanco, 1989 e a preparación dunha <i>Antología bilingüe</i> do rianxeiro), a Eduardo Pondal (coa edición anotada de V<i>ersos iñorados ou esquecidos de Eduardo Pondal</i>, Ed. Galaxia, 1961) e a Rosalía de Castro. Á cantora do Sar dedicou o seu discurso de ingreso na Real Academia Galega (<i>Contribución ao estudo das fontes literarias de Rosalía</i>, Eds. Celta, Lugo, 1959), o volume <i>Estudos rosalianos: aspectos da vida e da obra de Rosalía de Castro </i>(Ed. Galaxia, 1979) e edicións críticas dos <i>Cantares Gallegos</i>, de <i>Follas Novas</i> e de <i>En las orillas del Sar</i> para editoras hispanas como Anaya e Cátedra.<br />
<br />
O afán divulgativo e a necesaria posta en circulación de materiais de primeira man para o estudo do noso feito literario levárono a preparar breviarios, antoloxías e escolmas moi diversas, entre as que podemos citar <i>Breviario antológico de la literatura gallega contemporánea</i> (Real Academia Galega, 1966); <i>Prosa galega I: Desde os primeiros oitocentistas ao grupo Nós </i>(Ed. Galaxia, 1976), <i>Prosa galega II: Dos novecentistas aos nosos días</i> (Ed. Galaxia, 1978) e <i>Prosa galega III: Da época trobadoresca ao neoclasicismo</i> (Ed. Galaxia, 1980); <i>Teatro Nós</i> (Follas Novas, 1979); <i>Cantigas de amor, de escarnio e de louvor do rei Afonso X o Sabio</i> (1983), en colaboración con Carme García Rodríguez; etc.<br />
<br />
Conferencias, prólogos (a libros como <i>Gárgolas</i>, de Tomás Barros e <i>Do sulco</i>, de Xohana Torres); discursos, presidencias en diversos congresos e xornadas, orientación de numerosas teses de licenciatura e/ou doutoramento (as de Teresa Otero Sande, Camino Noia, Aurora Marco, Lydia Fontoira, Domingo Blanco, Carlos Casares, Carmen García, Araceli Herrero, Antón Figueroa, Xoán Verdini, Rita Peinado, Sergio Feijoo, Pilar Lorenzo, Mª José Sierra, Carmen San León, Anxo G. Guerra, Manuel Ferreiro, Xosé R. Pena, Méndez Ferrín, Xosé Mª Dobarro…) e un longo etcétera de actividades de índole semellante balizaron o seu labor científico.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
En 2010, Pilar García Negro deu ao prelo o libro <i>Ricardo Carvalho Calero: a ciencia ao servizo da nación</i> (Eds. Laiovento, col. Ensaio, núm. 268). Trátase dunha recompilación, a xeito de antoloxía disposta cronoloxicamente, de case medio cento de traballos de investigación, ensaios e artigos do sabio ferrolán que a autora considerou, co rigor e bo facer intelectual que a caracteriza, como máis relevante e mesmo “actual” (no sentido interpelativo da palabra) entre a súa produción.<br />
<br />
<b>Produción xornalística e publicística </b><br />
<br />
Desde mozo, ademais de ofrecer no Centro Obrero de Cultura ferrolán a conferencia “En torno a las ideas comunistas de Platón” (1929), de pronunciar o discurso inaugural do curso 1930-31 na Universidade compostelá e de axudar a redactar, con Lois Tobío e Alexandre Bóveda, un “Anteproxecto” estatuario galego (1931), Carvalho Calero compuxo traballos literarios, recensións de libros e artigos xornalísticos que viron lume en revistas como <i>Vida Gallega</i>, <i>A Nosa Terra</i>, o boletín <i>Nós</i>, etc. Unha parte deles reuniunos no volume <i>La fuerza pública en la Universidad de Santiago y otros escritos escolares (1930-1933)</i> (Eds. Do Castro, Serie Documentos, núm. 33, 1987).<br />
<br />
Foi o propio Carvalho Calero, pouco antes de morrer, quen seleccionou, ordenou cronoloxicamente, revisou e elixiu o título común para os 101 textos que conforman o volume <i>Umha voz na Galiza. Artigos de jornal (1933-1989) </i>(Ed. Sotelo Blanco, col. Estudos e Investigacións, 1992). Trátase, en palabras da prologuista Carmen Blanco, dunha “obra miscelánea na que se recollen artigos de prensa que xiran en torno aos temas políticos, lingüísticos, literarios e culturais en xeral” e que deixan claramente testemuñada “esa actividade intelectual ininterrompida a favor dun ideal nacionalista que, con distintas modulacións, mantivo sempre”. Foron cabeceiras como <i>El Pueblo Gallego</i>, <i>Galicia (Diario de Vigo)</i>, <i>La Voz de Galicia</i>, <i>El Correo Gallego</i>, <i>La Región</i> e <i>A Nosa Terra</i>, basicamente, as que acolleron no seu día esa produción xornalística do polígrafo ferrolán. Co pseudónimo de “Fernando Cadaval” asinou tamén numerosos artigos no diario compostelán <i>La Noche</i> e no <i>Faro de Vigo</i>, neste último sobre todo na época en que o dirixiu Álvaro Cunqueiro.<br />
<br />
<b>Epistolarios </b> </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="" style="clear: both; text-align: justify;">
Ata o momento son dúas as coleccións de cartas a ou de Carvalho Calero publicadas, con todo o que iso supón de valiosa ferramenta para o coñecemento da súa traxectoria e do seu perfil. <i>Epistolario a Fernández del Riego </i>(Ed. Galaxia, Col. Memoria, núm. 10, 2006), en edición de Dolores Vilavedra e Montserrat Pena, e <i>Epistolario Ricardo Carballo Calero-Ramón Piñeiro (Historia dun libro)</i> (Centro Ramón Piñeiro, Cadernos, núm. XXXIII, 2015), en edición de Luís Cochón, Luís Alonso Girgado, Xurxo Martínez González e Nuria Rouco Aneiros.</div>
<div class="" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<b>Libros de conversas </b><br />
<br />
Cando estaba xa xubilado como profesor universitario, Don Ricardo aceptou colaborar a mediados dos anos 80 do pasado século en dous proxectos de índole semellante que deron como resultado outros tantos libros de conversas. Eses libros, dalgunha maneira, encerran no seu contido esas “memorias” que o sabio ferrolán non chegou a confeccionar como tal. Referímonos ás <i>Conversas en Compostela con Carballo Calero</i>, de Miguel Anxo Fernán-Vello e Francisco Pillado Mayor (Ed. Sotelo Blanco, col. Realidades, 1986) e ás <i>Conversas con Carballo Calero</i>, de Carmen Blanco (Ed. Galaxia, col. Conversas, núm. 2, 1989).<br />
<br />
Posteriormente, xa desaparecido o vello profesor, a propia Carmen Blanco entregou novas páxinas resultantes das súas conversas con el, co título de <i>Carballo Calero: política e cultura</i> (Eds. do Castro, Serie Documentos, núm. 81, 1991), que reúne semblanzas de numerosas personalidades, e Francisco Salinas Portugal fixo outro tanto no volume, <i>Voz e siléncio. Entrevista con R. Carvalho Calero</i> (Eds. do Cúmio, 1991), froito dun encontro verificado en 1989, pouco tempo antes do seu falecemento. O propio Salinas Portugal guionizaría, con base nesa entrevista, un vídeo sobre Carvalho Calero editado pola AS-PG e dirixido ao ensino non universitario.<br />
<br />
As catro publicacións anotadas son valiosísimas, tanto polo volume de información biográfica e contextual que ofrecen como polo rigor con que se formulan nelas as cuestións que dan pé ao repaso autobiográfico que dese xeito realiza Carvalho Calero, como, en fin, polo que representan de implícita homenaxe e recoñecemento en vida a unha figura que xa nesa altura padecía notorias marxinacións e abertas hostilidades, basicamente (aínda que non só) por mor da súa posición reintegracionistas no debate sobre a normativización da lingua.<br />
<br />
<b>Actas, revistas, estudos e monografías sobre el </b><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYPuGdtgpnF722BQYZxBczW8Ys4F6Zx2_2KNgMyJjeJ4WqJQqCxUfLReNJ8_wToQyK4kHQyQb_2yypeY5ItNn3VbSqM1JTyF1TeptZo3K5GydHx9yUtWEoIOm87kjLgMATq-dh-0_-Psk/s1600/Carvalho+Calero+22.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="975" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYPuGdtgpnF722BQYZxBczW8Ys4F6Zx2_2KNgMyJjeJ4WqJQqCxUfLReNJ8_wToQyK4kHQyQb_2yypeY5ItNn3VbSqM1JTyF1TeptZo3K5GydHx9yUtWEoIOm87kjLgMATq-dh-0_-Psk/s320/Carvalho+Calero+22.jpg" width="194" /></a></div>
Ao pouco tempo de se xubilar como catedrático universitario (outubro de 1980) e cando xa comezaban a ser notorias para el, en certos planos, as consecuencias negativas da súa aposta sobre as orientacións normativas que debía adoptar o idioma, Carvalho Calero recebeu unha homenaxe pública en Ferrol organizada pola sociedade cultural “Medulio”. O ciclo de conferencias e actividades que entón se desenvolveron deron orixe ao opúsculo <i>Cadernos do Medulio. Homenaxe a Carballo Calero</i> (Ferrol, 1982).<br />
<br />
Algún tempo despois tamén <i>O Ensino: revista galaicoportuguesa de sociopedagogia e sociolingüística </i>tributou nas súas páxinas unha <i>Homenagem ao Professor Carvalho Calero</i> (núms. 18-22, 1987) e o propio fixeron, xa morto o profesor, a revista <i>Agália</i> (In memoriam Prof. Carvalho Calero, núm. 21, primavera de 1990), a revista da lusofonía <i>Nós</i> (Actas do I Congresso Internacional de Literaturas Lusófonas. En homenagem a Rodrigues Lapa, Celso Cunha e Carvalho Calero, núms. 19-28, 1990/1991) e a Associaçom Galega da Língua-AGAL (<i>Actas do III Congresso Internac</i><i>ional da Língua Galego-portuguesa na Galiza. Em homenagem ao Professor Carvalho Calero</i>, 1992).<br />
<br />
Grande repercusión tivo a revista monográfica <i>Ricardo Carvalho Calero. A razón da esperanza</i>, das Edicións A Nosa Terra (col. A Nosa Cultura, núm. 13, 1991), con colaboracións de numerosos especialistas que ofreceron un poliédrico achegamento á súa figura: Fernán-Vello, Carme Blanco, Claudio R. Fer, Fernández del Riego, Francisco Rodríguez, Ramom L. Suevos, Montero Santalha, Henríquez Salido, Pilar García Negro, Domingos Prieto, Francisco Salinas, Elvira Souto, Martínez Pereiro, Araceli Herrera e Aurora Marco.<br />
<br />
A propia Aurora Marco non tardaría en ofrecer ao público o seu ensaio <i>Foula e ronsel. Os anos xuvenís de Carvalho Calero (1910-1941)</i> (1992), repleto de información con apoiatura documental e recompensado co 6º premio Ánxel Fole da Fundación Caixa Galicia e o xornal lugués <i>El Progreso</i>. Pola súa vez, Elvira Souto ocupouse de analizar a fondo a novela <i>Scórpio</i> en <i>Viagens na literatura </i>(1991) e de redixir diversos artigos e relatorios sobre os “exilios” padecidos polo profesor ferrolán e sobre a representación do feminino na súa poesía.</div>
<div style="text-align: justify;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjiw50u6su5nmFS5BT-1P3YAEynDCCmr2UOgcTUcHJ8VeO6JewzuQnqlMkx-wCV1Eq-i_RpQFGwRvgv-lIVDqVNpbkeQJBPyoWozlBKYoPAi3s0wkdKGYbsBD5GFpywdGaqDNHQFtbtAWg/s1600/Carvalho+Calero+15.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"></a><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
José-Martinho Montero Santalha é autor da monografía <i>Carvalho Calero e a sua obra</i> (Eds. Laiovento, col. Ensaio, núm. 21, 1993), probabelmente a achega individual máis completa que se teña feito á personalidade de quen o propio autor define como “umha das grandes figuras da história da cultura galega”. Está dividida en catro grandes apartados: “A Vida”, “A Obra”, “Esboço de Caracterizaçom” e “Bibliografia anotada”. Anúnciase para 2020 a oportuna reedición deste traballo, capaz de satisfacer por si só a afán de achegamento a todas as vertentes carvalhianas.<br />
<br />
Outra discípula directa do profesor Carvalho, Araceli Herrero Figueroa, dedicou varios ensaios á súa obra, que aparecerán recollidos en 1994 no volume <i>Sobre Luís Pimentel, Álvaro Cunqueiro e Carballo Calero</i> (Eds. do Castro). Entre todos eles, sen menosprezo do valor dos demais, debemos destacar por vivencial o titulado “O Teatro Fingoi, unha experiencia pedagóxica na história da dramatúrxia galega”.<br />
<br />
Na <i>Historia da Literatura</i> editada en fascículos pola AS-PG e A Nosa Terra entre 1996-1997, Carvalho Calero é obxecto da atención de Sindo Villamayor nas páxinas 1032-1056, correspondentes ao fascículo 33. Alén diso, algúns textos do ferrolán, como as novelas <i>A gente da Barreira</i> e <i>Scórpio</i>, fixeron parte dos volumes literarios que acompañaron oportunamente as entregas desa Historia.<br />
<br />
De Pilar Pallarés e Laura Tato é o caderno didáctico <i>Ricardo Carvalho Calero: a dignidade persoal</i> (Concello de Ferrol, 1994), material de intencionalidade divulgativa sobre a figura do sabio ferrolán á que tamén responderon posteriormente publicacións como <i>Conhecermos Carvalho Calero. Umha vida polo galego e a Galiza</i> (Fundaçom Artábria, Ferrol, 2000) e <i>Carvalho Calero, de Ferrol para o mundo. 1910-2010. Imaxe de cen anos</i> (Concello de Ferrol, 2010).<br />
<br />
No ámbito institucional merecen citarse os grosos dous tomos de <i>Estudos dedicados a Ricardo Carvalho Calero</i> preparados polo seu discípulo e catedrático de Lingua Portuguesa da USC José Luís Rodríguez e publicados no ano 2000 pola propia Universidade citada e polo Parlamento de Galiza. Como é ben sabido, esta última institución custodia na súa Biblioteca boa parte do legado documental e bibliográfico do escritor ferrolán. Na parte especificamente dedicada á abordaxe da obra carvalhiana neses dous tomos destacan as achegas de Alonso Montero, Ernesta Basanta, Carmen Blanco (que dá a coñecer aquí o breve poemario <i>O trebo das catro follas</i>, datado en 1944 e que o propio Carvalho deixou inédito), Concepción Delgado, Pedro Fernández Velho, Luís García Soto, Carlos Garrido, Mª do Carmo Henríquez, Araceli Herrero Figueroa, Basilio Losada, Mª Carmen Porrúa, Domingos Prieto, Henrique Rabunhal, Claudio Rodríguez Fer, José-Ramom Rodrigues e Darío Villanueva.<br />
<br />
Tamén fornecen rigorosa e útil información sobre o profesor os relatorios recollidos nas <i>Actas do Simposio Ricardo Carvalho Calero: memoria do século </i>(2002), encontro organizado no ano 2000 polo Departamento de Galego-Portugués, Francés e Lingüística da Universidade da Coruña.<br />
<br />
Para rematarmos esta aproximación, digamos que Manuel Castelao ofreceu en <i>Elucidacións na Sombra</i> (Eds. Laiovento, col. Ensaio, núm. 267, 2010) unha densa e pormenorizada aproximación analítica e interpretativa de dúas das pezas carvalhianas, <i>A sombra de Orfeu </i>e o <i>Auto do prisioneiro</i>, entanto Ramón Reimunde reconstruíu con pormenor os quefaceres e penalidades de D. Ricardo durante a súa estadía en Lugo na posguerra no volume <i>Cautivério de Fingoi. Os anos lugueses (1950-1965) de D. Ricardo Carvalho Calero </i>(Deputación Provincial de Lugo, 2010).<br />
<br />
A decisión da Academia de dedicar, por fin!, o 17 de Maio a Don Ricardo ha de ser estímulo poderoso para que durante os meses vindeiros se publiquen felizmente novos traballos<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#sdfootnote4sym">4</a> que nos axudarán, sen dúbida, a coñecermos e valorizarmos aínda máis a figura deste galego, dito sexa ao xeito brechtiano, dos imprescindíbeis.<br />
<br />
<br />
<span style="font-family: "trebuchet ms" , sans-serif;">[Texto escrito antes da pandemia do coronavirus e publicado no número 76 da Revista Galega de Educación, que edita Nova Escola Galega]</span><span style="font-size: small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: medium;">
</span></span></span>
<br />
<div id="sdfootnote1">
<span style="font-size: small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: medium;">
</span></span></span><br />
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; page-break-before: always;">
<span style="font-size: small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: medium;">
</span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; page-break-before: always;">
<span style="font-size: small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; page-break-before: always;">
<span style="font-size: small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#sdfootnote1anc" name="sdfootnote1sym">1</a><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: x-small;">Entre
esas edicións sinalaremos a da propia Bibliófilos Gallegos,
Santiago, 1951; a da libraría compostelá “Follas Novas”, en
1982; a de Eds. do Castro en 1984 no volume </span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: x-small;"><i>Narrativa
completa</i></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: x-small;">; a de Eds. A
Nosa Terra /AS-PG, col. A nosa Literatura, núm. 50, en 1997, ao
cargo de Mª Pilar García Negro e, finalmente, a da “Biblioteca
120” do diario “La Voz de Galicia”, en 2002, que modifica non
obstante o título converténdoo indebidamente en </span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: x-small;"><i>A
xente </i></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: x-small;"><i><u>na</u></i></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: x-small;"><i>
Barreira</i></span><span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: x-small;">.</span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
</div>
<div id="sdfootnote2">
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; page-break-before: always;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#sdfootnote2anc" name="sdfootnote2sym">2</a><span style="font-family: "times new roman" , serif;">Entre
elas non deixaremos de citar a </span><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><i>prínceps</i></span><span style="font-family: "times new roman" , serif;">
debida a Eds. Sotelo Blanco, colección Medusa, 1987 e as
posteriores de 1989 (2ª) e 1993 (4ª), así como a preparada por
Eds. A Nosa Terra/AS-PG en 1997.</span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; page-break-before: always;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span></div>
</div>
<div id="sdfootnote3">
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; page-break-before: always;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#sdfootnote3anc" name="sdfootnote3sym">3</a><span style="font-family: "times new roman" , serif;">Ed.
Galaxia, col. Manuales, núm. 3, 1ª ed., 1966, 2ª ed. 1968, 3ª
ed. 1970, 4ª ed. 1974 e 5ª ed. 1976.</span></span></span></span></div>
</div>
<div id="sdfootnote4">
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm; page-break-before: always;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><a class="sdfootnotesym" href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#sdfootnote4anc" name="sdfootnote4sym">4</a><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;"><i>Nota
bene</i></span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;">.-
No instante de confeccionarmos estas liñas, temos noticia de que
Xulio Pardo de Neyra vén de publicar da man das Edicións Embora
ferrolás o libro </span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;"><i>Á
sombra de María Silgar. Carvalho Calero contra a ‘historia única’
(xénese e análise d’ A xente da Barreira e Os señores da Pena)</i></span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;">
e de que esa mesma editora</span></span><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;">
prepara, ademais, o volume </span></span><i><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;">Hei
de entrar no meu povo. Reivindicarmos Carvalho Calero</span></span></i><i><span style="font-family: "times new roman" , serif;"><span style="font-size: xx-small;"><span style="font-style: normal;">.</span></span></span></i></span></span></div>
</div>
</div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-42469630906864451812019-11-11T16:54:00.000+01:002019-11-11T16:54:37.738+01:00PINTORES DO MAR: ANTONIO FERNÁNDEZ<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:DoNotShowComments/>
<w:DoNotShowInsertionsAndDeletions/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]--><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQADhQu2OMsTYO96pdyu6jMPGMYf9CA9mhsV8XSFm-VtwJ4uc1EE4IfKYfUaZzxVRfMFiSmayIKruM9IMIFewgbhJSSpbZLHyTqFdygj2ovPSE5q7elU0v0Q-N47bH3Dv4_rjN1scE0pU/s1600/Autorretrato%252C+de+Antonio+Fern%25C3%25A1ndez%252C+MProv.Lugo.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="172" data-original-width="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQADhQu2OMsTYO96pdyu6jMPGMYf9CA9mhsV8XSFm-VtwJ4uc1EE4IfKYfUaZzxVRfMFiSmayIKruM9IMIFewgbhJSSpbZLHyTqFdygj2ovPSE5q7elU0v0Q-N47bH3Dv4_rjN1scE0pU/s1600/Autorretrato%252C+de+Antonio+Fern%25C3%25A1ndez%252C+MProv.Lugo.jpg" /></a></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;">Autorretrato. Museo Prov. Lugo</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">As paisaxes
do tramo final do Río Miño e as da costa entre a Punta dos Picos e o Cabo
Silleiro que acolleron en xullo de 2019 o XIV Encontro de Embarcacións
Tradicionais organizado por Culturmar tiveron un intérprete artístico
privilexiado ao longo do século XX na persoa de Antonio Fernández Gómez
(1882-1970), o pintor de Goián, un dos destacados representantes do que se deu
en chamar “escola rexionalista” dentro da pintura galega, a carón de nomes como
Francisco Lloréns, Carlos Sobrino ou Felipe Bello Piñeiro. Nas liñas que seguen
daremos humilde noticia da súa figura e traxectoria e reproduciremos algunhas
das obras que xustifican que o acollamos con todo o merecemento nesta xa
veterana sección da nosa revista Nova Ardentía (núm. 11).</span></i></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">O pintor Antonio Fernández Gómez veu ao mundo en Goián
(Tomiño) o 16 de febreiro de 1882. Fillo único, con tan só tres anos de idade
ficou orfo de nai. No ronsel de tantos outros galegos desa época, emigrou sendo
aínda mozo, en 1894, ao Brasil e traballou para sobrevivir en varias <i style="mso-bidi-font-style: normal;">fazendas</i> dedicadas ao cultivo e
recollida do café na zona de Araraquara e São Carlos do Pinhal.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Na cidade de São Paulo recibiu leccións gratuítas de
debuxo e pintura do artista e fotógrafo de orixes alemás Karl Ernest Papf
(1833-1910), consolidando unha vocación que xa non abandonaría no resto dos
seus días.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSFBxeERe3UK6klYOUb6OHsBjtyz5Boy4aQCQdWChNAtI816s08sGq0Uyi-pR_i-GMK-dwSCq2T0UQVzNfbm3ZCtbVR2afdvp2lk0hBB-5R90ccUVKjtrrplXxxAGYFOjV1NRcIJLmd1Q/s1600/Cadro+de+AF%252C+1906.+Galer%25C3%25ADa+Montenegro.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="284" data-original-width="540" height="168" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSFBxeERe3UK6klYOUb6OHsBjtyz5Boy4aQCQdWChNAtI816s08sGq0Uyi-pR_i-GMK-dwSCq2T0UQVzNfbm3ZCtbVR2afdvp2lk0hBB-5R90ccUVKjtrrplXxxAGYFOjV1NRcIJLmd1Q/s320/Cadro+de+AF%252C+1906.+Galer%25C3%25ADa+Montenegro.jpg" width="320" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Praia brasileira. 1906</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Cando regresou por vez primeira ao Vello Continente, en
1901, decidiu viaxar a Italia e alí, tras visitar Nápoles e Roma e asistir a
diversas academias e estudios de pintura, acabou instalándose durante unha
temporada na vila de Antícoli Corrado, nas montañas dos Abruzzi, perto de Roma,
onde coincidirá con outros artistas como Fernando Á. de Sotomayor, o aragonés Mariano
Barbasán Lagueruela, etc. As súas casas e rúas, os seus regatos, as súas
paisaxes abruptas e nevadas, os seus solpores e os seus rabaños de cabras e
ovellas serán obxecto preferente das obras deste período. Ese gusto pola natureza
e polas paisaxes (“bucolismo”, “xeorxismo”), como ten salientado o crítico
Carlos L. Bernárdez, caracterizará o resto da traxectoria pictórica do goianés,
que se enmarca na estética do realismo decimonónico e que amosa sempre unha
extraordinaria pericia técnica e compositiva.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Tras conseguir coa axuda dunha tía o peculio que
necesitaba para resolver a súa situación de precariedade económica en Antícoli,
regresa á Península en outubro de 1903, estuda intensamente moitas obras da
pinacoteca do Prado en Madrid (especialmente as do seu admirado Velázquez) e
envía o cadro “Rincón de aldea” á Exposición Nacional de Bellas Artes. A xuízo
do crítico de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Imparcial</i> Francisco
Alcántara (29.5.1904), é unha das obras que nesa mostra “revelan más intensidad
de observación”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2PbHtUm4PzzctyiwrHl_-KdZJp6nvklBNB_YDlcrHPP8rY_lpmpam9ml1KEgOhIZ6XlOy_y9kxIfa65uYNYpsKJ36n7iyplnQQpqdWBpCzXfBZBOjf-gNQWh7JktdKncMB9OriFi7_qw/s1600/Barcos-de-vela-%25C3%25B3leo-176x122-cm.-Centro-Espanhol-de-Santos.-150x150.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="150" data-original-width="150" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2PbHtUm4PzzctyiwrHl_-KdZJp6nvklBNB_YDlcrHPP8rY_lpmpam9ml1KEgOhIZ6XlOy_y9kxIfa65uYNYpsKJ36n7iyplnQQpqdWBpCzXfBZBOjf-gNQWh7JktdKncMB9OriFi7_qw/s200/Barcos-de-vela-%25C3%25B3leo-176x122-cm.-Centro-Espanhol-de-Santos.-150x150.jpg" width="200" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Barcos de vela. Centro Espanhol de Santos</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Entre 1905 e 1913 reside
novamente no Brasil, </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">concretamente na localidade
portuaria de Santos</span><b><span lang="GL" style="font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">.</span></b><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;"> Proba</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;"> fortuna
expoñendo en localidades como a propia </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Santos, São
Paulo </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">e Rio de Janeiro, onde as cousas </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">non corre</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">n </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">como
era o seu desexo e colleita sucesivos fracasos, que o colocan nunha situación
de desánimo e de estreiteza económica moi preocupantes, pero máis tarde, en
1907, consegue un relativo respaldo</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;"> para as súas aspiracións artísticas
e profesionais</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;"> noutras exposicións en Belém do Pará e
Manaus, auténticos emporios da industria do caucho nesa época, con algúns cadros
de ambiente mariñeiro como “Docas do Mercado de Santos”, “Praia de São Vicente”
e “Barco de carga” e con outros en que recrea paisaxes e lugares de Antícoli
Corrado</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">. </span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">A partir de entón, algunhas entidades de Santos, como
a Cámara Municipal, a Casa de Misericórdia, o Centro Español e o Real Centro
Portugués e algúns clientes potentados, como o portugués António Pereira de
Carvalho, encárganlle diversas obras e murais, que acrecentan notoriamente a
súa sona artística e lle garanten o sustento. En outubro de 1910 protagoniza,
por ese motivo, unha das reportaxes da revista de Jaime Solá, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vida Gallega</i>, de grande difusión entre
os núcleos emigrantes galegos de América e Portugal. En Santos recibe, por
outra banda, a protección mecenática dun industrial goianés emigrado, Juan
Estévez Martínez, que o convida a residir e pintar na súa finca de Itabatatinga.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">De regreso á localidade italiana de Antícoli desde
maio de 1913 ata o verán de 1919, con algún retorno estacional puntual ao
Brasil, traballa sen parar, pintando, segundo as súas propias palabras, “como
un desesperado, todo el día”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOyGXdDO_cD5l2izfCPDHwvfPvdGmLC9_d9NIFmTzkRmYmay-WWGtjy2hzNEtGhM_jBLKsCU5UjV7VxvjUilntXSPMRDZdZqmgcU2NSf3IpvAcvH8UNSQrJnNSZqkalHdGMeG9negZgR4/s1600/Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.+Mari%25C3%25B1a+azul.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="108" data-original-width="220" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOyGXdDO_cD5l2izfCPDHwvfPvdGmLC9_d9NIFmTzkRmYmay-WWGtjy2hzNEtGhM_jBLKsCU5UjV7VxvjUilntXSPMRDZdZqmgcU2NSf3IpvAcvH8UNSQrJnNSZqkalHdGMeG9negZgR4/s1600/Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.+Mari%25C3%25B1a+azul.jpg" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Mariña azul</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Coa obra producida, retorna en 1919 a terras
brasileiras e colleita novos éxitos de crítica e vendas en exposicións que
celebra nese mesmo ano en </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">São Paulo e Santos, e,
algo máis tarde, en Rio de Janeiro (febreiro de 1920), amosando cadros como
“Narrando o combate”, “Amamantando”, “Fontanile de la Ficciola”, “Estrada
Velha”, “Luz intensa”, “Ante o abismo”, “Bebedouro”, “Semana Santa”, “Rebanho
inquieto”, “Eterna labor”, “Tranquilidade aldeá” e “Volta ao aprisco”. O
crítico de arte do <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Diario Español</i> da
localidade paulina, José Eiras-García (fillo), escribe o 3 de outubro de 1919:</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">Sus
lienzos son interesantes, agradables, artísticos y armoniosos; tiene aciertos
de composición y de colorido tan esplendentes, poseen en los contornos tantos
encantos, compendian en sus triunfales bellezas y embriagadoras maravillas
tanta vida, que podemos decir que ante la prodigiosa verdad de los mismos
sentimos palpitar en ellos la vida que se encierra en el seno de la naturaleza.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">¡Qué
técnica sobria y vigorosa y qué predisposición maravillosa para el paisaje! […]
</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">Examinando
sus pinturas, se llega á la conclusión inmediata de que el artista procura dar
al espectador una honda sensación de arte sincero y una visión perfecta de
naturalidad.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Antícoli chama novamente por el e, tras
pasar o verán de 1920 en terras goianesas, permanecerá na localidade italiana por
última vez entre 1922 e 1926, ano este último en que regresa de xeito
provisorio á Península ibérica. Desta época data o seu romance amoroso coa
modelo italiana Lucía Ciucci, protagonista de cadros como “Pintor y modelo”,
“Baño da cascada” e “Ragazza romana”.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgP8YisM5URi2glQMtiOk-676C-fWj-pwDxwhjJ2rVj9Ri57JcXiz0RoDj_ZWNkzMIKqNIyZxunzqKvHDBNqGOCCfzUutLHbUnL4JSouKnCUblaSYVcL_oQqCdiasdkoWpdExArL5Quq0w/s1600/Pena+A+Torre%252C+en+Camposancos%252C+de+Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.+Museo+Prov.+de+Lugo.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="432" data-original-width="650" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgP8YisM5URi2glQMtiOk-676C-fWj-pwDxwhjJ2rVj9Ri57JcXiz0RoDj_ZWNkzMIKqNIyZxunzqKvHDBNqGOCCfzUutLHbUnL4JSouKnCUblaSYVcL_oQqCdiasdkoWpdExArL5Quq0w/s320/Pena+A+Torre%252C+en+Camposancos%252C+de+Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.+Museo+Prov.+de+Lugo.jpg" width="320" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Pena A Torre. Museo Prov. de Lugo</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Obras da autoría de Antonio concorren por esta época,
entre 1922 e 1927, a varias Exposicións Nacionais de Belas Artes e Salóns de
Outono en Madrid e chaman a atención do científico e futuro premio Nobel de
Medicina Santiago Ramón y Cajal, quen lle dedicaría varios parágrafos
admirativos á súa pintura paisaxística no seu libro </span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">El mundo visto a los ochenta años</span></i><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">
(1959). No Salón de Outono de 1922, segundo testemuña o crítico de arte do <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Heraldo de Madrid</i>, Blanco Coris, Antonio
Fernández expuxo “un cuadro grande de composición muy sentido y honradamente
pintado, en el que el artista desarrolla una escena de Semana Santa en el
interior de un templo de Pontevedra”. Non foi a única obra de temática
relixiosa que pintou nestes anos.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqxRe2YBift_3Dfaphyphenhyphen67LwTQ8ra8bu3Z7maxULIQdyoy9ZrYRni_hxpd-gqos3CuRlRZ-O86IcyOtCe-yotiqZUwWuVK87NeINMgR9BjjBaz9kNz97YBZ7HYzu0vh4sgYj6Zde1kutr4/s1600/Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.+Mari%25C3%25B1a.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="578" data-original-width="800" height="144" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqxRe2YBift_3Dfaphyphenhyphen67LwTQ8ra8bu3Z7maxULIQdyoy9ZrYRni_hxpd-gqos3CuRlRZ-O86IcyOtCe-yotiqZUwWuVK87NeINMgR9BjjBaz9kNz97YBZ7HYzu0vh4sgYj6Zde1kutr4/s200/Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.+Mari%25C3%25B1a.jpg" width="200" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Mariña</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Tamén concorreu con obras como “As
fiandeiras” e “Rabaño” á Exposición Rexional de Compostela en 1926. No acto de
inauguración, Cotarelo Valledor afirmaría que na mostra destacaron como
auténticas revelacións o pintor goianés que nos ocupa e o escultor xordomudo
Acuña.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Na revista <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vida Gallega</i> (núm. 309, 30.6.1926), Valentín Paz Andrade dedicoulle
o traballo “Un gran pintor gallego desconocido en su tierra”. Ademais de
reproducir tres dos cadros do artista goianés, “Aldea italiana”, “Bosque de
oliveiras” e “As fiandeiras”, o entón director do diario vigués <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Galicia </i>ponderou o seu galeguismo e contou
como o artista rexeitara a chantaxe que lle fixera un membro do xurado dunha desas
Exposicións Nacionais, que pretendía facerse cun cadro do pintor a cambio de “concederlle”
unha medalla no concurso... Da pintura do seu compatriota, o autor de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cen chaves de sombra </i>aseveraba nese
traballo que citamos: </span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">En sus telas hay una
belleza clara y sencilla, buscada por los métodos más clásicos […] A la paleta
de este artista no llegaron ni el impresionismo, ni el expresionismo, ni
ninguna de las modernas tendencias de la pintura que han improvisado tantas
reputaciones.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Menos compracente foi, con todo, o
crítico F. A. [Felipe Fernández Armesto?] en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Pueblo Gallego</i> (27.8.1926), pois comentando a participación de
Antonio Fernández na Exposición de Arte Galega celebrada en Compostela,
indicaba:</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">La
obra de este artista era desconocida hasta ahora en Galicia. Emigró, todavía
muy joven y pasó la mayor parte de su vida en el extranjero, estudiando pintura
en Italia. Presenta cinco cuadros, ninguno de los cuales tiene asunto gallego.
Pertenece a la escuela “realista” anterior al advenimiento del impresionismo y
- claro está - de las tendencias posteriores. Conoce perfectamente la técnica
de su arte anacrónico. Muestra en su obra una sensibilidad apocada. Se
esclaviza al natural de tal modo que en ocasiones, tal como en su óleo
“Borregos”, llega a un “verismo” irritante.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">Su
obra más bella es, para nosotros, la titulada “Casas”, sólida, bien entonada y
construida; la que más se liberta del servilismo al modelo. Tiene toda la
sinceridad que le permiten los prejuicios de su escuela. Desdeña la obra ligera
o inacabada. Dibuja, define y remata. Nuestros artistas, jóvenes y viejos deben
imitar tales virtudes en este maestro; y nada más.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">No mes de marzo de 1927, concretamente no día 20, a
coñecida revista madrileña <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Blanco y negro</i>,
vinculada ao grupo editor do xornal <i style="mso-bidi-font-style: normal;">ABC</i>,
levaría á súa portada a obra de Antonio Fernández “Primavera. Flores
tempranas”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEif3A7TNW8oO89nh6v-R9YKtFsmiyVM89aiWpqE6mR7MffUm4QsM9Ctv_d4a-MOuD_iZvdNdmU8TMudDRLi05VT0-j5QCdqozODpPhI9ffq7IXCdUwfReXub6VFgVnFumVJWxAExDDSBP8/s1600/San+Xi%25C3%25A1n.+Mari%25C3%25B1a+de+Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="561" data-original-width="800" height="224" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEif3A7TNW8oO89nh6v-R9YKtFsmiyVM89aiWpqE6mR7MffUm4QsM9Ctv_d4a-MOuD_iZvdNdmU8TMudDRLi05VT0-j5QCdqozODpPhI9ffq7IXCdUwfReXub6VFgVnFumVJWxAExDDSBP8/s320/San+Xi%25C3%25A1n.+Mari%25C3%25B1a+de+Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.jpg" width="320" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">San Xián. Mariña</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Tras unha nova estadía de arredor de tres anos no
Brasil (1927-1929), con novas exposicións en </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">São
Paulo</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">, Rio de Janeiro e Santos de cadros como “As fiandeiras”, “Volta ao
aprisco”, “Na fonte”, “Vida da aldea”, “Rochelos” e, moi especialmente, “Sexta-feira
Santa”, tamén coñecido como “Viernes Santo”, que suscitan parágrafos
laudatorios na prensa como os que lle dedica a <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Gazeta</i> paulina do 19 de marzo de 1928 (“estamos realmente diante de
um mestre que sabe pintar, desenhar e compôr”) ou lle tributa o correspondente
de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Pueblo Gallego</i> en Rio de
Janeiro, A. de España Paramés (“Sorprenden por su plasticidad y perfección los
cincuenta lienzos que inspirados en Galicia e Italia presenta el artista en su
exposición al público de esta ciudad, y son fieles intérpretes de su genio de
pintor, dando idea exacta de su gran dominio de los pinceles”), Antonio
Fernández regresa á aldea natal na primavera de 1929 e, con 47 anos feitos,
afíncase definitivamente e con moita discreción en Goián, sen deixar nunca de
traballar nos seus cadros. </span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">É, con efecto, un artista decidido a centrarse no seu
calado labor e a fuxir tanto da farándula como do compadreo. Así e todo, recibe
a homenaxe de que se bautice co seu nome a praza da igrexa goianesa e non deixa
de enviar algunha mostra do seu quefacer aos Salóns de Outono madrileños de
1932 (cos cadros “Maternidad” e “Na beira do Miño”), 1934 (nesta ocasión con “Paisaje
con pécoras”, tipicamente xeórxico, e “Alegoría de la guerra”, tristemente
premonitorio) e 1936 (co cadro “Rebaño de ovejas”). Na Semana Cultural Galega
celebrada en Porto na primavera de 1935, expuxo “Colo materno”, “Touriña” e
“Rincón de aldea”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">É neste tempo, con anterioridade ao estoupido da
guerra (in)civil, cando achega algunha que outra colaboración a xornais e
revistas de índole progresista, agraria e galeguista como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Heraldo Guardés</i>, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Agro
de Tomiño</i> e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Pueblo Gallego</i>, case
sempre asinadas con pseudónimo, mais permanece alleo aos novos ventos
renovadores e aos debates estéticos que traen consigo os artistas da xeración
vangardista (Maside, Seoane, Souto, Colmeiro, Laxeiro…).</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQ3YfB7Oh3dyg099BdXxOJ-9YEx-f0sDelsg4XCEBFmpnww3L47sxCdw_j41z4wlYA5ncNj3KCEIB3g6xYkaJVJA-mULcIHdpbz_mMImMUyYFJ3qB4gYbBkjW2ycsybMcKHeklAmjVgcA/s1600/Capa+libro+Eliseo+Alonso%252C+retrato+de+T%25C3%25ADo+Cila%252C+lobo+de+r%25C3%25ADo..jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="251" data-original-width="182" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQ3YfB7Oh3dyg099BdXxOJ-9YEx-f0sDelsg4XCEBFmpnww3L47sxCdw_j41z4wlYA5ncNj3KCEIB3g6xYkaJVJA-mULcIHdpbz_mMImMUyYFJ3qB4gYbBkjW2ycsybMcKHeklAmjVgcA/s200/Capa+libro+Eliseo+Alonso%252C+retrato+de+T%25C3%25ADo+Cila%252C+lobo+de+r%25C3%25ADo..jpg" width="145" /></a></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Cómodo no tratamento de motivos costumistas e
entregado de cheo ao retrato fiel dos elementos da paisaxe e da natureza, </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">“o
noso artista foi un creador que sempre se sentiu a gusto coa tradición”, indica
o xa citado Carlos L. Bernárdez, “creando un mundo acolledor e íntimo de
pastores, rabaños, vieiros entre montes e arquitectura popular, que evidencia
un amor fondo polo mundo tradicional”. Nesa perspectiva deben colocarse
igualmente, coidamos, as “mariñas” que pintou nos seus últimos anos de vida con
algúns emblemáticos lugares da costa guardesa (Portecelo, San Xián, Santa Mª de
Oia…) como motivo de inspiración, unhas “mariñas de aire salobre, olor a algas
y bramido de rompientes”, en atinada caracterización de Eliseo Alonso. </span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Nun artigo de prensa editado en 1970, o
propio Eliseo acertaba a resumir as esencias temáticas da pintura do seu amigo
do seguinte xeito: “La figura, el paisaje, una ola viva en mar abierto apresada
en el último centímetro de su altura blanca, las rocas y los árboles queridos.
Todo es una fiesta de verdes, azules, ocres. Antonio Fernández en el gran
contemplativo de la naturaleza”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">En Goián, na dura época de posguerra, Antonio
Fernández cultiva a amizade de escritores como o sacerdote Faustino Rey Romero
e o xa citado Eliseo Alonso (de quen nos ocupamos na sección “Letras na
almadraba” deste mesmo número da revista). Este último converteuse no
divulgador máis constante e entusiasta da súa obra. Ademais, Antonio exerceu
claro maxisterio sobre algúns artistas máis novos residentes na zona, como o
pintor Xavier Pousa (</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">1931-2000)</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">, o escultor
Maxín Picallo (1940; autor de coñecidos monumentos na Guarda ao poeta Feliciano
Rolán, ao Caudillo Celta e ao Mariñeiro Desaparecido) e, a partir de 1972, o
tamén escultor natural de O Hío (Cangas) Xoán Piñeiro (1920-1980), autor dos
monumentos dedicados en Tui ao arcebispo Lago González e ao político Calvo
Sotelo. Por volta de 1955, en carta a Eliseo Alonso, o sacerdote e poeta
Faustino Rey, daquela residente en Amorín, contaba:</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">Don Antonio Fernández sigue
desafiando a la misma naturaleza. El verano pasado visité su estudio. Estaba
pintando unas flores. Supongo que sería una alucinación mía: me pareció que se
movían y hasta se me antojó percibir su campestre aroma. Desde hace una
temporada, dejó la dulzura del Bajo Miño y va a inspirarse en los broncos
acantilados de Santa María la Real de Oya</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">. </span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6WqFOAGrBhUr5ma8coDFIyGwmiVo-ar5ZXa-TjFY8DOVVSUVrZq0JJI0U19n0BDmvW_Rkobt11_2p0ziEx2qYJNNTdRVdIG4j-j2P5VnOFwk2DmNvsdl4jBhuWt-cS4CM8Hp3o8d2WBQ/s1600/Costa-brava-entre-A-Guarda-e-Oia-1954-%25C3%25B3leo-sobre-lenzo-37x53-cm.-Museo-Provincial-de-Lugo.-150x150.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="150" data-original-width="150" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6WqFOAGrBhUr5ma8coDFIyGwmiVo-ar5ZXa-TjFY8DOVVSUVrZq0JJI0U19n0BDmvW_Rkobt11_2p0ziEx2qYJNNTdRVdIG4j-j2P5VnOFwk2DmNvsdl4jBhuWt-cS4CM8Hp3o8d2WBQ/s200/Costa-brava-entre-A-Guarda-e-Oia-1954-%25C3%25B3leo-sobre-lenzo-37x53-cm.-Museo-Provincial-de-Lugo.-150x150.jpg" width="200" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Costa brava entre A Guarda e Oia, 1954</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">En 1944, Antonio Fernández </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">realiza
a súa primeira exposición individual en Galiza, concretamente no Casino de
Vigo. Aínda que a mostra é un éxito tocante a vendas, algunha crítica, como a
que asina Cristóbal Cea en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">La Estafeta
Literaria</i> de Madrid (núm. 7, 15.6.1944, p. 27), non deixa de sinalar a
falta de innovación estilística da pintura do goianés, que ofrece un
“academicismo cerrado, sin concesiones”, “un realismo a ultranza” e que se
amosa, asemade, “desplazada de la sensibilidad actual”, se ben manifesta do
punto de vista técnico, en compensación, unha fasquía “realmente
irreprochable”, unha “cromática brillante” e “una minuciosidad lindera del
preciosismo”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Laxeiro, en declaracións á revista
viguesa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cartel</i> (núm. 10, 15.5.1946),
englobará así e todo o de Goián na categoría de “mestres” da pintura galega,
xunto a Sotomayor, destacando ademais que era “un buen detallista de la
realidad”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Nos primeiros anos da década dos 50 a
revista galaico-arxentina <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Mundo Gallego</i>,
que impulsan en Buenos Aires Eliseo Alonso, Teodoro Campos e Xosé Conde, reproduce
nas súas páxinas varios cadros seus, como “Na beira do Miño” e “Touriña
mamando” (núm. 1), “Paisaje del Miño” e “As fiandeiras” (núm. 2), “Paisaje del
Bajo Miño” (núm. 3) e “Na fonte” e “Bodegón” (núm. 4), así como un breve
traballo de Xavier Pousa sobre a súa figura (núm. 4). Tamén asoma nesa mesma
década a arte do pintor goianés ás páxinas da revista galaico-bonaerense <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Airiños</i>, que reproduce, por exemplo, o
seu “Vuelta al aprisco” no seu número 13 (xaneiro de 1954). Ademais, nas planas
de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Pueblo Gallego</i> (21.5.1952), o
propio Eliseo Alonso dedícalle o gabancioso artigo “O Miño a través do seu
intérprete máis fidel”, ao que pertencen estas liñas:</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 35.4pt; mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">Antón Fernández Gómez é un grande <span style="mso-bidi-font-weight: bold;">pintor</span> galego que reflexa nos seus
lenzos, pol-o infruxo do seu estro creador, un dos infindos poemas da nosa
belida Galiza: as verdecentes ribeiras do Miño. Eisí pódese decir que neste
xeito do seu arte, máis que un <span style="mso-bidi-font-weight: bold;">pintor</span>
é un poeta afervoado que canta a Natureza celta co seu pincel.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6JCbrZy36fb72_hOtzd96_RMQ9dvh-pyI4pI4XTT2IsS2s9wGzJFzMfsJbnFBOE4YZdLRbqJgbHIdcbG8kFuN9fHZILLxA2CH6bp_SpDdqH9xFc_StnGvNka_OJiDPsr0XUts-B0a5oc/s1600/Costa+guardesa%252C+1958%252C+de+Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.+%25C3%2593leo+sobre+lenzo.+55x72cm.+Museo+Prov.+de+Lugo.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="498" data-original-width="650" height="244" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6JCbrZy36fb72_hOtzd96_RMQ9dvh-pyI4pI4XTT2IsS2s9wGzJFzMfsJbnFBOE4YZdLRbqJgbHIdcbG8kFuN9fHZILLxA2CH6bp_SpDdqH9xFc_StnGvNka_OJiDPsr0XUts-B0a5oc/s320/Costa+guardesa%252C+1958%252C+de+Antonio+Fern%25C3%25A1ndez.+%25C3%2593leo+sobre+lenzo.+55x72cm.+Museo+Prov.+de+Lugo.jpg" width="320" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Costa guardesa, 1958</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Pouco despois, concretamente en 1954,
Antonio Fernández ilustra unha publicación sobre temas arqueolóxicos de Fermín
Bouza Brey e Xosé Mª Álvarez Blázquez, que leva por título <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Industrias paleolíticas do Baixo Miño</i>. O xornalista Caba, na súa
sección “Ángulo de la Peregrina” de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El
Pueblo Gallego</i> (22.2.1957), escribirá sobre o artista de Goián:</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt;">Tenemos
prisa por señalar otro fenómeno; cómo un paisaje bello en sí, puede ser
poetizado, idealizado por un pincel. Y este es el caso del pintor Antonio
Fernández, de Goyán. Una paleta parada, como si se tratara de un reloj del
renacimiento, en 1905, fecha de su primera exposición. Y no lo decimos en
demérito. Un pintor de hoy, un ultra del grupo no figurativo, no puede concebir
que el paisaje, a fuerza de colorido, de transparencia, de pureza atmosférica,
deje de ser una reproducción realista para convertirse en una recreación, en
algo así como una pintura abstracta, por lo cerebralizada, de lo figurativo.
Hemos visto cómo se tratan verdes, azules y ocres hasta conseguir masas
forestales lujuriosas, límpidos azules, aguas químicamente puras y piedras
talladas y con nuevo oriente como si fueran diamantes y no canchales recelo de
marineros que saben que allí pueden estrellarse. Una oveja o un ternero de
Antonio Fernández es una variedad sublimada; ni ovino ni bóvido, sino algo tan
perfecto, tan rematado, que provoca el desasosiego de no tener, míresele por
donde se le mire, nada nuevo que matizar. </span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt;">Hasta su
política pictórica es extraña por el perfecto ajuste que la caracteriza: no
sale de Goyán, no expone, no habla la prensa de él... Está fuera de onda del
mundo actual. Y allí, a su estudio aldeano, ni cómodo, ni amplio, ni atrayente,
acuden sigilosamente sus entusiastas a comprar su obra... A comprarla, cuando
quiere venderla. Es un avaro de sus creaciones; avaricia que solo tiene un
hándicap en la necesidad de vivir. ¿Se ha resuelto el inmediato problema gástrico...?
Pues se acabó la venta. Un extraño superviviente…</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">En 1959 o Museo Provincial de Lugo dedicaralle
unha das súas salas. Así adiantaba a nova J.O.G. [José Otero Gómez],
correspondente do diario olívico <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El
Pueblo Gallego</i> en Goián, na súa crónica de 30 de outubro de 1958:</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_SwTPoEgFK55t7uq8P7cB2PAFWajwup6Llm9OcljJP7Lhs5bzBC03vBMCo3E85-QOb1ZUvhnk-_9kob_MyY3g9NQ12EwkgW0vVrEXGOorIxfAnmuRhPec6HcH6_fQFPYGCZO9xlEBLuE/s1600/Pastando-en-Goi%25C3%25A1n-1956-%25C3%25B3leo-sobre-lenzo-38x60-cm.-Colecci%25C3%25B3n-particular.-150x150.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="150" data-original-width="150" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_SwTPoEgFK55t7uq8P7cB2PAFWajwup6Llm9OcljJP7Lhs5bzBC03vBMCo3E85-QOb1ZUvhnk-_9kob_MyY3g9NQ12EwkgW0vVrEXGOorIxfAnmuRhPec6HcH6_fQFPYGCZO9xlEBLuE/s200/Pastando-en-Goi%25C3%25A1n-1956-%25C3%25B3leo-sobre-lenzo-38x60-cm.-Colecci%25C3%25B3n-particular.-150x150.jpg" width="200" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Pastando en Goián. 1956</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">Cuadros de Fernández
para el Museo de Lugo </span></i></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">La
ciudad de Lugo, en su afán de reunir en el Museo provincial lo más selecto y
representativo de nuestro arte regional, va a contar ahora con una colección de
diecisiete cuadros del pintor de Goyán, Antonio Fernández, a los cuales se
destinará una sala. </span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">Con
este motivo, y con el fin de entrevistarse con el laureado pintor, se han
desplazado especialmente a esta villa, dos personalidades lucenses, los señores
Fernández y Vázquez Seijas, director este último de dicho museo.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">La
colección de cuadros cedida por Antonio Fernández, para enriquecer la
pinacoteca del Museo de Lugo, está integrada por diversos paisajes llenos de
luz y colorido, que evocan las bellezas de nuestra comarca del Bajo Miño.<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> </i>Completan la colección unas mariñas del
litoral atlántico de La Guardia, y varios estudios de animales y de árboles,
así como algunas telas de su época en Italia. </span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 10pt; line-height: 115%;">En
resumen, que los trabajos que Antonio Fernández destina a la nueva sala del
Musco de Lugo son las más expresiva manifestación del depurado arte de este
maestro de la pintura gallega.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Co gallo deste recoñecemento ao artista
goianés, a Asociación de Prensa viguesa tributoulle o 4 de novembro de 1959
unha homenaxe “íntima” en forma de “café de redacción” na súa sede social, de
cuxas paredes penduraban dous óleos do artista, precisamente.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieCRffM9iK9pDi9lvhzTt5S6B5vae66jYn7nSTeZzDb4iwAv797px3_BnNt_h9d1JbIESFvoAmZHbG9sQtxBy8LG7ijfLKkqoOBWpQqAkYmYmq5KXV35pN-lGPxXWGjhW5QiA6YFqSG1w/s1600/Portecelo-1964-%25C3%25B3leo-sobre-lenzo-45x652-cm.-Colecci%25C3%25B3n-particular.-150x150.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="150" data-original-width="150" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieCRffM9iK9pDi9lvhzTt5S6B5vae66jYn7nSTeZzDb4iwAv797px3_BnNt_h9d1JbIESFvoAmZHbG9sQtxBy8LG7ijfLKkqoOBWpQqAkYmYmq5KXV35pN-lGPxXWGjhW5QiA6YFqSG1w/s200/Portecelo-1964-%25C3%25B3leo-sobre-lenzo-45x652-cm.-Colecci%25C3%25B3n-particular.-150x150.jpg" width="200" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Portecelo, 1964</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Logo de que Eliseo Alonso dese ao prelo
o volume <i style="mso-bidi-font-style: normal;">La pintura de Antonio Fernández</i>
(1959), o crítico Guillot Carratalá ocuparase da súa traxectoria artística nas
páxinas do diario madrileño <i style="mso-bidi-font-style: normal;">ABC</i>,
reivindicando a súa valía, lamentando o descoñecemento que existía sobre a súa
obra e destacando cadros como “Viernes Santo”, “Narración del soldado” e
“Callejuela de Antícoli”. O artista fará entón doazón de tres dos seus óleos á
Real Academia Galega (“Sol matutino”, “Estudio” e “Contraluz”) e doutras tantas
obras ao Museo Quiñones de León, de Vigo. Este último aceno de xenerosidade
espertará, porén, algunha que outra suspicacia nun dos colaboradores do xornal <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Pueblo Gallego</i>, José Mª Signo, pois
coincidía a doazón coas vésperas do fallo dun certame pictórico convocado pola
Corporación viguesa, co nome de I Concurso Regional de Arte. Tanto o escultor
Xoán Piñeiro como o entón conservador do Museo Municipal olívico, Ángel Ilarri,
saíron entón á palestra pública para negar calquera afán espurio nas doazóns
feitas, mais o citado Signo insistiu en cualificar de “inoportuna” a iniciativa
de publicitar a entrega antes de que fose coñecido o fallo do citado concurso (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">vide</i> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El
Pueblo Gallego</i>, 19, 22 e 27 de xullo de 1960). Ao final, a pintora Julia
Minguillón foi quen gañou o certame e Antonio Fernández contribuíu con algúns
cadros, fóra de concurso, para a Exposición que cos traballos presentados se
fixo pouco tempo despois en Vigo (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">El
Pueblo Gallego</i>, 1.8.1960).</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj00cj8M5PPFTYqw2PF6yZgSzkDqgiU-y_fi1IfL-UpG6BRXphEDcFiV4VhEI3_5WUXkmtJxSoWxS9i0knv7fJDD4AxuCaSh4413XIgje6HL1ckUbiERFcoeWUVDxS1poLi3aeLfXOkKU8/s1600/Argaceiras-en-S.Xi%25C3%25A1n-1955.-465x545-cm.-150x150.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="150" data-original-width="150" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj00cj8M5PPFTYqw2PF6yZgSzkDqgiU-y_fi1IfL-UpG6BRXphEDcFiV4VhEI3_5WUXkmtJxSoWxS9i0knv7fJDD4AxuCaSh4413XIgje6HL1ckUbiERFcoeWUVDxS1poLi3aeLfXOkKU8/s200/Argaceiras-en-S.Xi%25C3%25A1n-1955.-465x545-cm.-150x150.jpg" width="200" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Argaceiras en San Xián, 1955</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Cómpre dicir que en abril de 1960, pouco
antes de que este pequeno escándalo o envolvese, Antonio Fernández resultaría</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;"> nomeado,
por unanimidade, membro correspondente da Real Academia de Belas Artes Nosa
Señora do Rosario, que presidía entón Ángel del Castillo López. Tamén hai que
sinalar que nese mesmo ano o concello de Tomiño, presidido na altura por
Troncoso Martínez, iniciou o expediente para nomear fillo predilecto ao pintor
goianés, mais o certo é que tal recoñecemento só lle chegaría de xeito póstumo
en 2013.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">En 1970, pouco antes do seu óbito, que se produciría o
2 de novembro dese ano, Antonio Fernández expuxo unha antolóxica da súa obra no
Círculo Mercantil de Vigo, con cincuenta e tres óleos e numerosos debuxos. A
mostra foi, no dicir da crónica do <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Faro
de Vigo</i>, “un acontecimiento en la vida viguesa. La dignidad con que se ha
montado, la aportación generosa de obras por el artista y por coleccionistas
particulares y el sentido antológico de la muestra, redoblan el interés, si no
lo tuviera ya por si mismo cada cuadro colgado”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpe4eIYvJghZD6OUmjiSOnpXp4jmQdDwTShKv3XdE-gov45kpnBQFri4iIpP5eUR-UxzOD42zdCldY1zdnk2ef8YWtyJYBJGkzQrn9VXAynbwvcz8Y6NjM24UnKEgPgckUssaaaPVAMbY/s1600/San-Xi%25C3%25A1n-1966-%25C3%25B3leo-sobre-lenzo-435x715-cm.-Colecci%25C3%25B3n-particular.-150x150.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="150" data-original-width="150" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpe4eIYvJghZD6OUmjiSOnpXp4jmQdDwTShKv3XdE-gov45kpnBQFri4iIpP5eUR-UxzOD42zdCldY1zdnk2ef8YWtyJYBJGkzQrn9VXAynbwvcz8Y6NjM24UnKEgPgckUssaaaPVAMbY/s200/San-Xi%25C3%25A1n-1966-%25C3%25B3leo-sobre-lenzo-435x715-cm.-Colecci%25C3%25B3n-particular.-150x150.jpg" width="200" /></a></span></span></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">San Xián, 1966</span></span></td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="mso-margin-bottom-alt: auto; mso-margin-top-alt: auto; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">En 1986 outra ampla exposición organizada por
Caixavigo, </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">dentro da serie “Grandes Artistas
Galegos”, </span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">deu a oportunidade de recuperar idea sobre a
relevancia da súa figura, obxecto tamén de homenaxe en varias exposicións
celebradas a comezos do século XXI en A Guarda e Goián. Nomeado a título
póstumo, como dixemos, “Fillo Predilecto” de Tomiño en 2013, o colexio público de
Goián leva hoxendía o seu nome e desde xullo de 2014 está aberta na localidade
unha “Aula-Museo Antonio Fernández”, deseñada polo fillo do seu discípulo
Xavier Pousa e na que se recollen obras e obxectos persoais do pintor. Ademais,
a chamada “Comisión Antonio Fernández” e o Concello de Tomiño habilitaron un
espazo na Rede para a divulgación da figura e da obra do pintor (</span><span lang="GL"><a href="http://www.antoniofernandezpintor.com/"><span style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">www.antoniofernandezpintor.com</span></a></span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">).
Cada ano convócase un certame de pintura ao aire libre en memoria do artista
goianés.</span><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;"> Rematemos dicindo que na actualidade, descontadas as moitas
dispersas en non poucas coleccións particulares, hai obras de Antonio Fernández
en museos como o Provincial de Lugo e o Quiñones de León (Vigo) e en coleccións
como as de Abanca-AFundación (Vigo), Fundación María José Jove e Pinacoteca
Fernández del Riego (Vigo). Sempre resultará unha regalía para os ollos e para
o espírito achegarse ata eses museos para contemplalas.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">Para saber máis:</span></b></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span></div>
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">ALONSO, Eliseo (1959): <i style="mso-bidi-font-style: normal;">La pintura de Antonio Fernández</i>, Tui</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">ALONSO, Eliseo (1984): <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antonio Fernández</i>, Consellería da
Presidencia da Xunta de Galicia. Servizo Central de Publicacións.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">BERNÁRDEZ, Carlos L. (2013): <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Catálogo da exposición “Antonio Fernández.
Pintor de tres mundos”</i>, Tomiño: Concello de Tomiño.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">BUGALLAL Y MARCHESI, J. L. (1970): “Nota
necrológica. Don <span class="highlight">Antonio</span> Fernández Gómez”, en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Abrente. Revista de la Real Academia de
Bellas Artes</i>, n.° 2. A Coruña.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">PAZ ANDRADE, Valentín (1926): “Un gran
pintor gallego desconocido en su tierra”, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vida
Gallega</i>, Vigo, núm. 309, 30 de xuño, pp. 7-9.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">POUSA, Xavier (1997): <i style="mso-bidi-font-style: normal;">“<i>Antonio Fernández”, en</i></i> <i>Artistas
galegos, pintores. O Rexionalismo I. Vigo: Nova Galicia </i>Edicións, pp. 140-175.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">VV. AA. (1986): <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Antonio Fernández. Exposición antológica.</i> Vigo, Caixavigo.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="http://www.afundacion.org/ga/coleccion/autor/fernandez_gomez_antonio"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">www.afundacion.org/ga/coleccion/autor/fernandez_gomez_antonio</span></a><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">.</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">
</span></span><br />
<div style="line-height: 115%; margin-bottom: 6.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><a href="http://www.antoniofernandezpintor.com/"><span lang="GL" style="font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;">www.antoniofernandezpintor.com</span></a></span></span></div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-44756880292686509122019-09-30T16:16:00.001+02:002019-09-30T16:16:48.059+02:00ARREDOR DO CONTRIBUTO POÉTICO GALEGO DE LUEIRO REY.<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:DoNotShowComments/>
<w:DoNotShowInsertionsAndDeletions/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjc3Ohyw8TrDsKjK-YZY5V2p6LsbtSYh75r6-uoMIdjnk25XpEirqe97F2aplw4QDBo6eQbYB4HOj9UVenfgxhn0egg_ntC3k0NRd_Emq6yOtLWLerm1onnwRt8vV4UjbJ6L_fymZgTyXk/s1600/Lueiro+Rey.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="275" data-original-width="550" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjc3Ohyw8TrDsKjK-YZY5V2p6LsbtSYh75r6-uoMIdjnk25XpEirqe97F2aplw4QDBo6eQbYB4HOj9UVenfgxhn0egg_ntC3k0NRd_Emq6yOtLWLerm1onnwRt8vV4UjbJ6L_fymZgTyXk/s640/Lueiro+Rey.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">No rodicio da vida e da poesía,
moitas voltas leva dado xa o mundo desde que o escritor e militante comunista
Manuel Lueiro Rey (Fornelos de Montes, 1916- Ogrove, 1990) deixou de estar
corporeamente entre nós. E o certo é que sobre a súa figura veñen actuando,
desde entón, dúas forzas tan teimosas como contrapostas, nun singular combate
silente e titánico.</span></span></span><br />
<span style="font-size: small;"><br /></span>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Unha delas, a da desmemoria, tenta
arrombar cada día que pasa o seu nome a un eco que se apaga máis e máis, a unha
simple nota de rodapé dos manuais de historia literaria galega, opacado por
outros nomes de aparente máis brillo ou relevancia (poñamos por caso os de
Celso Emilio Ferreiro, Díaz Castro, Carvalho Calero ou Xosé Mª Álvarez Cáccamo,
dentro da súa mesma “quinta”, a da chamada “xeración do 36”) ou sepultado,
entre ignorancias e descoñecementos máis ou menos involuntarios, debaixo dunha
etiqueta cómoda e tópica, a da “poesía social”, que se ben puido dar algún
lustre e sona en tempos do que el propio denominou “Transición intransigente”,
ten agora, en tempos de apoteose ideolóxica neoliberal, connotacións mesmo
pouco positivas.</span></span></span><br />
<span style="font-size: small;"><br /></span>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Outra, a da reivindicación,
enarborada na acción e na palabra por grandes admiradores do escritor como,
entre outros, Francisco Lores (que nos deixou en datas recentes), Xesús Alonso
Montero, Antonio Chaves Cuíñas, Gustavo Luca de Tena, Modesto Hermida, Mª Xesús
Vidal e Ramón Nicolás Rodríguez (“A persoa que máis ten feito, como editor e
estudoso, pola obra literaria de Lueiro”, en xusta e acertada caracterización
do xa citado Alonso Montero) teima felizmente en manter acesa a chama daquel
lume, recompilando novos textos, publicando inéditos, ilustrando, traducindo,
estudando e rememorando desde ángulos diversos as facetas plurais daquel
loitador da cultura e da clase obreira que foi o Lueiro Rey, sempre amigo de
chamarlle <i>ao pan, pan e ao viño, viño</i> en todas as vertentes da súa
traxectoria.</span></span></span><br />
<span style="font-size: small;"><br /></span>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Nós queremos contribuír
humildemente a engrosar esta segunda corrente, a que reivindica o valor,
interese e mérito do seu legado literario, ideolóxico e humano, proxectándoo
como unha luz de faro no rudo presente adverso. E queremos facelo revisitando e
reflexionando con ollada limpa sobre os versos galegos que escribiu, que foron
recollidos, como é ben sabido, en tres monllos sucesivos, de aparición máis ben
serodia e, no caso do derradeiro, mesmo póstuma: <i>Escolma ferida </i>(Eds. do
Castro, Sada, 1977), <i>Nova escolma ferida</i> (Eds. do Castro, Sada, 1988) e <i>Derradeira
escolma ferida</i> (Eds. Xerais, Vigo, 2003).</span></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;">
</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;">
</span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJQyUawt8vW9mkf9PSJr9Z83JCZzbWwmcwdAAELRt9us0w0sq1H7da9TVn7tfwPyHduSjlbBZOsaRqThheKmBCQOCbrW6U9auShSVaRzn5ATb53Nc7uUGTgLsVLlviQafhEMlhZPYp188/s1600/Lueiro+Rey%252C+capa+libro.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1067" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJQyUawt8vW9mkf9PSJr9Z83JCZzbWwmcwdAAELRt9us0w0sq1H7da9TVn7tfwPyHduSjlbBZOsaRqThheKmBCQOCbrW6U9auShSVaRzn5ATb53Nc7uUGTgLsVLlviQafhEMlhZPYp188/s400/Lueiro+Rey%252C+capa+libro.jpg" width="266" /></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">A primeira consideración a facer é,
precisamente, a que nos leva a reivindicar que, por debaixo desa etiqueta de
“poeta social” con que Lueiro Rey foi taxidermizado habitualmente xa en vida, e
que parecería connotar de maneira apriorística a súa produción con determinados
esquematismos temáticos e ata con presuntos desleixos formais, corre en
realidade un río de poesía diversa, rica en matices e esteticamente nada
descoidada, aínda que, iso si, adrede diáfana. Unha poesía que afinca en
vivencias moi intensas e que, nese senso, expresa valores e verdades esenciais
do ser humano, sentimentos e pulsións de carácter universal que están ben lonxe
tanto da poesía concibida como “consigna” e “slogan” como, tamén, da instalada
nunha baleira artificiosidade verbalista.</span></span></span><br />
<span style="font-size: small;"><br /></span>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Lueiro Rey foi un poeta do humano,
da memoria e do sufrimento, da loita e do fracaso, da carraxe indignada e do
íntimo desánimo, pero non foi nunca un panfletario. Quer falase desde o “eu”,
quer desde o “nós”, houbo sempre unha chama de sinceridade expresiva e de
autenticidade cordial ardendo en cada verso seu. El mesmo reivindicou ese trazo
libérrimo do seu estro no poema “Xa sabedes”, cando sinalou: “hei seguir
cantando o que me peta, / botando fóra o que me morde o peito”.</span></span></span><br />
<span style="font-size: small;"><br /></span>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Non por acaso o substantivo que
elixiu para caracterizar o conxunto da súa produción poética na nosa lingua foi
o de “ferida”: o poema, “latexar do corazón ferido”, exposto como unha
radiografía que nos amosase cicatrices internas, o verso como un esconxuro
íntimo lanzado ao vento contra as dores e as escoriacións da propia alma, o
lirismo como un tenaz exercicio contra a desmemoria, a palabra como unha
ferramenta de soerguemento e afirmación, como poñen ben de manifesto poemas
seus titulados “Pumariños tenros”, “Herdanza”, “Campá do meu soño” e “Deixar
amósegas no tempo”. Por iso o definiu Herminio Barreiro nalgunha ocasión, ben
atinadamente, como “poeta esencial”, engadimos nós na antítese da banalidade,
da superficialidade e da autocompracencia.</span></span></span><br />
<span style="font-size: small;"><br /></span>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Unha segunda consideración lévanos
a salientar a profunda influenza que sobre a súa ética e a súa estética
exerceron, efectivamente, poetas e artistas profundamente admirados,
comprendidos e mesmo tratados persoalmente por el: Antonio Machado, Miguel
Hernández, Rafael Alberti, Pablo Neruda, Luís Seoane, Lorenzo Varela, Rafael
Dieste, Arturo Cuadrado... Poetas todos eles de vida e lira marcada polos
avatares do devir histórico en propia carne, que pagaron con exilio, prisión e
mesmo morte a fidelidade a uns ideais dignificadores da condición humana, a
coherencia entre palabra e acto, a altísima autoesixencia ética, nunha verba, o
“compromiso”.</span></span></span><br />
<span style="font-size: small;"><br /></span>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Nesta perspectiva, coidamos que na
consideración da poesía de Lueiro Rey á luz do contexto histórico e estético do
seu tempo terá que ocupar sempre un lugar preferente, por revelador, o poema
“Cantiga do mar da Arousa”, que o seu propio fillo <i>Geno</i> Lueiro, Francisco
López <i>Chesqui</i> e outros mozos de Ogrove cantaban sen medo co grupo “Ritmo
Joven” a mediados da década dos 70 e que o catedrático cambadés Francisco
Fernández Rei estudou ben a fondo.</span></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;">
</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;">
</span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6bdl3kx9xgLraf1HijGIk9K6mMvZI-1UP5soDmBPU7Qb9F8oj6sCQB4-tbwLVRT48F7ef6lS6n_Dg9vBsk9chihQUhL7hLjVKZ-ysKiAXbXhRvQ6lUNTN8x73ayZ9gQvihTgf_kRouFY/s1600/Capa+libro+de+Lueiro+Rey.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1046" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6bdl3kx9xgLraf1HijGIk9K6mMvZI-1UP5soDmBPU7Qb9F8oj6sCQB4-tbwLVRT48F7ef6lS6n_Dg9vBsk9chihQUhL7hLjVKZ-ysKiAXbXhRvQ6lUNTN8x73ayZ9gQvihTgf_kRouFY/s400/Capa+libro+de+Lueiro+Rey.jpg" width="261" /></a><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Non é só que Lueiro levantase nese concreto
poema acta da miseria, da fame, do medo, da intolerancia represiva e da
grisallenta atmosfera social e cultural do franquismo máis mouro, senón que,
asemade, rebentou empregando as súas mesmas armas expresivas e formais a
estética do “neotrobadorismo”, unha proposta que nacera en tempos de preguerra
do abraio diante do tesouro da nosa lírica medieval mais que, a partir do 36,
ficara convertida en recurso socorrido de poetas “escapistas”, “diletantes”,
“descomprometidos” ou directamente “instalados” nas poltronas culturais do réxime
franquista.</span></span></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Hai, en terceiro lugar, un motivo
poético concreto na obra galega de Lueiro Rey que nos resulta conmovedor en
extremo, o da vida truncada e estragada pola guerra e pola ditadura subseguinte,
ese “saco de flores ao lombo podrecendo”, en expresión de Celso Emilio
Ferreiro, co que tiveron que cargar os mozos poetas a quen o 36 colleu en pleno
espertar vital e creativo, abrindo diante das súas propias traxectorias
literarias e humanas un abismo longo e escuro, imposíbel de encher. O noso
poeta proclamará a súa amargura: “Dende entón eu sei que me roubaron / corenta
anos de tempo do meu tempo”, e, noutro poema, constatará con resignada lucidez:
“Tocoume un tempo podre que vivire, / e fun mordendo a anguria do silenzo”.</span></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Reler sen prexuízos estéticos nin
ideolóxicos eses poemas “confesionais” e introspectivos de Lueiro Rey, sen lugar
a dúbidas, obriga a asolagarse nun baño de dor humana auténtica que non pode
deixar indiferente e que dá a medida xusta da honestidade e profundidade do
noso poeta. Vibra a corda con tanto padecemento dentro que o afeite e o adorno
non poderían ser interpretados aquí máis que como impostura. De aí esa dicción directa,
sobria e intimista ao mesmo tempo, que se proxecta sobre a persoa lectora como
unha confidencia dolorosa en voz baixa, soletreada no silencio da alta noite,
máis que como un berro de rebeldía lanzado en plena rúa ou á luz do día. Neses
poemas (poñamos por caso os titulados “Ausencias”, “Meio século” e “Agardando”),
Lueiro Rey parece chorar desconsolado nun ombreiro imaxinario por tantas
esperanzas vitais que resultaron tronzadas de súpeto, e non podemos imaxinalo
entón máis lonxe de calquera espírito pueril de “propaganda” nin máis afastado
de calquera tentación de maniqueísmo ou “pose”. Como anotou Basilio Losada, o
autor de <i>Manso</i> escribiu decote “sen caer na simpleza ou na
trivialidade”.</span></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Por outra banda, a solidariedade
humana (“saberse sempre ó pé dos demais homes”) é un sentimento permanente na
obra de Lueiro. Unha solidariedade que se envolve en franqueza expresiva e que
non está exenta, ás veces, de coloracións tristes, coma laios diante da dor, do
sufrimento e da inxustiza flagrante. O Chile de Allende, de Neruda e de Jara,
martirizado física e espiritualmente polos sanguinarios comandados polo xeneral
Pinochet, ocupa un lugar moi relevante neste universo temático do militante
internacionalista Lueiro Rey (en poemas como “Loitando, sempre loitando”,
“Canto pra unha cidade triste”, “A derradeira cantiga de Víctor Jara”, “Canción
pra un pobo irmán”, etc.), canda o Portugal de Abril (“Poema de urxencia pra un
pobo en marcha”) e a Nicaragua sandinista (“O son da vida nova”), como tamén o
ocupa, contrastivamente, a constante e irada denuncia contra todos os <i>Caíns</i>, os tres “irmáns siameses”
(Hitler, Mussolini, Franco), os <i>morcegos</i>,
os <i>ratos</i>,<i> </i>os <i>alacráns</i> e os <i>avutres</i>, en definitiva, esa fracción do
xénero humano entregada á pérfida causa de medrar “ó lombo / dos osos da fame e
da inxusticia” e perpetuar así o mal, o medo, o abuso e toda caste de infamias
e ignominias.</span></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Tamén espertará algúns versos
solidarios no Lueiro Rey a epopea anónima da emigración galega (véxase o poema
“Carta escrita que non ten resposta”, enderezado a Castelao), unha emigración que
el propio coñecerá de primeira man durante sucesivas viaxes á Arxentina e ao
Uruguai, convidado pola “Sociedad Unión Hijos del Grove”: 1968, 1972, 1978,
1985... O contacto cunha parte moi relevante do exilio republicano galego
(Seoane, Varela, Cuadrado...) durante eses periplos suramericanos supuxo para
el unha especie de “segundo nacemento”, que acabou traducíndose nun abrazo
decidido á lingua de noso como ferramenta literaria e nunha reafirmación máis
férrea, se couber, no ideario de esquerdas e na loita a prol dos “pobres do
mundo”.</span></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">“Cantar a verdá do noso tempo”.
Este verso seu, que escribiu no seu día como homenaxe a Antonio Machado, resume
de vez a intención última coa que Lueiro Rey afrontou todo o seu quefacer como
escritor. Foi a súa poesía, por iso mesmo, voz para a esperanza nun mellor
porvir para as clases populares, berro de alento nas loitas xusticeiras,
consolo nos inevitábeis retrocesos dunha historia concibida dialecticamente,
campá de denuncia diante de innúmeras lacras antihumanistas en todas as
latitudes do mundo, recriminación de incoherencias e acomodacións persoais e
colectivas terxiversadoras, que tinxiron de indignada amargura e decepción os
derradeiros anos vitais deste incansábel loitador.</span></span></span></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif; font-size: small;"><span style="font-size: medium;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">No remate destas liñas, atrevémonos
a lanzar un interrogante que quere ser aberto e xeneroso convite a visitar de
novo a súa figura e obra, tendo moi presentes palabras que o propio autor de
Ogrove estampou nun artigo en 1986, desexando que a data en cuestión fuxise
para sempre “<i>desa falsa xeitura de xogos florais, que máis que arrequecer a
nosa cultura, o que fai é dar lugar a un exercicio ocioso onde medran os mitos,
que sempre foron quen tiveron á nosa terra fundida nun neboeiro elitista</i>”:
Para cando un merecido Día das Letras Galegas ao poeta, narrador e xornalista
Manuel Lueiro Rey?</span></span></span></div>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[Publicado orixinariamente no número 24 da revista <i>Aunios</i> (maio de 2019), editada pola A. C. Pineiróns, de Ogrove]</span></div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-91960980429113137452019-09-15T13:03:00.000+02:002019-09-15T13:03:20.364+02:00LIBROS NO TAMBUCHE (VI)<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoListParagraph" style="text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> <span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">Revista Galega de
Educación, núm. 72</span></span></span></i></b><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">.
Monográfico sobre servizos complementarios </span><span lang="GL" style="line-height: 115%;"></span></b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">(Nova
Escola Galega)</span></span></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="margin: 3pt 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Prosegue a andaina da xa
veterana <i>Revista Galega de Educación</i>,
editada por Nova Escola Galega e dirixida por Xesús Rodríguez, coa edición dun
número 72 que presenta como tema monográfico o dos Servizos Complementarios
(comedor e transporte escolar).</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 3pt 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;"></span><span lang="GL" style="line-height: 115%;"><span class="Fuentedeprrafopredeter1"><span style="color: black;">Ofrécense nel dous traballos sobre a evolución e a
situación xeral destes servizos en Galiza e noutras dúas comunidades autónomas,
outros traballos sobre dúas</span></span><span style="color: black;">
experiencias de xestión de comedor escolar marcadamente distintas (Samos e
Ames), un artigo sobre os criterios que deberían rexer a oferta de produtos
alimentarios e o enfoque nutricional dos comedores escolares e outro máis sobre
a preocupante deriva normativa que ameaza o sistema de xestión das cafetarías
dos centros escolares. </span></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 3pt 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEtTStoJW8oi3FUAfxtcuePX5mARDe2bCbD6nxBLLk7eGrcPkozn22YGm026Txj8TDTgFifedp3mYvhheS08lN7r-bL3z3QZkiBoGTMdO9FBiqvOh-SYB0peBlQSofz1j6dWn6XVStIVc/s1600/Para+ler.+Capa+RGE%252C+72.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1114" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEtTStoJW8oi3FUAfxtcuePX5mARDe2bCbD6nxBLLk7eGrcPkozn22YGm026Txj8TDTgFifedp3mYvhheS08lN7r-bL3z3QZkiBoGTMdO9FBiqvOh-SYB0peBlQSofz1j6dWn6XVStIVc/s400/Para+ler.+Capa+RGE%252C+72.jpg" width="277" /></a><span lang="GL" style="line-height: 115%;"><span style="color: black;">A abordaxe das diversas problemáticas actuais do transporte escolar acompáñase noutro dos artigos cunha batería de propostas de
racionalización. Desde “Anpas galegas” reivindícase a gratuidade deses servizos
complementarios e a necesidade de que contribúan á conciliación da vida
laboral, escolar e familiar.</span></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 3pt 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">O número achega,
ademais, interesantes materiais nas súas outras seccións habituais: <i>Editorial</i>; <span> </span><i>Entrevista</i>
(sobre a avaliación que docentes, familias e alumnado fai dos materiais
didácticos dixitais); <i>A Lingua</i> (cun
traballo de Silvia Raña sobre adquisición e uso de léxico galego no alumnado
castelanfalante); <i>Experiencias</i>
(“Iconografía de xénero nos váteres” do IES Pedra da Auga e “A vida no
acuario”, do CEIP Plurilingüe Serra de Outes); <i>Pensar o Ensino</i> (“A verdade sobre o nivel da educación e dos
estudantes”, de Vázquez Freire); <i>As
Outras Escolas</i> (sobre a Aula Geológica de Robles de Laciana, León); <i>Investigación</i> (sobre o Proxecto ELISA -
Estudo Lonxitudinal para unha Infancia Saudable -); <i>Educación social e Escola </i>(cun artigo de Ana M. Amigo); <i>Xoguetainas e Brinquetainas</i> (cun
traballo de Barreiro Ínsua que percorre a historia dos encontros escolares de
xogos tradicionais); <i>Recursos do Contorno</i>
(cun artigo de Xosé M. Malheiro sobre Museos e Centros de Interpretación nas
beiras do río Miño); <i>Panoraula</i> (co
seu compendio elaborado por Antón Costa e Xosé Ramos de novas de actualidade
educativa, iniciativas, encontros, xornadas, publicacións, recursos e un
pequeno e por desgraza inevitábel obituario en lembranza de figuras como
Benedito Villar, Elixio Villaverde, Xabier P. Docampo, Xosé M. Rodríguez Abella
ou Juan Llauder); <i>Panoraula Dixital</i>
(con novas sobre experiencias, ferramentas e páxinas da Rede de interese para a
acción pedagóxica que ofrecen Denébola Álvarez-Seoane e Ana Rodríguez-Groba); <i>Recensións</i> (sobre aspectos da narrativa
“robinsoniana” de Defoe e Tournier) e <i>Outras
lecturas </i>(cun duplo comentario de Pilar Sampedro sobre dúas novidades
editoriais vinculadas á figura da pedagoga galega Antía Cal: <i>O arte e a súa historia</i> e mais <i>O libro dos nenos</i>, esta última xa
comentada pola nosa compañeira Branca Guerreiro no <i>Aulas Libres 11</i>).<span style="color: black;"></span></span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 3.0pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 3.0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="color: black; line-height: 115%;"><br /></span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;"><span>·<span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-language-override: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span></span></span><b><i><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Feminismos e literatura
infantil e xuvenil en Galicia</span></i></b><b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">, </span></b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">de<b> Montse Pena Presas </b>(Ed. Laiovento)</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Estabelecer un
corpus teórico que permita pór de manifesto a vinculación entre o feminismo e
os estudos de literatura infantil e xuvenil (LIX) no contexto galego,
visibilizar o papel que os grupos feministas e de mestras tiveron na procura
dunha educación igualitaria e analizar como os textos literarios
infanto-xuvenís do ámbito galego se viron influenciados en maior ou menor
medida polo movemento feminista son os tres grandes obxectivos deste ensaio de
Montse Pena Presas, que bebe directamente da súa tese de doutoramento, dirixida
por Dolores Vilavedra e Bieito Silva.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXh0HQ_PtPk1QdBJhysh12lzu5qb-Z4f3caItnhQgGVxhE3yZljMhN5BTt9S2wnHyDEdUuqvhhZcTwXvSQpcmNWEuQkaPZzyStThR-dwHnHClnBiKWmZVBymMmbV8DfGO9Dwt2YhD0Q8A/s1600/Para+ler.+Capa+libro+Montse.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1072" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXh0HQ_PtPk1QdBJhysh12lzu5qb-Z4f3caItnhQgGVxhE3yZljMhN5BTt9S2wnHyDEdUuqvhhZcTwXvSQpcmNWEuQkaPZzyStThR-dwHnHClnBiKWmZVBymMmbV8DfGO9Dwt2YhD0Q8A/s400/Para+ler.+Capa+libro+Montse.jpg" width="267" /></a><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Profesora de
Didáctica da Lingua e da Literatura na USC, a autora divide o seu ensaio en
dous grandes apartados. No primeiro, baixo o título de “Movemento feminista,
coeducación e crítica da literatura infantil e xuvenil”, comeza debullando
algúns aspectos metodolóxicos (achegando, por exemplo, unha breve caracterización
de publicacións galegas como <i>A Saia</i>, <i>Festa da Palabra Silenciada</i>, <i>Fadamorgana</i> e <i>Revista Galega de Educación</i>). Sinala, a seguir, algúns dos trazos que
particularizan os feminismos en Galiza (un capítulo breve e simplificador de
máis, ao noso humilde entender), achégase ao labor pioneiro de colectivos
feministas e grupos de mestras a prol da coeducación (con mención expresa da
Asemblea de Mulleres de SGTE, primeiro, e de STEG, despois), repasa diversas
experiencias coeducadoras pioneiras entre nós e, finalmente, analiza a relación
entre feminismo e determinadas instancias e individualidades que exerceron a
crítica literaria de textos infanto-xuvenís: Carmen Blanco, Sabela Álvarez,
Concha Báez, Rosa Santórum...</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">No segundo
apartado do seu ensaio, Montse Pena céntrase en estudar panoramicamente o
impacto concreto dos feminismos na LIX galega, distinguindo catro grandes
etapas: unha inicial (1927-1980), na que predominou claramente a concepción
androcéntrica nesa literatura, moi escasa por outra banda; unha etapa militante
(1981-1989), na que a propia LIX en galego comezou a desenvolverse e afianzarse
con claros influxos xa do feminismo en bastantes das obras publicadas, como <i>O segredo da pedra figueira</i>, de Mª Xosé
Queizán, <i>Anagnórise</i>, de Mª Victoria
Moreno e <i>O rei da nada e outros</i> <i>contos</i>, de Sabela Álvarez; unha terceira
etapa de xeneralización de protagonistas nenas e mulleres na LIX (1990-2005),
seguindo o ronsel aberto por Agustín Fernández Paz, Marilar Aleixandre e Fina
Casalderrey; e, por último, unha etapa actual (2005 a hoxe), na que os
feminismos conflúen en moitos dos textos para o público infantil e xuvenil con
outras subxectividades nas marxes: multiculturalismo, diversidade funcional,
personaxes LGTB, masculinidades alternativas, etc. Dentro desta última etapa
contextualízanse obras que poden servir moi ben como lecturas recomendadas ao
noso alumnado e como material de traballo, comentario e reflexión na aula: <i>Titiritesa</i>, de Xerardo Quintiá e A.
Quarello; <i>O corazón de Xúpiter</i>, de
Ledicia Costas; <i>Nano</i>, de Concha
Blanco; <i>22 segundos</i>, de Eva Mejuto; <i>Cartas de amor</i>, de Fran Alonso; <i>Ás de bolboreta</i>, de Rosa Aneiros; <i>O agasallo de Anya</i>, de Sabela Núñez
Singala; <i>Usha</i>, de María Reimóndez; <i>Makinaria</i> e <i>Penúltimas tendencias</i>, de Carlos Negro; <i>A cabeza de Medusa</i>, de Marilar Aleixandre; etc.</span><span lang="GL" style="line-height: 115%;"> </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Un traballo
oportuno, clarificador e que suscita moitas reflexións sobre o rol que podemos
desempeñar como educadoras e a importancia de contarmos cunha LIX feita por nós
e desde nós.</span></span></span>
</div>
<div class="MsoListParagraph" style="text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraph" style="text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhphV4Ukrvz2kJqP-u6LE3bTkpnTzQuOM2GyrUOkZ_y9hegDA6jh9zAflbzXV8vtw_qTjmd55agNdKnKlrblA29fI5gK-c-xYXWctLvtwN9PJmudmDXjYQFMYf5Ter6VrP7aORLanrfCb0/s1600/Para+ler.+Capa+Escola+de+Barbiana.+Carta+a+unha+profesora.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1151" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhphV4Ukrvz2kJqP-u6LE3bTkpnTzQuOM2GyrUOkZ_y9hegDA6jh9zAflbzXV8vtw_qTjmd55agNdKnKlrblA29fI5gK-c-xYXWctLvtwN9PJmudmDXjYQFMYf5Ter6VrP7aORLanrfCb0/s400/Para+ler.+Capa+Escola+de+Barbiana.+Carta+a+unha+profesora.jpg" width="287" /> </a></span></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;"><span><span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-language-override: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"></span></span></span><b><i><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Escola de Barbiana.
Carta a unha mestra</span></i></b><span lang="GL" style="line-height: 115%;"> (Ed. Kalandraka,
Biblioteca de Pedagoxía).</span></span></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">A sétima e
oitava entregas da Biblioteca de Pedagoxía da Editorial Kalandraka, que dirixe
Antón Costa, ofrecen a tradución para galego de dous clásicos da pedagoxía máis
comprometida cos socialmente marxinados e desposuídos: <i>A pedagoxía do oprimido</i>, do brasileiro Paulo Freire, e a <i>Carta a unha profesora</i>, do italiano
Lorenzo Milani.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Centrándomos a
atención na segunda desas obras, prendémonos doadamente do seu estilo directo,
sarcástico por momentos e lucidamente revelador. Trátase dun verdadeiro
“panfleto”, no sentido máis positivo desta palabra, ou sexa, un texto que axita
conciencias, unha ollada que desvela verdades propositadamente ocultadas. </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">A súa
publicación e difusión, que resultou póstuma para o propio Milani, removeu as
augas pedagóxicas italianas (e non só) en vésperas do Maio do 68, cunha
demoledora denuncia do clasismo e conservadorismo inherentes ao sistema
educativo e unha reivindicación de métodos e actitudes que cuestionaban de cheo
o burocratismo e o memorialismo na docencia. O texto denunciaba con doses de
evidente indignación a desigualdade de oportunidades que a escola teimaba en
consagrar, daquela coma hoxe, en moitos sentidos e o espírito castrador dunha
educación que pretendía reducir a marabilla de aprender a un mero xogo de
exames e notas: “<i>Linguas, historia,
ciencias, todo se converte en cualificacións e máis nada</i>”.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Escritor e
pedagogo, o sacerdote florentino Lorenzo Milani (1923-1967) animou entre 1954 e
1967 na remota aldea toscana de Barbiana, a 45 km. de Florencia, unha “scuola
populare” que conmoveu os alicerces da sociedade italiana. Con formulacións
ideolóxicas propias do chamado “catolicismo social”, no ambiente de achegamento
ás capas sociais máis desfavorecidas desatado no seo da propia Igrexa católica
por volta do Concilio Vaticano II, Milani co-escribiu co seu alumnado de orixes
rurais e humildes (uns “Balbinos” como os que retratou maxistralmente o noso
Neira Vilas) un manifesto de denuncia que conserva aínda hoxe, no esencial,
toda a forza no seu apelo á conciencia honesta do profesorado para que non se
converta nunha peza máis da engranaxe da discriminación por razóns
económico-sociais.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Esta edición de
Kalandraka, en tradución de Carlos Acevedo, enriquécese cun clarificador
epílogo da autoría de Carmen Beti, catedrática de Historia da Educación na
Universidade de Florencia e unha das grandes especialistas na pedagoxía
milaniana.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;"><span>·<span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-language-override: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span></span></span><b><i><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Máis que ver. Cen
historias do deseño na Galiza</span></i></b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">, de <b>Pepe Barro</b> (Eds. Xerais)</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMYN4JJlqoL9WqbBVg7Jwj8m7RQ-CPDulM9k0cy0nCkuDjTqEbFiX2qYCl84_KHDaiS8SlOloBGWePQZphESR9cZ2LDN-789lsH4HWUKhX2NLXKfL0G6IdZ1PoLnO-dfJq_9otOMckcUg/s1600/Para+ler.+Capa+libro+Pepe+Barro.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1043" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMYN4JJlqoL9WqbBVg7Jwj8m7RQ-CPDulM9k0cy0nCkuDjTqEbFiX2qYCl84_KHDaiS8SlOloBGWePQZphESR9cZ2LDN-789lsH4HWUKhX2NLXKfL0G6IdZ1PoLnO-dfJq_9otOMckcUg/s400/Para+ler.+Capa+libro+Pepe+Barro.jpg" width="260" /></a></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">A concepción da
cultura galega dominante entre moitas de nós é fundamentalmente, queirámolo ou
non, “literata”. A importancia histórica do feito literario na afirmación da
lingua, a circunstancia de que moitas escritoras e escritores teñan constituído
“símbolos” do país en diversas épocas e o relativo “retraso” e “precariedade” con
que outras manifestacións culturais (poñamos por caso o cinema ou o cómic)
asentaron feitas na propia lingua poden ser razóns que expliquen en parte ese
predominio do libro na “visualización”, mesmo obxectual, da nosa cultura. Mais,
loxicamente, hai, como indica o título da obra que comentamos, ben “máis que
ver”: logos, denominacións, formas e etiquetas dos produtos empresariais
(Mondariz, Sargadelos, Zeltia, Zara…), maquetas, cabezallos e tipos de letra de
revistas, xornais, fundas de discos ou coleccións editoriais, bandeiras,
escudos, iconas e alegorías da propia Galiza, símbolos xacobeos, deseños
cerámicos, marcas mariñeiras, edificios arquitectónicos e un longo e
apaixonante etcétera.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">De todo iso, de motivos,
historias e figuras relacionadas coa comunicación visual e o deseño (Federico
Ribas, Luís Huici, Camilo Díaz Baliño, Enrique Mayer, Ventura Cores, Castelao,
Luís Seoane, Carlos Maside, Uxío Souto, Reimundo Patiño, Xohán Ledo, Isaac Díaz
Pardo…), ocúpase no libro que comentamos Pepe Barro (Pontedeume, 1955), el que profesionalmente
falando é autor, ademais, de traballos que todas (re)coñecemos, como a camiseta
da hibernada selección galega, o sitio web da Academia Galega, a etiquetaxe dos
viños albariños de Terra de Asorei ou as anovadas musealizacións das Casas de
Rosalía en Padrón e Manuel Antonio en Rianxo.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">O volume <i>Máis que ver</i> reúne cen artigos, a maior
parte deles publicados previamente na sección “Botar un ollo” do semanario <i>Sermos Galiza</i>, partindo da base de que
as imaxes “constrúen un discurso tan potente ou máis que os edificados con
palabras”. Unha obra escrita con rigor, paixón e amenidade para coñecermos unha
parte pouco reflexionada aínda da nosa historia, para anchear a nosa visión
sobre a produción cultural e simbólica do país e para “aprendermos a ver” máis
e mellor. Recomendabilísima.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><b><i><span lang="GL" style="line-height: 115%;"> </span></i></b></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-size: small;"><b><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8N_w2b1KL-_uftr4bRq3x1YH5-BcIbUBLOorpfljW8y3Hbt1-dI1YYtBV-ifjTveHhhW-dlE3PS6C0H3xdTzTSxRYkwbPg4YCsU5yCVOxkznPw1sZHRpXoXFTuiV_8KxSlprxd8FKoXo/s1600/Para+ler.+Capa+novela+Principio+de+incerteza.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1042" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8N_w2b1KL-_uftr4bRq3x1YH5-BcIbUBLOorpfljW8y3Hbt1-dI1YYtBV-ifjTveHhhW-dlE3PS6C0H3xdTzTSxRYkwbPg4YCsU5yCVOxkznPw1sZHRpXoXFTuiV_8KxSlprxd8FKoXo/s320/Para+ler.+Capa+novela+Principio+de+incerteza.jpg" width="208" /></a></i></b></span></div>
<span style="font-size: small;"><b><i>Principio de incerteza</i></b><b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">, </span></b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">de<b> Pilar Ortega </b>(Eds. Xerais)</span></span><br />
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Gañadora do
Premio Ánxel Fole de Narración Curta do Concello de Lugo en 2017, esta novela
de Pilar Ortega Pereira (Vigo, 1975) está protagonizada por unha docente de
secundaria que está embarazada e que se ve profundamente interpelada, tanto a
nivel humano como profesional, pola situación complicada e angustiosa en que
vive unha das súas alumnas, inmigrante de orixes polacas. A situación espertará
nela, ademais, recordos traumáticos da súa propia infancia no rural galego, coa
figura dun pai abusador como sórdida sombra. </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Alén do interese argumental,
destaca nesta obra un estilo narrativo propositadamente sobrio, directo, que
axuda a multiplicar a forza das vivencias e das transformacións anímicas que a
voz narradora vai revelándonos nun ton confidencial que a torna cálida e
próxima.</span></span></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraph" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><b><i><span lang="GL" style="line-height: 115%;"> Lapis na noite</span></i></b><b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">, </span></b><span lang="GL" style="line-height: 115%;">de
<b>Ramón Nicolás </b>(Eds. Xerais)</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6KUQjYGtWUH_tDqM58Dw9_TKZPck_kcBJBBaVSkmc5p5bIs1zd11hsY-OagQXW_SdTrWtxC0Z3DY_8Vof7RNOT8DO4zl8EEbVR2AcOnnFoGR0owCQ-MNzw1tvqp30POrNhV96a5rT8Eo/s1600/Para+ler.+Capa+novela+Lapis+na+noite.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1005" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6KUQjYGtWUH_tDqM58Dw9_TKZPck_kcBJBBaVSkmc5p5bIs1zd11hsY-OagQXW_SdTrWtxC0Z3DY_8Vof7RNOT8DO4zl8EEbVR2AcOnnFoGR0owCQ-MNzw1tvqp30POrNhV96a5rT8Eo/s320/Para+ler.+Capa+novela+Lapis+na+noite.jpg" width="201" /></a><span lang="GL" style="line-height: 115%;">A segunda novela
do profesor, tradutor e crítico literario Ramón Nicolás (Vigo, 1966), tras <i>O espello do mundo</i>, revisita desde certa
perspectiva galega o horror da ditadura militar arxentina (1976-1983) por medio
do diario escrito por un individuo que fuxiu da guerra do 36 e que acabou
perdendo logo no país de acollida a súa amada filla Iria a mans dos fascistas
da Escola Mecánica da Armada.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Como é ben sabido, o secuestro, tortura e
asasinato en setembro de 1976 dun grupo de estudantes que participaran
activamente en diversas mobilizacións para reclamaren unha redución do prezo
dos billetes de transporte é coñecido na historia arxentina como a “Noite dos
Lapis” e xa deu orixe a libros como o de María Seoane e Héctor Ruíz Núñez, <i>La noche de los lápices</i>, e ao filme
homónimo dirixido por Héctor Olivera en 1986, con guión de Daniel Kon. </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Na
novela de Ramón Nicolás, alén dunha recreación conmovedora deses terríbeis
feitos, hai abondo parágrafos sobre a presenza galega en Arxentina como para
non sentírmonos alleas ao que aconteceu aló cando aquí a ditadura de Franco
comezaba a ficar aquí pola popa… </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="line-height: 115%;">Unha lectura é esta, coidamos, das que poden
axudar a vacinar contra algúns cantos de serea que debidamente magnificados e
edulcorados por certos sectores, como antes fixeron noutras latitudes cos
Trump, Salvini, Bolsonaro, etc., pretenden encher de votos nestes días no
Estado español as alforxas da dereita extrema e/ou ultradereita, en calquera
das súas tres actuais expresións partidarias.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[Recensións publicadas orixinariamente na revista do STEG <i>Aulas Libres</i>, número 12]</span></div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-16100061358566613552019-09-05T11:46:00.000+02:002019-09-05T11:48:03.713+02:00Libros no tambuche (V)<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:DoNotShowComments/>
<w:DoNotShowInsertionsAndDeletions/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-language:EN-US;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: small;">
</span></span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjyqsWqphWtaMkKBXicZipLVgxxQeF4qcOLiXsoBO2V-62efGPiaSQ1GTac7S0K5D9v537_6jW_x0XQqgLY0t_kR1NB_CVnHXBfdmLaSUR3ufwzC9XmrbrorWAZxaV-Mel1b4QgRAG8P8/s1600/capa+libro+Viana+sobre+emigraci%25C3%25B3n+desde+porto+Vilagarc%25C3%25ADa.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1182" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjyqsWqphWtaMkKBXicZipLVgxxQeF4qcOLiXsoBO2V-62efGPiaSQ1GTac7S0K5D9v537_6jW_x0XQqgLY0t_kR1NB_CVnHXBfdmLaSUR3ufwzC9XmrbrorWAZxaV-Mel1b4QgRAG8P8/s320/capa+libro+Viana+sobre+emigraci%25C3%25B3n+desde+porto+Vilagarc%25C3%25ADa.jpg" width="236" /><i><b><span style="font-size: small;"> </span></b></i></a></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-size: small;"><span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-language-override: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"></span><span style="font-size: large;"><b><i>La Emigración a las
Américas por el Puerto de Vilagarcía de Arousa</i></b><b>,
de Víctor Viana</b></span></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Son xa
unha referencia inescusábel para a historia local de Vilagarcía de Arousa, en
particular, e da comarca do Salnés, en xeral, os traballos do investigador
Víctor Viana Martínez. Citaremos entre eles, a título indicativo, <i>Periódicos y periodistas de Villagarcía</i>
(1988); <i>El Cementerio Inglés de Vilagarcía</i> (1999); <i>Cien años del alumbrado eléctrico en Vilagarcía de Arousa (1899-1999)</i>
(2001); <i>Diccionario biográfico de la
comarca de O Salnés</i> (2001), escrito en colaboración con Xosé Lois Vila
Fariña; <i><span lang="GL">Conflicto en
O Salnés: la segregación de las cuatro parroquias de Vilanova de Arousa y su
anexión a Vilagarcía (1935-1945)</span></i> (2013); <b><i><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-weight: bold;">Bazán de Mendoza, un afrancesado gallego</span></i></b><b><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-style: italic; mso-bidi-font-weight: bold;">
(2014) e </span></b><b><i><span style="font-weight: normal; mso-bidi-font-weight: bold;">Los Consulados de
Vilagarcía</span></i></b><b> </b>(2015).<b><span lang="GL" style="font-weight: normal; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"> </span></b><b><span lang="GL" style="font-weight: normal; mso-bidi-font-style: italic; mso-bidi-font-weight: bold;">A esta nutrida
colección de traballos vén engadirse agora o volume</span></b><b>
</b><i>La Emigración a las Américas por
el Puerto de Vilagarcía de Arousa</i> (Imprenta Fidalgo, Cambados, 2017), que se divide
nun total de once capítulos.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">No
primeiro deles, “La época de los veleros”, o citado autor documenta con
referencias hemerográficas e arquivísticas variadas, aínda que un pouco
deslabazadas na exposición ao noso humilde entender, os inicios do fenómeno
migratorio galego cara a América desde o porto de Carril, que adquirirá
dimensións masivas a finais do século XIX. Durante os primeiros anos a
travesía, realizada a bordo de quechemaríns, goletas e polacras como
“Restaurador”, “Adolfo”, “Nicandro”, “Recreo” e “Hortelano”, implicaba
necesariamente facer unha primeira escala en Cádiz, á procura de reembarco en
buques de maior porte. Desde mediados da centuria decimonónica, serán cada vez
máis os veleiros que zarparán xa directamente desde a ría arousá cara América,
como é o caso do bergantín “Centinela”, do que era armador José Benito de Abalo
e capitán Miguel Guisande, o dos bergantíns “Juan” e “Peregrina”, propiedade
ambos do consignatario carrilexo Ramón Francisco Piñeiro, ou o da corveta
“Fustera”, propiedade de José Mª Santiago Cuevas del Valle, ascendente do
escritor Ramón Mª del Valle Inclán.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">“El inicio
de las grandes compañías” é o título do segundo capítulo. A partir de 1870, os
barcos a vapor xa fan competencia aos veleiros nese tráfico transoceánico desde
augas arousás. En Vilagarcía e Carril irán asentando entón paulatinamente
compañías como a “Sociedad General de Transportes Marítimos a Vapor”, que fai
transbordos en Xibraltar, conta con buques como “La France” e ten a Salvador
Buhigas Prat como consignatario; a “Pacific Steam Navigation Company”, que
transborda en Cádiz, dispón de buques como o “Aconcagua”, o “Cotopaxi”, o
“Potosí”, o “Liguria”, o “Oropesa” e o “Orellana” e ten como axentes sucesivos
a Santiago Sierra e a Laureano Salgado; a “Empresa de Navegación a Vapor la
Bética”, que transborda tamén en Cádiz e move buques como “Montañés”,
“Calderón” e “Rioja”; a compañía “Vapores Correos”, da que era consignatario en
Carril José García Reboredo e para a que traballaban buques como o “Covadonga”
e o “Luchana”; a famosa “Mala Real Inglesa”, que dispón de barcos como o
“Guadiana”, o “Ebro” e o “Nile”; desde 1886, a navieira “Lloyd Norte Alemán”,
que terá como consignatario ao xa citado García Reboredo e moverá buques como o
“Roland”, o “Aachen”, o “Pfalz”, o “Gotha” ou o “Villeland”; desde 1898, a
“Compañía Hamburguesa Sudamericana”, con Elisardo Domínguez e a sociedade Fillos
de Buhigas Prat como consignatarios e buques como “Petrópolis”, “Argentina”,
“Córdoba”, “Tucumán” e “Santos”; e, por último, desde 1900, a “Compañía
Trasatlántica Española”, que inicialmente facía transbordo en Cádiz e movía
buques como o “Larache”, o “San Francisco”, o “Ciudad de Cádiz”, o “Cataluña” e
o “Santa Isabel”, traxicamente naufragado este último fronte á illa de Sálvora
en 1921.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Os
capítulos terceiro e cuarto do libro de Viana están dedicados a cuantificar
estatisticamente as dúas grandes xeiras migratorias desde augas arousás cara
América, a primeira entre 1895-1907 e a segunda entre 1908-1936. Os rexistros
oficiais falan duns 42.000 emigrantes saídos do porto vilagarcián na primeira
xeira e de entre 72.000 e 78.000 na segunda, aos que habería que sumar ata un
20% máis “clandestinos”. A idade, o xénero, o lugar de procedencia e o oficio
dos elementos do continxente emigrante que zarpou desde Vilagarcía cara a América
(coa República Arxentina como destino moi maioritario) son aspectos abordados
por Viana Martínez noutros tantos capítulos do libro.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">O capítulo
noveno céntrase nas “Compañías de navegación y consignatarias”, distinguindo o
autor dúas grandes etapas. Na primeira, as viaxes son organizadas por
negociantes de Vilagarcía, Vigo ou Compostela e fanse en veleiro, case sempre
con escala e transbordo en Cádiz. Na segunda, desde finais do s. XIX, o negocio
cae en mans de compañías estranxeiras que dispoñen en Vilagarcía do
correspondente representante ou consignatario (os García Reboredo, Salvador
Buhigas, Ricardo Urioste, Laureano Salgado, Santiago Sierra, Estanislao Durán,
Pío S. Carrasco, González Garra, etc.) e que empregan barcos de vapor que fan
escala en augas arousás. Dúas desas grandes compañías, a “Lloyd Norte Alemán” (os
“paquetes teutóns” aos que se referiu Castelao no <i>Sempre en Galiza</i>) e a “Mala Real Inglesa”, acabarán por copar boa
parte do negocio da emigración galega nese período.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">O capítulo
X, “Los barcos de la emigración”, ofrece en primeiro termo unha listaxe
ordenada alfabeticamente dos buques que fixeron escala en Vilagarcía ao longo
do período estudado, para na continuación achegar algunhas estatísticas e as
historias particularizadas dalgúns dos barcos que se dedicaron a ese
transporte.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Fecha o
volume, antes da pertinente bibliografía, un apartado dedicado á problemática
da emigración clandestina. Entre as páxinas 129-144 podemos visualizar,
ademais, unha valiosa galería fotográfica que ilustra os principais contidos
deste libro, tan abondoso en información como por veces disperso e acumulativo
de máis na exposición.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><b><i> A gran travesía de
Chiruca Macallás</i></b><b>, de Xurxo Souto</b></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZpycAxYC6CekAssxvmjMNtza25w9dld0uXVkebHxo-hiK0Rg9wE-nbQGfgesx66XTRCy2IdRsULW0NVd7qnXHpq0AwLS4BSyfiPHXHlN7cDWjohHqZH-2WE2VLYHPZ-RAbCY5KdZbeNA/s1600/capa+libro+Xurxo+Souto.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1052" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZpycAxYC6CekAssxvmjMNtza25w9dld0uXVkebHxo-hiK0Rg9wE-nbQGfgesx66XTRCy2IdRsULW0NVd7qnXHpq0AwLS4BSyfiPHXHlN7cDWjohHqZH-2WE2VLYHPZ-RAbCY5KdZbeNA/s400/capa+libro+Xurxo+Souto.jpg" width="262" /></a><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Poucos
narradores galegos actuais frecuentan con tan positivo afán e entusiasmo o tema
mariñeiro como o coruñés Xurxo Souto (n. 1966). Desde o volume pioneiro <i>Fumareu </i>(1997), pasando pola novela <i>O retorno dos Homes Mariños </i>(1999),<i> </i>os <i>Contos
da Coruña</i> (2001), os <i>Contos do mar de
Irlanda </i>(2014) ata chegar a este <i>A
gran travesía de Chiruca Macallás</i> (Eds. Xerais, 2018), o vocalista no seu
día do grupo musical <i>bravú</i> “Os
Diplomáticos de Monte Alto” foi construíndo un auténtico “macrotexto” en que
homes e mulleres do mar galego, coas súas vidas de traballo envoltas en
salitre, ocupan un lugar central e epopeico.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Cómpre
salientar o peculiar estilo deste autor, que combina no seu discurso narrativo numerosas
anécdotas reais de navegación, incursións eruditas pola historia e polas lendas
relativas aos océanos e referencias musicais e culturais moi diversas. O
conxunto ten así balances entre a pura ficción e o ensaio antropolóxico, a
divulgación histórica e a reivindicación da epopea anónima protagonizada polos
tripulantes de barcos que faenan en practicamente todos os mares do mundo, o
retrato en chave realista dun traballo duro onde os haxa e a reivindicación
mesmo idealizada da profunda humanidade e do saber intuitivo das persoas que
guían os barcos en mar aberto á procura do peixe. Non faltan na obra de Xurxo
Souto, xaora, denuncias sobre a preocupante contaminación por acumulación de
plástico dos océanos e protestos contra as prácticas depredadoras da riqueza
dos fondos mariños que implica o emprego de determinadas artes de arrastre.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Nesta
ocasión, o fío argumental básico xira arredor dunha marea no verán de 2015 do
arrastreiro <i>Macallás</i> en augas do
Rockall, entre Escocia e Islandia, no Grand Sole, coa súa sucesión de
acontecementos, entre os que destacan os reiterados lances, o <i>blackout</i> do motor por entraren
gulipantes no circuíto de refrixeración e a recalada no porto irlandés de
Killybegs. O barco vai patroneado por Chiruca, unha rapaza de Peruleiro que,
tras anos de traballo nunha perruquería, primeiro, e no trasatlántico <i>Highland Chieftains II</i>, despois, decide
sacar a titulación nunha FP marítimo-pesqueira e embarcar. No transcurso da
marea, Chiruca terá que afrontar os receos e caladas envexas dalgúns dos
membros dunha tripulación mixta galaico-senegalesa e facer valer toda a súa
pericia para sacar adiante a marea, coa inestimábel axuda da maquinista Sofía
Carnota. Recibirá tamén a cordial acollida de moitos outros barcos que faenan
na zona e queren ouvir as súas cancións en directo pola radiofonía, pois non en
balde protagonizara unha parte da historia da música “heavy” na Galiza cos
grupos “Botas de Ante Negras” e “ForzA dozZE”. Como elementos máxicos aparecen
na obra un peixe-sapo falador, Lipeilipeisa, e a serea negra da Guiné, Mamí
Watá. De xeito propositado, Xurxo Souto fundiu nesta novela as paisaxes e
topografías de A Coruña e Vigo nunha única entidade e prescindiu da tríade que
tingue frecuentemente, ata facelos caer no tópico, os relatos sobre o mundo do
mar (“naufraxio, accidente, morte”).</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l1 level1 lfo2; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">v<span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-language-override: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"> </span></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjVmhGQMbU6_6VQHSMFujIo2YE9GA6t2Sbmr63BTY9iBIIt1WSgZGUaKIof_JGap_E5ItDstZKR_LlzTYQw5baXMVvimWfN03-LX2p9fABNgXmjmqJ3EG1sqvFl5Wg-JCS381XpSSnJKCE/s1600/A+escritora+grega+Ioanna+Karistiani.+Fotograf%25C3%25ADa+de+Mike+Kuder.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="360" data-original-width="600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjVmhGQMbU6_6VQHSMFujIo2YE9GA6t2Sbmr63BTY9iBIIt1WSgZGUaKIof_JGap_E5ItDstZKR_LlzTYQw5baXMVvimWfN03-LX2p9fABNgXmjmqJ3EG1sqvFl5Wg-JCS381XpSSnJKCE/s400/A+escritora+grega+Ioanna+Karistiani.+Fotograf%25C3%25ADa+de+Mike+Kuder.jpg" width="400" /></a></span></div>
<span style="font-size: large;"><b><i>Pequena Inglaterra</i></b><b>,
de Ioanna Karistiani</b></span><br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Esta obra,
que veu lume na nosa lingua en 2018 da man da Editorial Hugin e Munin, en
tradución de Afonso Blanco, publicouse orixinariamente en grego en 1997 co
título de <i>Μικρά Αγγλία</i> e mereceu o Premio Nacional de Literatura de
Grecia en 1998. Ademais, foi levada ao cinema polo propio marido da escritora,
Pantelis Voulgaris, en 2013. Nas versións ao inglés e ao italiano o título foi
vertido, no entanto, como <i>The Jasmine
Isle</i> e <i>L’isola dei gelsomini</i>, respectivamente. </span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ioanna
Karistiani, nacida no porto de Chania (Creta) en 1952, cursou en Atenas a
carreira de Leis e destacou no activismo xornalístico e político de esquerdas
contra a “Ditadura dos Coroneis” (1967-1974). Fixo, ademais, varios guións
cinematográficos para o xa citado Voulgaris e para Costa Gavras.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">A acción de
<i>Pequena Inglaterra</i> sitúase na illa de
Andros, no arquipélago das Cícladas, en pleno Mar Exeo, mais da man de moitos
dos personaxes, mariños mercantes de profesión, viáxase tamén a moitos outros mares
e latitudes. Partindo do devir dunha familia en concreto, a formada polo mariño
Savvas Saltaferos, a súa esposa Mina e as súas fillas Orsa e Moscha, a obra
retrata de xeito coral e complexo, con fortes doses de lirismo en ocasións, a
vida dunha comunidade insular grega ao longo da primeira metade do século XX,
coa 1ª Guerra Mundial, o crack do 29, a invasión italo-xermana do país e a
propia guerra civil grega que seguiu ao final da 2ª Guerra Mundial como panos
de fondo histórico.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Polas súas
páxinas, magnificamente escritas e divididas en tres grandes capítulos,
titulados “O Ollo de Deus”, “O cativo piso do sobrado” e “O que afoga non vive
para se laiar”, respectivamente, desfilan moitos personaxes que se entrecruzan
e van vivindo sucesivas desgrazas, alegrías, amores, perdas, naufraxios e
travesías, nunha traxectoria comunitaria que podería perfectamente imaxinarse
ou trasladarse sen moitas alteracións para moitos dos nosos portos… O motor principal
da novela é o triángulo amoroso formado polo navegante Spiros Maltampes e polas
dúas irmás Saltaferos: aínda que foi mozo inicialmente da máis vella, Orsa,
casou coa máis nova, Moscha, para acabar morrendo finalmente a bordo do buque <i>Μικρά
Αγγλία</i>, torpedeado como o resto do
convoi mercante do que facía parte por un submarino alemán fronte ás costas
irlandesas, en marzo de 1943.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIFFRH1YmlkljvBWr-aiLprbLiP0-pJfe4I94lgYbSl4q3EJhF6rB4s930lMOUUmkX4h_YVEgJLxkam-dAPddPyNNzOTg24SjS7PqSpsqITdG2z-jMPHNFXcfM5cYx5PHEE7rvCCqgBL8/s1600/capa+libro+Pequena+Inglaterra.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1083" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIFFRH1YmlkljvBWr-aiLprbLiP0-pJfe4I94lgYbSl4q3EJhF6rB4s930lMOUUmkX4h_YVEgJLxkam-dAPddPyNNzOTg24SjS7PqSpsqITdG2z-jMPHNFXcfM5cYx5PHEE7rvCCqgBL8/s320/capa+libro+Pequena+Inglaterra.jpg" width="216" /></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Mais
arredor desa historia tráxica ou melodramática principal, como adiantamos, vanse
arremuiñando moitas outras, con relevante protagonismo feminino: a da mestra
xubilada e viúva dun mariñeiro naufragado fronte ás costas de Uruguai Nana
Bourantas Karapiperis; a da criada Annezio, que ten un fillo comunista exiliado
en EE.UU.; a da vella Mouraina, que reúne as “viúvas de vivos” da illa na súa
casa para contaren contos “picantes” e combateren a soidade; a de Katerina
Basantis, que non quere ver o mar desde que este lle arrebatou o seu marido,
tamén mariño de profesión; a da ex prostituta Angelita, que fundará familia en
Buenos Aires co propio mariño Savvas Saltaferos, ao igual que fará en Chile o cociñeiro
Christakis; a de Niko Vatokouzis, pequeno armador que casa con Orsa Saltaferos mais
que acaba marchando con dous dos seus fillos para Nova York; a de Marios, irmán
de Mina, especialista en navegar con fretes perigosos (amoníaco, nitro, nafta,
vernices, piche…) e náufrago en 1923 na Canle da Mancha; a do neto de
Saltaferos, que ansía desde meniño poder navegar como o avó e devora na casa patrucial
cartas mariñas e tratados de navegación; etc., etc. Todo contado cunha prosa
vívida, suxestiva e tinxida de emocións.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"></span></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif";"><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:DoNotShowComments/>
<w:DoNotShowInsertionsAndDeletions/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-language:EN-US;}
</style>
<![endif]--><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-language-override: normal; font-size-adjust: none; font-stretch: normal; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; line-height: normal;"></span><b><i>Contos mariños de
Carballo</i></b><b>, de Xabier Maceiras</b></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><br /></span></div>
<span style="font-size: large;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTTd_QJmUSHCJJ2pwvBarTPORAwmitze6uWdk2yF5KlfIBkYDTRqrTwuRRITWEADaD9nVrFLFhX_byJfcxpp29r_b4kjtooz_bMPsBNZrMn7bHMf_XH1R2ZeD7qija5Y6tRrbzLpu1kYU/s1600/Capa+libro+Contos++mari%25C3%25B1os+de+Carballo.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1106" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTTd_QJmUSHCJJ2pwvBarTPORAwmitze6uWdk2yF5KlfIBkYDTRqrTwuRRITWEADaD9nVrFLFhX_byJfcxpp29r_b4kjtooz_bMPsBNZrMn7bHMf_XH1R2ZeD7qija5Y6tRrbzLpu1kYU/s320/Capa+libro+Contos++mari%25C3%25B1os+de+Carballo.jpg" width="220" /></a><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Cunha emotiva dedicatoria ao poeta e percebeiro Paco
Souto ábrese este volume do antigo músico dos “Diplomáticos de Monte Alto” e
hoxe dinámico activista cultural Xabier Maceiras Rodríguez, que xa tiña dado ao
prelo con anterioridade outros traballos divulgativos como <i>O mar de Arteixo e os seus naufraxios</i> (2013), <i>De Liverpool ás Sisargas, a derradeira travesía do “Priam”</i> (2014),
en colaboración con Fernando Patricio Cortizo, e <i>Crónica de Arteixo</i> (2017).</span></span></div>
<span style="font-size: large;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Editado polo Concello de Carballo, o volume que nos
ocupa reúne en 35 capítulos detalladas e ben documentadas crónicas de crebas,
embarrancamentos, naufraxios, afundimentos e aterraxes forzosas acontecidas na
costa carballesa, entre Malpica e Caión, nos baixos de Baldaio ou fronte ás
Sisargas. Polas súas páxinas desfilan, como tráxicos protagonistas, buques como
o “Solway”, o “Tunstall”, o “Priam”, o vapor “Skolt”, o “Nantes”, o “Nor”, o
palangreiro “Princesa de Asturias”, a tarrafa “Abella Pereira”, o sueco “Falco”,
o vapor inglés “Somersby”, o baladro noiés “España”, os pesqueiros “Albatros e
“Jesusa”, o motoveleiro “Cabaleiro” ou o pesqueiro “Os Tonechos”.</span></div>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Non faltan no volume, ademais, historias do corso,
lendas populares, evocacións dos tempos en que se cazaban baleas, referencias
ás loitas sociais contra as areeiras, relatos sobre as mareas negras que
castigaron a zona, explicacións sobre proxectos frustrados de asentar un
aeroporto nas marismas de Baldaio e mesmo incursións nas reviravoltas das dúas
guerras mundiais do século XX, na medida en que tiveron escenario tamén fronte
a ese anaco da costa galega e nas minas de wolfram espalladas polo noso país,
entre elas a do monte Neme.</span></div>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Maceiras reivindica no seu libro a tradición marítima
e mariñeira de Carballo, un tanto opacada pola dos portos veciños, e debrúzase
con amenidade sobre a riola de eventos tráxicos que se derivaron do intenso
tránsito marítimo existente na zona, desde a Antigüidade ata os nosos días. As
fontes arquivísticas e hemerográficas que dan sustento a moitas páxinas do
libro compleméntanse con retallos da memoria popular e todo o conxunto adórnase
con ilustracións de moi diversa índole: cadros de Urbano Lugrís, fotografías
antigas e modernas, retallos de xornal, litografías, gravados antigos,
escrituras notariais, mapas e cartas náuticas, etc. </span></div>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Talvez o único aspecto discutíbel do proxecto sexa a
denominación elixida para o título de “contos mariños”, pois a palabra “conto” encerra
suxestións de “fantasía” e “invención” que están totalmente ausente nas
historias que o volume encerra, cargadas de realismo en forma de duro traballo,
solidariedade na desgraza, traxedias e morte. A epopea tantas veces anónima das
xentes do mar ten neste libro, de doada e interesante lectura, un retrato fiel,
aínda que por momentos tamén estarrecedor.</span></div>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif";"><br /></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif";"><span style="font-size: large;">[Recensións publicadas orixinariamente na revista <i>Nova Ardentía 11</i>, editada por Culturmar-Federación Galega pola Cultura Marítima e Fluvial]</span></span></div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-66387126051440793902019-08-03T12:39:00.001+02:002019-08-03T12:57:10.845+02:00Na morte de Celso (Sito) Parada<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhY4hyFs2kMRGTNSVcekhU14m-07gRtT9solH6vGOoYpaFpxB5RPmfrufZ10DFY6e2uVF1P9T5OEwYgyPVVPTBLVOl5zj6Vkhu0K1Cs7kfUHB3dYeZaTb01gkiFO-Eqaja89NYSsOFK9pU/s1600/Capa+d%25C3%25ADptico+Misterio+C%25C3%25B3mico+de+Dar%25C3%25ADo+Fo%252C+interpretado+por+Sito.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="891" data-original-width="1600" height="356" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhY4hyFs2kMRGTNSVcekhU14m-07gRtT9solH6vGOoYpaFpxB5RPmfrufZ10DFY6e2uVF1P9T5OEwYgyPVVPTBLVOl5zj6Vkhu0K1Cs7kfUHB3dYeZaTb01gkiFO-Eqaja89NYSsOFK9pU/s640/Capa+d%25C3%25ADptico+Misterio+C%25C3%25B3mico+de+Dar%25C3%25ADo+Fo%252C+interpretado+por+Sito.jpg" width="640" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Outra vez o mal prematuro e a morte cruel leva de onda nós un dos<i> imprescindíbeis </i>brechtianos.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Como non hai moito por Luís Rei, por Roca, por Narf, por Paco Souto, por Isidro Novo, por Gustavo Pernas, por..., énchesenos o corazón de loito pola perda, tan grande.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Mais o "lume que alampea xamais o veredes morto".</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Está vivo no Teatro Principal de Pontevedra, corre o ano 1992, gozando da maxistral interpretación do "Misterio cómico" de Darío Fo (e unha compañeira "profe" do instituto abandonando indignada a sala, seica por tanta "irreverencia antirrelixiosa" - como lle proe a liberdade e o espírito crítico ao fanatismo!-).</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Está vivo no humilde salón de actos do IES de Vilalonga - asistencia voluntaria para o alumnado - a mediados da década de 90, aonde me empeñei en levar a Sito estirando ata o limite os cartos do departamento de Lingua para vermos e gozarmos o seu <i>Os patios da memoria.</i></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Está vivo nunha das máis honestas e dignas versións de <i>Os vellos non deben de namorarse </i>que se teñan feito, prescindido adrede do epílogo para que o pranto de Pimpinela deixase en carne viva a mensaxe crítica co poder do diñeiro e a comenencia social que a peza encerra, cunha mensaxe tan actual e universal que fende radicalmente o tópico da literatura galega como literatura costumista e "rexional".</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Está vivo no aplauso fervente do público que ve a Sito representar <i>Morte accidental dun anarquista, </i>esa lúcida advertencia de que sempre o Poder vence usando trampas e abusando.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyHPZ4jSoOytbesEkpaTbnTjA0SVCbSg7JlwRPZdbjdhyphenhyphenKv-ATWYSnGCfkgEVLQfrrNoGS6BBSV1BU1p-2EeOWU0WELft1dXv4bSGmpV1UXgD18fsUO6WeLLBUGXHS3omBhWCvtaEQHoA/s1600/Sito+Parada%252C+caracterizado+para+representar+Doberm%25C3%25A1n%252C+de+A.+Reixa.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1586" data-original-width="1600" height="317" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyHPZ4jSoOytbesEkpaTbnTjA0SVCbSg7JlwRPZdbjdhyphenhyphenKv-ATWYSnGCfkgEVLQfrrNoGS6BBSV1BU1p-2EeOWU0WELft1dXv4bSGmpV1UXgD18fsUO6WeLLBUGXHS3omBhWCvtaEQHoA/s320/Sito+Parada%252C+caracterizado+para+representar+Doberm%25C3%25A1n%252C+de+A.+Reixa.jpg" width="320" /></a></div>
<div style="text-align: justify;">
Está vivo na retranqueira desenvoltura de <i>Dobermán </i>de Antón Reixa, peza representada canda outro feixe de luz no escenario coa lingua de noso como bandeira, Carlos Blanco.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Está vivo no colega e amigo músico que a todos nos gustaría ter de <i>A lingua das bolboretas </i>e, sobre todo, no tenro e entrañábel xigante boxeador republicano "Ghengis" de <i>O lapis do carpinteiro</i>, que non quería ser derrotado dúas veces e que soñou para todos nós un xantar delicioso baixo a hipnose do Doutor Da Barca.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
Adeus para sempre, caro Sito!</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<i>Mentres cae o pano, o aplauso do público prolongarase sen final.</i></div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-36957002335458121912019-05-09T17:38:00.001+02:002019-05-09T17:41:23.744+02:00NO PRIMEIRO CENTENARIO DE JOSÉ ÍNSUA LÓPEZ, PEPE DA MOTA (III)<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:DoNotShowComments/>
<w:DoNotShowInsertionsAndDeletions/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footnote text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footnote reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]-->
<br />
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQ0LgRIipZjJsTw6g4VErCH-RsuzfUu_hoIAtGcq5RR4T36Piju308MGCGtqEsIy1AMJB8WsQoMIVzjwVPpnaFVQnWcWIm7EcxoIP5W3htS79yEdIghDNHaLBGS7z2dfzQs2rYJUxDp6U/s1600/Foto+de+Pepe+da+Mota%252C+ca.+1907..jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1036" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQ0LgRIipZjJsTw6g4VErCH-RsuzfUu_hoIAtGcq5RR4T36Piju308MGCGtqEsIy1AMJB8WsQoMIVzjwVPpnaFVQnWcWIm7EcxoIP5W3htS79yEdIghDNHaLBGS7z2dfzQs2rYJUxDp6U/s640/Foto+de+Pepe+da+Mota%252C+ca.+1907..jpg" width="414" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Fotografía de Pepe da Mota, ca. 1907</td></tr>
</tbody></table>
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">1. Labores
da “Sociedad de Obreros” viveirense.</span></b><br />
<br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Alén da súa
vertente propiamente mutualista e asistencial, resumida na tríade “auxilio,
médico e enterro”, a “Sociedad de Obreros” de Viveiro que presidira nos seus
primeiros compases o noso tataravó Juan Antonio Ínsua Dorado despregou unha
faceta recreativa, educativa e cultural moi relevante no contexto social desa
época, da que cómpre falar.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Ademais de
crear, coa inestimábel axuda do entón ministro Manuel Becerra<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn1" name="_ftnref1" style="mso-footnote-id: ftn1;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[1]</span></span></span></span></a>,
a súa propia biblioteca (da que o propio <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe
da Mota</i> sería encargado nalgúns momentos) e de ofrecer aos seus asociados a
lectura gratuíta de prensa periódica, a “Sociedad” animou numerosas veladas e
bailes no seu local social, fomentou a formación de comparsas de Antroido e a
celebración do “Enterro da Sardiña”, constituíu diversos agrupamentos musicais
e teatrais <i style="mso-bidi-font-style: normal;">amateurs</i> (un Orfeón
dirixido por Juan Latorre</span><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn2" name="_ftnref2" style="mso-footnote-id: ftn2;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[2]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">, outro posterior tutelado por Pedro
Marco, o grupo musical “Brisas del Landro”, un cadro de declamación animado por
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i> do que falaremos máis
adiante, etc.) e chegou a promover a partir de 1909, en colaboración co
Concello, unha Academia de Música tamén dirixida polo mestre Latorre<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn3" name="_ftnref3" style="mso-footnote-id: ftn3;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[3]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Así mesmo, a
“Sociedad de Obreros” ofertou conferencias dominicais divulgativas, como a que
impartiu Emilio Tapia Rivas en 1889 sobre “Consumo personal, El ahorro”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn4" name="_ftnref4" style="mso-footnote-id: ftn4;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[4]</span></span></span></span></a>,
as que ofreceron a finais de 1898 varios sacerdotes da bisbarra<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn5" name="_ftnref5" style="mso-footnote-id: ftn5;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[5]</span></span></span></span></a>
e a que ditou nese mesmo ano do <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Desastre</i>
o subdiácono e xornalista Jesús Noya González<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn6" name="_ftnref6" style="mso-footnote-id: ftn6;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[6]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Con este despregue de iniciativas, a “Sociedad de
Obreros” gañou rapidamente a querenza e o respecto de amplos sectores e puido
presentar moi axiña balances positivos en todas as ordes, como testemuña a
prensa da época:</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Dice <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Reparador</i>, de Mondoñedo, acerca de la
naciente Sociedad de Obreros creada en Vivero: “Hemos recibido carta de un
amigo de Vivero, en la que nos participa el floreciente estado de aquella Sociedad
de Obreros, cuyos beneficios empezaron ya a notarse.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Dicha sociedad,
cuya subsistencia depende de suscripción popular, háse encargado ya de la
asistencia de algunos obreros enfermos, y no pocos de los socios que no sabían
leer ni escribir adquirieron dentro de la misma lo que por abandono u otras
causas no habían aprendido en los primeros años de su vida. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Leen y escriben
perfectamente, á pesar de no contar la benéfica sociedad un año de existencia.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Lamenta en su
carta el amigo que nos escribió, que el ayuntamiento haya negado en absoluto
toda protección á la Sociedad de Obreros, lo que ocasionó general disgusto en
la vecina villa<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn7" name="_ftnref7" style="mso-footnote-id: ftn7;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[7]</span></span></span></span></a></span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Ao pouco de constituída, sumaba máis dun cento de
socios de número e case outros tantos socios e socias protectores</span><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn8" name="_ftnref8" style="mso-footnote-id: ftn8;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[8]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">
e pechaba o seu primeiro exercicio contábel </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">“con un remanente de 570 pesetas, después de cubrir todas
las atenciones, incluso el pago de los alquileres de la casa en que está
instalada”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn9" name="_ftnref9" style="mso-footnote-id: ftn9;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[9]</span></span></span></span></a></span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">.</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Agora ben,
talvez a súa iniciativa de máis ambicioso empeño fose a posta en marcha xa no
curso 1888/89 de clases nocturnas para a alfabetización do elemento proletario,
da que se beneficiaron non poucos socios, incluídos os seus fillos de entre 8 e
15 anos de idade:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Cada día reina más
animación en las escuelas de la Sociedad de Obreros de Vivero. Todas las noches
concurre gran número de socios á recibir la instrucción elemental que, desde 1º
del mes pasado, les facilita aquel importantísimo centro<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn10" name="_ftnref10" style="mso-footnote-id: ftn10;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[10]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">No curso 1890/91 continuaron as clases nocturnas de
primeiro ensino a cargo dos mestres Gerónimo Mosquera e Amador Fernández<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn11" name="_ftnref11" style="mso-footnote-id: ftn11;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[11]</span></span></span></span></a>, mais a
insuficiencia de espazo do local do antigo convento de San Francisco usado a
tal fin para atender toda a demanda de prazas existente fixo que os directivos
da entidade se dirixisen ás autoridades municipais nos seguintes termos:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">La sociedad de
obreros de Vivero, ha dirigido al ayuntamiento de aquel pueblo una solicitud en
la que, con razones poderosas, pide la traslación de la Escuela nocturna de
adultos, del local de San Francisco en donde está instalada la Escuela pública
de niños, al edificio de la Sociedad, á cuyo efecto ofrece su amplio salón de
actos<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn12" name="_ftnref12" style="mso-footnote-id: ftn12;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[12]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Con altibaixos, esa oferta educativa dirixida ás clases
traballadoras alargouse durante os lustros seguintes (en 1916 o mestre
encargado de impartilas era Alejo Corral González, mentres en 1917 impartía
nocións de debuxo o presbítero Manuel Fernández Mosteiro) e na colección do
xornal galaico-arxentino <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Correo de
Galicia</i> puidemos ler emotivas crónicas como a seguinte, de 1928, pola que
desfila entre moitos outros o nome dun dos <i style="mso-bidi-font-style: normal;">factótums</i>
imprescindíbeis durante moitos anos do propio semanario <i>El Heraldo de Vivero </i>que acolleu orixinariamente estas
humildes liñas, Luís Neira Río:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Vivero. En la Sociedad de Obreros</span></i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Acto muy simpático
y alentador fué el celebrado en la casa social de la benemérita “Sociedad de
Obreros” vivariense como terminación del curso de clases nocturnas costeadas
por el constante protector de las clases desvalidas, señor don Melitón Cortiñas
Rodríguez, en favor de los niños pobres de la localidad. Dichas clases
estuvieron siempre concurridísimas, pues los profesores D. Ángel Chao Ledo,
virtuoso e ilustre presbítero, y D. Prudencio Bermúdez Rego, de ya probada
competencia, supieron atraerse los pequeños alumnos, haciéndoles grata su
asistencia a la Escuela de la Sociedad. Y no olvidando el filántropo señor Cortinas,
atender al cuerpo al mismo tiempo que al espíritu, todos los sábados, por
cuenta de aquél, eran obsequiados los niños con bollos que les sabían a gloria
después de dos horas de aplicación. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Los exámenes a que
aludimos constituyeron, no sólo un acto muy simpático y muy alentador, como al
principio decimos, sino también un honroso éxito para los señores profesores
que en laudable interés se consagraron a la instrucción de sus alumnos y a
secundar puntualmente las excelentes intenciones del creador y sostenedor de
dicha Escuela y de la Ilma. “Sociedad de Obreros”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Con medalla y
diploma de Sobresaliente fueron galardonadas José Otero González, Juan Salgado
Rodríguez, Faustino Eiroá Labandeira y Luis Timiraos Cervo. Con diploma y
calificación de Notable: Manuel Fernández Cerco, Jesús Ríos, Antonio Grandío
Polo y José Rego Fernández. Con diploma y nota de Aprobado: Juan Rodríguez
Cociña, Juan Pasarón Pena, Luis Neira Ríos [sic] y Antonio Suazo. Y con mención
honorífica, los demás alumnos hasta setenta y cinco. Tanto los diplomas como
las medallas eran de verdadero gusto artístico, siendo obsequio de la
“'Sociedad da Obreros”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Constituyeron el
Jurado y tribunal de exámenes, además de los señores don José Núñez Rodríguez,
presidente de la sociedad, D. Manuel Tojo Rodríguez, contador, don Manuel Díaz
Amado, secretario, y D. Julián Hernández, vicesecretario, los señores D. Jesús
Antas Díaz, inteligente oficial primero habilitado del Registro de la Propiedad
y ex concejal corporativo por la indicada sociedad y el secretario del
Ayuntamiento<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>D. José Antonio Pernas
Peón.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Después de una
brillante disertación al alcance de los niños pronunciada por el profesor D.
Ángel Chao Ledo dándoles sanos consejos para la vida y para conseguir la
felicidad postrera, todos los alumnos fueron espléndidamente obsequiados con
dulces y licores, costeados por los señores Antas Díaz y Pernas Peón, y con
bollos e higos a la salida, costeados por la sociedad. El presbítero profesor
D. Ángel Chao obsequió también á sus discípulos con hermosas estampitas
religiosas como recuerdo de su convivencia escolar. […]<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn13" name="_ftnref13" style="mso-footnote-id: ftn13;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[13]</span></span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">2. Logros
e amarguras de Ínsua Dorado á fronte da “Sociedad de Obreros”</span></b>
</div>
<br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Durante o seu mandato
presidencial da “Sociedad de Obreros”, alén de representar a entidade no acto
de colocación da primeira pedra do monumento a Pastor Díaz na Praza Maior, o 16
de xullo de 1890, e de promover nesas mesmas datas a celebración dunha velada
músico-literario-teatral no <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Caixón dos
figos</i> en honra do autor da “Alborada”, o noso tataravó Juan Antonio Ínsua
Dorado veuse envolto nalgún episodio desagradábel que desembocou na expulsión
dalgún asociado e na celebración dun acto de conciliación no xulgado, do que
deu conta así <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i>:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El viernes próximo
pasado, se celebró acto de conciliación entre D. Juan A. Insua Dorado
presidente de la <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sociedad de Obreros</i>,
y D. Vicente Leal ex-socio de la misma, por creer este Sr. que la junta general
no tenía bastantes facultades para expulsarle.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">¡Pobre Rafael,
entre que manos te veo metido!<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn14" name="_ftnref14" style="mso-footnote-id: ftn14;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[14]</span></span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Deitan algunha
luz sobre a índole dos problemas que levaron a esa situación anotada algúns
soltos inseridos polo propio semanario liberal días máis tarde. Nun deles
aclara:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Se acercaron á
nuestra redacción varios individuos de la <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sociedad
de Obreros</i> lamentándose de que la autoridad local tenga que intervenir, por
disposición del Sr. Gobernador, en asuntos de orden interior de la misma.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Parece que algunos
socios que fueron expulsados de ella por justos motivos, acudieron á dicha
Superioridad, á fin de conseguir el reingreso; y lo cierto es que desde que
dejaron de serlo, se goza allí de tranquilidad completa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Hay que dar cuenta
de tales individuos; porque el fin que se proponen es trastornarlo todo, ya que
no les sea posible monopolizar en provecho suyo los intereses de la sociedad<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn15" name="_ftnref15" style="mso-footnote-id: ftn15;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[15]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Noutro “solto”
posterior, o mesmo semanario reflicte o clima de animadversión dos socios
obxecto de expulsión contra o presidente da entidade mutualista e arrendatario
do teatro viveirense, animadversión que se traduciu polo que parece nunha
“campaña de desprestixio” arredor do presunto mal estado do citado edificio
teatral:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Hay quien dice si
la poca concurrencia al teatro, será debida á la calumnia que propalaron
ciertos individuos, de que el estado de este edificio es ruinoso.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">A depender de
esto, los actores de tan linda azaña [sic] merecerían un grillete<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn16" name="_ftnref16" style="mso-footnote-id: ftn16;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[16]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Nun terceiro texto
relacionado co asunto, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i> relata:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No nos ocupamos del
alboroto que tuvo lugar el día 21 en el teatro de esta villa, porque
consideramos que el infeliz <i style="mso-bidi-font-style: normal;">ajumao</i>
que le provocó, obraría quizás sugerido por los que le pusieron en aquel
estado, y además por la compasión que nos causó el ver que se había lastimado
en la cara aunque con eso se cumpliese el adagio gallego que dice “Quen ten a
lengua dura que teña a costela dura”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Si la Guardia
Civil viera el escándalo que aquel desgraciado promovió, tenemos la seguridad
que no le dejaría continuar tanto tiempo, siendo objeto de la atención general,
sinó que lo echaría del local ó le conduciría á la cárcel<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn17" name="_ftnref17" style="mso-footnote-id: ftn17;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[17]</span></span></span></span></a>.</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">E aínda nun
cuarto comentario, o semanario desvela algunhas claves máis para comprendermos
as desavinzas que estaban no fondo desa “campaña” que colocara Ínsua Dorado en
canto presidente da “Sociedad de Obreros” no centro do furacán:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Copia; y comenta
muy bien nuestro estimado colega <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El
Reparador</i> de Mondoñedo:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">“Nuestro
apreciable colega <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Eco de Vivero </i>quiere
y no quiere que el hermoso teatro construido en aquella villa reúna condiciones
de seguridad.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El salón, dice nuestro
colega, “hoy por hoy reúne garantías de seguridad, pero, por vía de precaución
sería conveniente asegurar con tirantes de hierro las tigeras que sostienen la
techumbre”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">¿El que construyó
el teatro de Vivero es presidente de la Sociedad de Obreros vivariense?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Comprendemos el
tira y afloja de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Eco</i> y también el
hoy por hoy de la seguridad.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 9.0pt; line-height: 115%;">Si es, ó no es
mentira</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 9.0pt; line-height: 115%;">Lo debemos
comprender</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 9.0pt; line-height: 115%;">Pues el <i style="mso-bidi-font-style: normal;">afloja y tira</i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 9.0pt; line-height: 115%;">De <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Eco</i> nos hace ver</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 70.8pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 9.0pt; line-height: 115%;">La intención en
que se inspira</span><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn18" name="_ftnref18" style="mso-footnote-id: ftn18;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[18]</span></span></span></span></span></a><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibJE-DO-KZzLLUpy1YbkTDm-R-FVlpkG5sWpbZRNZc2V5cJ93VEIq9Q7SBpzJIwPe3Nso0lgUg-nfTFssBV3Ex1l85vUt6Yk7QoGbwEc4Enst5W4dLikn_7oiKl8rGupKlU5vLHQi1A5Q/s1600/Foto+de+Pepe+da+Mota.+Vivero.Pirixel.+Ca.+1910..jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1058" data-original-width="1600" height="262" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibJE-DO-KZzLLUpy1YbkTDm-R-FVlpkG5sWpbZRNZc2V5cJ93VEIq9Q7SBpzJIwPe3Nso0lgUg-nfTFssBV3Ex1l85vUt6Yk7QoGbwEc4Enst5W4dLikn_7oiKl8rGupKlU5vLHQi1A5Q/s400/Foto+de+Pepe+da+Mota.+Vivero.Pirixel.+Ca.+1910..jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Fotografía de Pepe da Mota, ca. 1910</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">No proceso de
elección de nova directiva vivido na entidade o 31 de decembro de 1890, Juan
Antonio Ínsua Dorado deixou paso na presidencia a Rafael Galdo, que rexentaba
un comercio de xastrería. Así e todo, algún tempo despois, na renovación efectuada
pola “Sociedad" o día 5 de xaneiro de 1894, o pai de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i> volveu a formar parte do
elenco directivo, desta voz en calidade de vicepresidente. Acompañábano Celso
Varela Arizaga (presidente), Antonio Martínez (contador), José Mª Quelle
(tesoureiro), Francisco Fernández Regal (secretario), José González
(bibliotecario) e os vocais Francisco Canosa Leal, Epifanio Ferro, Benigno
Vázquez e José Casal Cora<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn19" name="_ftnref19" style="mso-footnote-id: ftn19;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[19]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Finalmente, o
día 2 de xaneiro de 1895, Ínsua Dorado cesaría no desempeño desa
responsabilidade, asumida a partir de entón polo tamén carpinteiro de oficio
Juan Eiroá, co futuro alcalde José Marqués González como presidente; José
Rodríguez Teijeiro como contador; Esteban Alonso como tesoureiro; Andrés
Vázquez Guerrero como secretario; Román Alonso como bibliotecario; José
Sampedro, Vicente Fernández Chao, José González e Ramón Alonso como vocais e
Francisco Antas, Francisco Peláez, Rosendo Ladra e Manuel Gómez como suplentes.
No balance de contas presentado pola directiva saínte, o remanente favorábel á
entidade elevábase á notoria cantidade de 2.161,25 pesetas<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn20" name="_ftnref20" style="mso-footnote-id: ftn20;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[20]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Entre os proxectos desa nova directiva figurou a
organización para agosto dese mesmo ano de 1895 dun </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">magno Certame Artístico<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn21" name="_ftnref21" style="mso-footnote-id: ftn21;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[21]</span></span></span></span></a></span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">
e chegou a constituírse unha amplísima comisión organizadora, baixo a
presidencia honoraria de Vicente Martínez Bande, Ramón Rebellón Zubiri, Urbano
de Bedia, Emilio Collazo, José A. Parga Sanjurjo, José María Pillado e Amando
Osorio Bolaño, con Pedro Manuel Trobo como presidente efectivo e o concurso
doutros destacados membros da oligocracia funcionaria, empresarial, financeira
e comercial do Viveiro desa época<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn22" name="_ftnref22" style="mso-footnote-id: ftn22;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[22]</span></span></span></span></a>. Ata
onde sabemos, porén, tal evento non chegou a realizarse. O subdiácono e
redactor de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Eco de Vivero</i> Jesús
Noya responsabilizaría directamente a “Sociedade de Obreros” dese fracaso,
pois, ao seu ver, “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">por lo visto consumió
su actividad en la organización de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">entierros
de la sardina</i></span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn23" name="_ftnref23" style="mso-footnote-id: ftn23;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[23]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-list: Ignore;"></span></span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">3. Outras
facetas salientables do pai de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da
Mota</i></span></b>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Non ficaría
completo o sintético retrato do popular <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tío
Novenas</i> que viñemos ofrecendo </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">se non aludísemos, canda o seu rol directivo na “Sociedad de Obreros” e a
súa xerencia da Casa-Teatro, a algunhas outras facetas que desenvolveu no
Viveiro do seu tempo.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Foi, sen irmos máis lonxe, un dos
promotores principais da célebre comparsa antroideira e festiva dos “Armantes”,
impulsada entre 1872 e 1882 canda Vicente Sergio López Carril, Joaquín Ávila Acebedo
(<i>Quinco</i>), Manuel Sampedro López, Francisco Fernández Suárez (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Paquillo</i>), Víctor Donapetry
Iribarnegaray, Romualdo Real, José Acebedo Caballero, Juan Basanta (a) <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Xabán</i>, Manuel Vicente Castañer e
Francisco Terrón (a) <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Beiser</i>. As
iniciativas e alburgadas deste agrupamento foron glosadas polo cronista Juan
Donapetry no <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Libro-Programa </i>das
festas patronais de 1955 e noutro fermoso artigo en 1992 polo noso chorado
amigo o doutor Fausto Galdo Fernández<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn24" name="_ftnref24" style="mso-footnote-id: ftn24;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[24]</span></span></span></span></a>. Foi
sona no Viveiro de finais do século XIX, como sinala o autor da <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Historia de Vivero y su Concejo</i>, que</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No hubo diversión, no hubo
fiesta, no hubo acontecimiento en Vivero en que los <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Armantes</i> no desempeñaran el principal papel; organizaron
manifestaciones patrióticas y comparsas carnavalescas, dieron serenatas,
actuaron en representaciones teatrales, pronunciaron discursos, leyeron
poesías, formaron una orquesta para dar mayor esplendor a varios actos
religiosos y profanos […] y celebraron animados banquetes.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Tamén figurou Ínsua Dorado, canda o
impresor Botino, o ebanista Manuel Taboleteiro e o escribán Sergio López
Carril, por exemplo, entre os asiduos, pouco frugais e nada abstemios visitantes
da caseta de Cipriano García, pai do poeta Alfredo García Dóriga, coñecida co
nome de “O Bosque”. Segundo relatou co seu habitual sentido do humor Ramón
Canosa, aconteceu que en certa ocasión o dono desa caseta, en sinal de
agradecemento pola axuda emprestada á goleta británica <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Storm</i>, recibiu un lote de bebidas. Entón</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">se nombró depositario sin fianza
a José [sic] Antonio Insua y como nadie había de distinguir lo que eran arakés,
marrasquinos, suaps, vespetros ni pérsicos, se acordó someter la partida a una
simplista clasificación. A un lado, bajo la titulación de “con palleiro”, las
botellas que traían cubierta de paja, y al otro, bajo la enseña, “sin
palleiro”, las que venían desnudas. Los efectos de las primeras debieron ser
tan enérgicos que en el vocabulario popular quedó una frase para indicar que
una persona se excedió en sus libaciones, pues aún hoy se oye decir:</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;"> “Leva un palleiro que non se lambe”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn25" name="_ftnref25" style="mso-footnote-id: ftn25;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[25]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">En setembro de
1894, o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tío Novenas </i>resultou elixido
membro do xurado popular, polo sector de “cabezas de familia”, que tivo que
intervir na Audiencia Provincial de Lugo na causa instruída contra o ex alcalde
de Viveiro José Sánchez Marroquín por delitos de “cohecho y malversación”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn26" name="_ftnref26" style="mso-footnote-id: ftn26;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[26]</span></span></span></span></a>.
Volvería ter que desempeñar ese papel no 1900, para intervir na mesma Audiencia
antecitada nas causas instruídas contra José García, por falsidade, e José
Cortiñas Gato, por homicidio<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn27" name="_ftnref27" style="mso-footnote-id: ftn27;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[27]</span></span></span></span></a>.</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">En xullo de
1895, Ínsua Dorado aparece como un dos numerosísimos doantes na colecta que se
organizou en Viveiro para “aliviar la desgraciada suerte de las familias de los
náufragos que perecieron en esta ría el día 18 de Junio último”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn28" name="_ftnref28" style="mso-footnote-id: ftn28;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[28]</span></span></span></span></a>.</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Na sesión
municipal do 15 de abril de 1896, convocada para tratar da elección de medios
para facer efectivo o encabezamento do distrito con Facenda (ou sexa, a recadación
de consumos) nomeouse unha xunta de asociados, que estivo composta, entre
outros, polo noso tataravó<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn29" name="_ftnref29" style="mso-footnote-id: ftn29;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[29]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Non podemos
concretar en que ano deixou o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tío Novenas</i>
o arrendo do “Caixón dos figos”, aínda que imaxinamos que debeu de ser máis ou
menos pola mesma época en que o seu fillo José trasladou o gabinete fotográfico
para a Avenida de Cervantes. Cónstanos, iso si, que o célebre coliseo continuou
sendo arrendado polo Concello durante algún tempo máis, se ben convertido xa na
práctica nunha sala de proxeccións cinematográficas, principalmente<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn30" name="_ftnref30" style="mso-footnote-id: ftn30;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[30]</span></span></span></span></a>.
En setembro de 1915, o alcalde José Marqués adxudicou o arrendo da Casa-Teatro a
Manuel Rivera Vázquez pola cantidade de 1.812 pesetas anuais, en detrimento das
ofertas presentadas por outros aspirantes<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn31" name="_ftnref31" style="mso-footnote-id: ftn31;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[31]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">O noso tataravó
faleceu finalmente o 7 de xuño de 1917, dentro dun ciclo de desgrazas
familiares verdadeiramente tráxico que envolveu a súa estirpe nos meses
seguintes, como logo veremos. O semanario <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El
Heraldo de Vivero</i> fíxose eco da triste nova<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn32" name="_ftnref32" style="mso-footnote-id: ftn32;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[32]</span></span></span></span></a>
e <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pro-Neutralidad</i> dedicou ao finado
estas liñas necrolóxicas:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El día 7 del
actual, tras breve enfermedad, dejó de existir nuestro estimado convecino D.
Juan Antonio Insua Dorado.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Era el finado
persona a quien todos estimaban por las condiciones de su carácter afectuoso y
bueno.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Fué maestro de
obras, y de él se dijo que había sido el más competente de su tiempo.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Presidió la
“Sociedad de Obreros”, de la que fuera uno de los fundadores, y a pesar de que
le tocó a regentarla en una época de disidencias y revueltas, supo con su
carácter e inteligencia pacificarla y elevarla a buena altura.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Actualmente era
hermano discreto de la V.O.T. […]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Murió como buen
cristiano, rodeado de sus hijos y nietos […]<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn33" name="_ftnref33" style="mso-footnote-id: ftn33;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[33]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> 4. Un talento feminino que ficou
escurecido: Celia Ínsua López</span></b><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Entre os varios
irmaos e irmás que tivo <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i>
(Carmen, Lola, Rosario,….) cabe que singularicemos especialmente dous, tanto pola
vea artística que amosaron como pola influencia grande e directa que, sen
dúbida, exerceron sobre o seu talento e a súa propia personalidade: Celia e
Laureano.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Celia Ínsua
López (1875-1907) representa, sen lugar a dúbidas, un dos nomes femininos máis
relevantes na historia da fotografía galega e desde logo a máxima celebridade a
nivel local nese campo, mais, como aconteceu tantas veces ata épocas ben
recentes cos méritos e valía das mulleres, ficou un tanto oculta no seu brillo
pola maior atención emprestada aos elementos masculinos da súa familia e pola
súa propia morte en agraz, cando apenas superara a trintena de anos<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn34" name="_ftnref34" style="mso-footnote-id: ftn34;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[34]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiieTUoeFTXO9MsWpsFpJmLDlvdV7nEY7la5Ei6IN9KOoIvO8B2WW8reykuD52jRy3tNR2RJY68VS83cdtNFsZHv4oZ7pQa0EqwJMx6a5NW-YvGALydmeqJQmqmTFb8IzAmqepl8P_GFe4/s1600/As+Ace%25C3%25B1as.+Pepe+da+Mota%252C+ca.+1910..jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="986" data-original-width="1600" height="246" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiieTUoeFTXO9MsWpsFpJmLDlvdV7nEY7la5Ei6IN9KOoIvO8B2WW8reykuD52jRy3tNR2RJY68VS83cdtNFsZHv4oZ7pQa0EqwJMx6a5NW-YvGALydmeqJQmqmTFb8IzAmqepl8P_GFe4/s400/As+Ace%25C3%25B1as.+Pepe+da+Mota%252C+ca.+1910..jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Fotografía de Pepe da Mota, ca. 1910</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Resúltanos
plausíbel pensar, neste sentido, que unha parte da boa sona artística que
acadaron seus irmaos Laureano, primeiro, e José, despois, estea relacionada moi
directamente co talento e bo facer como profesional de Celia na arte
fotográfica, nomeadamente como retratista de persoas e grupos. É indiscutíbel
que foi ela quen pouco tempo despois da morte tamén precoz de Laureano en 1891,
e con tan só dezaoito anos feitos, se fixo cargo por enteiro e con pericia
contrastada do obradoiro fotográfico familiar na Casa-Teatro da Porta da Vila e
quen, desde entón e ata o seu temperán pasamento en 1907, formou no día a día o
espléndido saber facer de seu irmao <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe
da Mota</i>, dous anos máis novo ca ela.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Morto Laureano,
foi Celia, efectivamente, quen se lanzou á aventura de intentar manter o taller
e negocio fotográfico inaugurado por aquel. Para iso non dubidou en marchar á
Coruña durante algunhas tempadas, concretamente en 1892 e logo en 1895, para
acabar de formarse e aprender novas técnicas. Da primeira vez que regresou dese
período formativo na cidade herculina, en novembro de 1892, inseriu en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i> o seguinte reclamo
publicitario, que, lido <i style="mso-bidi-font-style: normal;">a contrario</i>,
deixa abesullar os dous problemas básicos de reticencias na hipotética
clientela que as persoas dedicadas á fotografía coma ela debían entón vencer,
isto é, a pouca calidade habitual dos produtos ofrecidos e o seu prezo aínda
bastante prohibitivo para a humilde economía de moitas familias:</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: center;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Gabinete fotográfico de Celia Insua López</span></i></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: center;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Casa-Teatro. Vivero.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Después de pasar
en la Coruña una gran temporada para perfeccionar se en el arte que profesa,
con uno de los mejores fotógrafos, ofrece al ilustrado público de Vivero sus
servicios, con la convicción de que quedará satisfecho, tanto del esmero con
que lleva á cabo sus obras, como de la equidad de los precios.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">O citado
semanario amosou sistematicamente na súa derradeira plana, en todos os
exemplares correspondentes aos anos 1894, 1895, 1896 e 1897, o seguinte anuncio,
que, dentro dos parámetros publicitarios daquel tempo, ben máis ampulosos e
retóricos que os de agora, desde logo, compendia moi ben os atractivos
(baratura, calidade, modernidade…) que Celia desexaba imprimir ao seu labor:</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: center;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Gabinete fotográfico de Celia Insua López</span></i></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: center;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Casa-Teatro. Vivero.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Esta distinguida
artista, tan conocida por el mérito de sus trabajos, participa á sus
favorecedores que en adelante serán más perfectos aún, gracias á las
modificaciones importantes que ha hecho en su gabinete. Al manifestarlo así,
tiene la seguridad de que cuantos se retraten saldrán muy complacidos, pues á
la esmerada fotografía seguirá unida la baratura.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Por entremedias,
Celia volveu en 1895 á Coruña para ampliar os seus coñecementos técnicos na
arte fotográfica da man de Enrique Ferreiro Bello, antigo militante do
republicanismo federal herculino que roldaba nesa altura os cincuenta anos de
idade e tiña o seu gabinete no número 19 da rúa do Orzán. Esa estadía,
ponderaba o semanario <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i>,
era “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">circunstancia que,
entre otras ventajas, le reporta la de poder ofrecer á su numerosa clientela
una gran rebaja en los precios”</span><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn35" name="_ftnref35" style="mso-footnote-id: ftn35;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[35]</span></span></span></span></span></a><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Cando Celia fixo
esta segunda estadía formativa na cidade herculina, debía de ter xa como
axudante na galería a seu irmao José, que pouco a pouco foi adquirindo habilidades
moi importantes na técnica do fotografado. O certo é que en aplicación da
lóxica patriarcal ou machista tan arraigada naquel tempo ou porque a saúde de
Celia pronto se vise afectada polo mal que acabou por levala á tumba, ou por
ambas razóns ao mesmo tempo, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i>
comezou a intercambiar os roles coa súa irmá no seo do negocio. Así, mentres
nun comezo el atendía o mostrador da tenda entanto Celia retrataba e revelaba,
despois el facía saídas e mesmo se desprazaba a outras localidades limítrofes a
Viveiro para ofrecer os seus servizos en festas, feiras e efemérides de todo
tipo, ficando Celia ao coidado da tenda e do laboratorio.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Un intento de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i> de ingresar na burocracia
municipal, do que temos testemuño datado en 1898, en tempos da guerra de Cuba<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn36" name="_ftnref36" style="mso-footnote-id: ftn36;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[36]</span></span></span></span></a>,
resultou abocado ao fracaso por motivos que se nos escapan, de maneira que o
mozo acabou por ter claro que o seu futuro económico e profesional pasaba polo
exercicio da arte na que lle abriran camiño os seus irmaos Laureano e Celia. E
así o fixo. Por volta do ano 1900, Celia deixou de traballar a fotografía e o
seu local pasou a propiedade dunha nova sociedade fotográfica participada por
seu irmao José Ínsua e polo fotógrafo ferrolán Saavedra, que imprimiu en maio
de 1901 unha folla voandeira na que, chufando os seus “modernos aparatos”,
ponderando a baratura dos seus prezos e prometendo poder facer “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">toda clase de
retratos, ampliaciones, reproducciones y fotominiaturas en papeles brillantes ó</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> de bonitos mates”, animaba ao público
viveirense “¡A retratarse bien y barato!”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Remataremos esta
aproximación, que ben sabemos resulta a todas luces escasa e insuficiente, á
figura da fotógrafa viveirense Celia Ínsua López dicindo que sen chegar a
adquirir o protagonismo do seu irmao Pepe na vida social e lúdica viveirense de
entre séculos, non deixou de poñer o seu pequeno grao de area no devir comunal
da época, con actitudes solidarias como contribuír economicamente á colecta
realizada en favor das familias de catro mariñeiros perecidos nun naufraxio na
nosa ría<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn37" name="_ftnref37" style="mso-footnote-id: ftn37;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[37]</span></span></span></span></a> o 21 de outubro de 1897.</span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-list: Ignore;"><span style="font: 7.0pt "Times New Roman";"></span></span></span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span></b></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> 5. Unha
carreira artística truncada en agraz: Laureano Ínsua López</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Doutro irmao de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i> que tamén brillou no eido
das belas artes, Laureano, escribe Juan Donapetry na súa imprescindíbel <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Historia de Vivero y su Concejo</i> (1953:
477):</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Vió la luz primera
el año 1863 y fueron sus padres el laborioso maestro carpintero don Juan
Antonio Insua Dorado y doña Antonia López [Ponte].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Aprendió el oficio
que ejercía su progenitor y desde la niñez mostró gran afición al dibujo y a la
pintura. Emigró a la República Argentina, en donde estableció un estudio, dedicándose
a la pintura y decorado; pero, a causa de una enfermedad que lo llevó al
sepulcro, regresó a Vivero, donde continuó cultivando su arte y la fotografía.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Se deben a este
malogrado artista varios retratos al óleo, entre ellos uno de Ramón Díaz Freijo,
y las obras de decorado del antiguo Teatro de Vivero, con sus decoraciones, el
telón de boca y los medallones que representaban a ilustres dramaturgos y a
Pastor Díaz.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Expiró el 30 de
Agosto de 1891</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Pola súa vez, na
súa <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Historia de Vivero</i> (1988: 284),
Chao Espina anota:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Su talento y
disposiciones para el dibujo, la pintura, la decoración y la fotografía le
hicieron un experto. Emigrado a la Argentina, pronto enfermó y tuvo que
regresar a Vivero, donde dejó algo de su obra.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">E o doutor
Fausto Galdo, no seu imprescindíbel <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pintura
y pintores de Viveiro</i> (1992: 33), compendia:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El teatro viejo
fue decorado por el joven pintor Laureano Ínsua López, hijo del empresario, con
unos artísticos medallones con las efigies de Pastor Díaz, Zorrilla, Lope de
Vega, Calderón de la Barca, López de Ayala y Quevedo, también este año le hizo
un retrato al célebre médico Díaz Freijo que se expuso a la curiosidad pública
en un comercio de la “calle de abajo” con notable éxito, decoró el “Círculo de
Vivero” con motivos arabescos, decoró la capilla del Hospital y el Oratorio de
los inevitables López Vilar en su casa de la plaza, emigró a la Argentina, tuvo
un estudio de pintura, al parecer con fortuna pero se vio obligado a regresar
por causa de la Tuberculosis que le llevó á la tumba al año siguiente, fue el
primer fotógrafo que se estableció en Vivero según Carlos Nuevo. Al fallecer en
1891 contaba 28 años</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Laureano Ínsua aprendeu
as primeiras letras na escola pública viveirense, “distinguiéndose por su
aplicación y afabilidad”, segundo deixou testemuñado o seu grande amigo e
redactor de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i> José
Antonio García Meitín, mais as humildes condicións económicas familiares
impedíronlle continuar estudos, aínda que non por iso afogou a súa vocación
artística, máis ben ao contrario. En palabras do citado García Meitín:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Deseaban sus
padres dedicarle á una carrera científica, al ver su mucha aplicación y
privilegiada inteligencia; pero, la numerosa prole con que contaban y la
escasez de recursos, les hizo desistir de su propósito, y determinaron que
aprendiese el oficio de carpintero que ejercía el autor de sus días.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No era mucho del
agrado del niño Laureano el labrar madera, ni manejar la sierra y la garlopa,
gustándole más gastar los lápices del taller en dibujar las paredes que en el
uso á que estaban destinados; ni las riñas, ni los ligeros castigos que le
imponían fueron suficientes para corregirle de su desmedida afición, empleando
el escasísimo dinero que podía agenciarse en pinceles y pinturas, los que
guardaba como si fueran un gran tesoro<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn38" name="_ftnref38" style="mso-footnote-id: ftn38;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[38]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">En moi pouco
tempo, Laureano superou en pericia artística a seu propio pai á hora de
encargarse das decoracións, frisos e elección de cores nas obras de construción,
carpintería e estucado en que participaban. Ao cumprir os 20 anos, albergou a
esperanza de poder marchar a algunha cidade española de primeira orde “y
estudiar los grandes modelos, ya que nunca lograría reunir lo suficiente para
pagar buenos maestros”, mais os seus afáns víronse frustrados e de aí naceu a
súa decisión de emigrar á Arxentina. Conta García Meitín, neste senso, que</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">la suerte le fué
adversa en todo cuanto emprendió; harto de pelear con toda clase de obstáculos,
y minada su salud con tantos trabajos y contratiempos decidió marcharse á la
República Argentina, á la que llegó exhausto de recursos, pero no de deseos y
ambición de gloria. Allí tuvo que luchar nuevamente con todo género de
adversidades […]<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn39" name="_ftnref39" style="mso-footnote-id: ftn39;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[39]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Ao pouco de
chegar a Bos Aires, o pintor viveirense integrouse como aprendiz nos círculos
de artistas da colonia italiana e un ano despois logrou abrir o seu propio
estudio, na compaña doutro mozo galego, “encargándose a la vez de retratar al
óleo y decorar habitaciones”. No entanto, enfermou de tise e veuse obrigado a
regresar a Viveiro, onde despregou unha intensa actividade artística, que o seu
amigo García Meitín refire nestes termos:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Ansioso de curarse
regresó á su patria, y en vez de atender á reponer su quebrantada salud, se
dedicó con una actividad febril al desempeño de su profesión.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El decorado del
teatro, llama la atención á todo el que le visita; el salón de baile del <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Círculo de Vivero</i> es un bello modelo de
estilo árabe, las Capillas del Hospital de la Caridad, la de los López Vilar y
otras muchas casas particulares, acreditan su buen gusto y rica fantasía para
la combinación de colores.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No descuidaba por
eso los retratos al óleo y lápiz, robando las horas al descanso para leer las
obras de los autores más afamados con el objeto de ilustrarse y progresar en el
divino arte<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn40" name="_ftnref40" style="mso-footnote-id: ftn40;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[40]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">No verao de
1890, efectivamente, un ano antes do seu falecemento, Laureano Ínsua afrontou
os traballos de decoración do “Caixón dos figos”. O semanario liberal <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i> gababa da seguinte maneira
o resultado final deses labores artísticos:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Varios jóvenes de
esta localidad han determinado dar un baile el día de hoy en el salón del
Teatro de esta villa, que se halla decorado con elegancia y exquisito gusto;
habiendo el hijo del empresario recuadrado el palco principal, luciendo en los
entrepaños los bustos pintados al óleo del eminente estadista y poeta hijo de
este pueblo D. Nicomedes Pastor Díaz, del laureado <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Cantor de Granada</i>, D. José Zorrilla, del autor del <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Hombre de estado</i> y del <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tejado de vidrio</i> don Abelardo López de
Ayala, del egregio y fecundo autor dramático don José Echegaray, del gran
dramaturgo español Calderón de la Barca, del fenis [sic] de los ingenios
españoles López [sic] de Vega y el del popular y satírico Quevedo.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No elogiamos la
corrección y exactitud y colorido de estos retratos, porque el público puede
juzgar por si mismo su belleza que excede á cuanto podíamos aguardar del picel
de un aficionado, que tanto promete.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Todo esto nos hace
esperar que el baile de la noche esté concurridísimo, honrándole con su
presencia las bellas forasteras, en obsequio de las cuales se celebra<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn41" name="_ftnref41" style="mso-footnote-id: ftn41;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[41]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Na posterior
crónica que fixo dese baile, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Jorge Casia</i>
(=José Antonio García Meitín), ademais de enumerar as forasteiras concorrentes
e describir con detalle as súas indumentarias, achegou esta nova avaliación do
traballo do artista viveirense, bo amigo seu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Penetramos en el
salón, que presentaba un magnífico aspecto, no por hallarse cuajado de
terciopelo y joyas de rico valor, pero si por las medias tintas que le decoran
resaltando el granate de los antepechos y los bustos que se destacan en los
entrepaños, pareciendo que quieren abandonar sus dorados marcos, haciendo
resaltar las bugías la belleza de las alegorías pintadas sobre el escenario,
causando estrañeza que tan novel pintor, como es D. Laureano Insua, hallase en
su paleta colores capaces de producir tan fantásticos efectos<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn42" name="_ftnref42" style="mso-footnote-id: ftn42;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[42]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Que a saúde do
artista xa non era boa nesa altura pono de manifesto o feito de que marchase en
setembro dese ano de 1890 a tomar as augas ao balneario de Las Caldas, preto de
Uvieu<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn43" name="_ftnref43" style="mso-footnote-id: ftn43;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[43]</span></span></span></span></a>.
Aínda así, ao seu regreso, confeccionou e expuxo unha das súas obras máis
famosas, como testemuña <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i>
deste xeito:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">El pintor D.
Laureano Insua expuso en el escaparate del comercio de Dª Carmen Quintana un
retrato al óleo de nuestro amigo D. Ramón Díaz Freijo, el que al decir de los
inteligentes es una obra acabada del arte, llamando mucho la atención por el
módico precio que exige por su trabajo el autor<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn44" name="_ftnref44" style="mso-footnote-id: ftn44;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[44]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Cando se produza
o pasamento de Laureano, vítima da tuberculose, á idade de 28 anos, <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i> dará así a infausta nova:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">D.E.P. A las tres
y media de la madrugada de hoy pasó á mejor vida nuestro querido amigo D.
Laureano Insua López. Con su muerte se ha malogrado un gran artista, un buen
amigo y un modelo de buenos hijos.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Su pérdida habrá
de ser muy sentida; y nos asociamos al profundo dolor que aqueja á su cariñosa
familia<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn45" name="_ftnref45" style="mso-footnote-id: ftn45;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[45]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">O daquela
presidente do Comité Republicano Progresista de Viveiro, José Antonio García
Meitín (<i style="mso-bidi-font-style: normal;">Jorge Casia</i>)<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn46" name="_ftnref46" style="mso-footnote-id: ftn46;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[46]</span></span></span></span></a>,
amigo seu desde a máis tenra infancia, dedicaralle no semanario citado, do que
era redactor habitual, un sentido artigo necrolóxico co título de “¡Pobre
Laureano!”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn47" name="_ftnref47" style="mso-footnote-id: ftn47;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[47]</span></span></span></span></a>, ao que pertencen estes
fragmentos:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Últimamente
cultivó con gran acierto la fotografía; casi exánime, subía todos los días á la
galería para perfeccionarse en los diferentes métodos que se conocen.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">¡Con qué pena le
veíamos estos días caminar con pasos vacilantes, prodigándonos esas sonrisas
melancólicas que presagian un pronto fin en la terrible enfermedad que padecía,
y formar miles de proyectos para el porvenir!... El día mismo en que la
despiadada Parca cortó el hilo de su existencia, hizo que su padre le
fotografiase, burlándose aun, con su acostumbrado gracejo, de la torpeza con
que manejaba los aparatos<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn48" name="_ftnref48" style="mso-footnote-id: ftn48;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[48]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Non resulta
difícil imaxinar o impacto doloroso que a perda de seu irmao máis vello debeu
de ter no daquela mozo de tan só 14 anos de idade <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i>…</span></div>
<div style="mso-element: footnote-list;">
<br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn1">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref1" name="_ftn1" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[1]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> No seu exemplar de 7 de
marzo de 1889 (núm. 1.633), o diario <i>El
Regional</i>, de Lugo, informaba os seus lectores, tomando como fonte <i>El Eco de Viver</i>o: “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;">El Presidente
de la Sociedad de Obreros ha recibido,
por conducto del diputado provincial, Sr. D. Pedro Manuel Trobo, una
comunicación de la Dirección de Instrucción pública, acompañada de un atonto B.
L. M. del Excmo. Sr. Ministro de Ultramar, don Manuel Becerra, en la que se le
participa que ha sido concedida á la citada sociedad una biblioteca popular. </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: Calibri;">Felicitamos á la Sociedad de Obreros, por el
importantísimo donativo con que ha sido agraciada; y en nombre de los Obreros
de Vivero damos las gracias á los expresados señores, y á todos los que, como </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;">ellos, han
gestionado eficazmente hasta obtener tan feliz éxito”.</span></span></div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<span style="font-size: x-small;">
</span></div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn2">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref2" name="_ftn2" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[2]</span></span></span></span></a><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Lucense</i>, núm. 1.364,
30.4.1889, p. 2:</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> “Algunos entusiastas
jóvenes de esta localidad, secundados por la Junta directiva de la Sociedad de
Obreros, tratan de organizar un orfeón, contando para ello con el concurso
artístico del inteligente profesor D. Juan Latorre, director de la banda
municipal. Celebraremos que se realice el pensamiento”. </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Os ensaios dese agrupamento músico-vocal comezaron na
primavera de 1889 no propio local social da entidade (Cf. <i>El Lucense</i>, núm. 1.376, 14.5.1889, p. 2) e produciron o lóxico
recoñecemento desta cara aos seus principais animadores</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">: </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">“En la junta general celebrada por la
Sociedad de Obreros de Vivero en fin del último trimestre, fueron nombrados,
por unanimidad, socios de mérito, nuestro amigo D. Juan Latorre y D. Miguel
Peiró, por los importantes servicios que prestan en obsequio del Orfeón que
sostiene aquella importante Sociedad” (Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El
Regional</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">,
Lugo, núm. 1.978, 17.7.1889, p. 2).</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";"></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn3">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref3" name="_ftn3" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[3]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: Calibri;">
En </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El Regional</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">, de Lugo (núm. 8.599, 20.1.1909, p. 2) infórmase de
que </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: Calibri;">“costeada por el Municipio de Vivero se abrió en
el salón de la Sociedad de Obreros una Academia de música, dirigida por el </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;">veterano y
competente maestro, nuestro paisano D. Juan Latorre. En ella recibirán
educación musical gratuita cuantos jóvenes lo deseen, si bien será de cuenta de
éstos la adquisición del material de enseñanza”.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn4">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref4" name="_ftn4" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[4]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Galicia
Moderna</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">, Habana, Ano V, nº 200, 3.3.1889.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn5">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref5" name="_ftn5" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[5]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Así </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">o
cura ecónomo Gervasio Lamas</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">
(Cf. <i>El Lucense</i>, núm. 4.145,
16.11.1898, p. 2), o cura párroco de Galdo Villar Ron, o de Chavín, Trobo, e o
vigairo das monxas e ecónomo da igrexa de Santa María de Viveiro Manuel Froilán
López Vilar (Cf. <i>El Lucense</i>,
20.12.1898, p. 2).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn6">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref6" name="_ftn6" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[6]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf<i>. La Idea Moderna</i>, Lugo, núm. 2.420, 21.12.1898, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn7">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref7" name="_ftn7" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[7]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Eco de Galicia</i>, Lugo, núm. 1.011,
14.9.1889, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn8">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref8" name="_ftn8" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[8]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Lemos en <i>El Regional</i> de Lugo (</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">núm. 1.666, 10.4.1889, p. 2)</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">: “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">La Sociedad de Obreros, en Junta general de 2 del
corriente, ha nombrado Presidente honorario al Sr. D. Manuel Becerra, por haber
conseguido del Ministerio de Fomento una biblioteca popular para la misma; y
socios de mérito á los Sres. Trobo y Río Leal por sus gestiones sobre el mismo
objeto, y á los encargados de la enseñanza, durante el pasado invierno, señores
Rodríguez, Cordido, Álvarez Moas; así como también á D. Eusebio Lorenzo, que,
como el Sr. Cordido, es médico gratuito de la Sociedad. También acordó dar las
gracias á D. Francisco Paulino Moas, de Barcelona, por haber remitido, por
conducto del Sr. Alcalde de esta villa y con destino al citado centro de
obreros, una preciosa obra en tres tomos, ilustrada con 500 grabados y
lujosamente encuadernada, que se titula <i>El
Carpintero Moderno</i>. La Sociedad de Obreros cuenta en la actualidad coa 126
socios de número y 103 protectores, figurando entre los últimos considerable
número de señoras, que desde el primer momento se asociaron á la filantrópica
obra de socorrer ó instruir al obrero, exclusivos fines que persigue aquel
centro”.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn9">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref9" name="_ftn9" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[9]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Regional</i>, Lugo, núm. 1.978,
17.7.1889, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn10">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref10" name="_ftn10" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[10]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Cf. <i>Galicia Moderna</i>,
Habana, Ano V, nº 200, 3.3.1889.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn11">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref11" name="_ftn11" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[11]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Regional</i>, Lugo, núm. 2.362,
1.10.1890, p. 2 e <i>El Regional</i>, Lugo,
núm. 2.368, 8.10.1890, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn12">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref12" name="_ftn12" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[12]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Norte de Galicia</i>, Lugo, núm. 522,
28.10.1902, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn13">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref13" name="_ftn13" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[13]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Correo de Galicia</i>, Bos Aires, núm. 1.160, 15.4.1928, p. 7.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn14">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref14" name="_ftn14" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[14]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El
Vivariense</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">, núm. 12, 24.8.1890, p. 3. O Rafael
aludido no texto é o entón presidente da entidade, o xastre Rafael Galdo.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn15">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref15" name="_ftn15" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[15]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Cf. <i>El Vivariense</i>, núm. 13,
31.8.1890, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn16">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref16" name="_ftn16" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[16]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Cf.
<i>El Vivariense</i>, nº 16, 21.9.1890, p.
3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn17">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref17" name="_ftn17" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[17]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Cf. <i>El Vivariense</i>, nº 18, 5.10.1890,
p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn18">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref18" name="_ftn18" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[18]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Cf. <i>El Vivariense</i>, nº 18, 5.10. 1890,
p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn19">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref19" name="_ftn19" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[19]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Vivariense</i>,
núm. 188, 7.1.1894, p. 3. O citado </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Celso Varela Arizaga, (que falecería o 23
de febreiro de 1915), repetiría na presidencia da entidade en 1903, acompañado
como Vicepresidente por Juan Eiroá López, Antonio Martínez Aguiar, contador, Francisco
Sampedro Menéndez, tesoureiro; Francisco Fernández Regal, secretario; Cirilo
Romero, Manuel Cora Rey, Andrés Vázquez Guerrero e Antonio Soto como vocais e
Carlos Castrillón Correa, Francisco Rodríguez Cora, José Rodríguez Val e Francisco
Antas como suplentes, reservándose o posto de Bibliotecario para Alejo Corral
(Cf. <i>El Regional</i>, Lugo, núm. 6.921,
21.1.1903).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn20">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref20" name="_ftn20" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[20]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Regional</i>, Lugo, núm. 4.410, 18.1.1895, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn21">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref21" name="_ftn21" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[21]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Lucense</i>, núm. 3.072, 29.1.1895, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn22">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref22" name="_ftn22" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[22]</span></span></span></span></a><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;"> Cf. <i>El Lucense</i>, núm. 3.123, 3.4.1895, p. 2 e
<i>El Regional</i>, Lugo, núm. 4.4.1895, p.
2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn23">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref23" name="_ftn23" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[23]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Citado por <i>El Lucense</i>, núm. 3.243, 28.8.1895, p. 1.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn24">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref24" name="_ftn24" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[24]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;">Vide</span></i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: ES;"> <a href="https://www.blogger.com/null" name="sdfootnote4anc"></a>GALDO,
Fausto (1992): “A troula dos Armantes”, en <i>Libro-Programa das Festas
Patronais de Viveiro</i>.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn25">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref25" name="_ftn25" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[25]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> <i>Vide</i> CANOSA, Ramón (1952): “Las casetas”, <i>Libro-Programa. Vivero. Fiestas.</i> Agosto de 1952.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn26">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref26" name="_ftn26" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[26]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Cf. <i>El Vivariense</i>,
núm. 223, 16.9.1894, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn27">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref27" name="_ftn27" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[27]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El Correo
de Lugo</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">,
núm. 136, 16.1.1900, </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn28">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref28" name="_ftn28" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[28]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Cf. <i>El Vivariense</i>,
núm.264, 7.7.1895, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn29">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref29" name="_ftn29" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[29]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Cf. <i>El Vivariense</i>,
núm. 305, 19.4.1896, p. 2-3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn30">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref30" name="_ftn30" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[30]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> A partir
de 1915, houbo programación cinematográfica máis ou menos estable e continua en
Viveiro a cargo da empresa “Ideal Cinema Vivero”.</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn31">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref31" name="_ftn31" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[31]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>Heraldo de Vivero</i>, núm. 187, 12.9.1915, p. 2. Entre eses aspirantes
estaban A. Emilio Varela, que propuxo 1.555’55 ptas., Esteban Fernández
Temprano, que ofertou 1.800’80 e Benigno Fernández Regal, que ofreceu 1.701’26
ptas.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn32">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref32" name="_ftn32" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[32]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Heraldo de Vivero</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
núm. 278, 10.6.1917.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn33">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref33" name="_ftn33" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[33]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>Pro-Neutralidad</i>, Viveiro, núm. 17, 14.6.1917. O funeral e enterro
do <i>Tío Novenas</i> tiveron lugar o día 9
de xuño. Ao día seguinte de se celebraren esas cerimonias, morrería tamén Rosa
Martínez López, curmá de <i>Pepe da Mota</i>
e irmá do cura de Santa María de Cabanas, Luís Martínez López.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn34">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref34" name="_ftn34" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "calibri" , "sans-serif"; line-height: 115%;">[34]</span></span></span></span></a><span lang="GL"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Así e
todo, Celia mereceu a atención de historiadores como Nuevo Cal, co seu traballo
“Achegas para unha historia da fotografía en Viveiro” (2004), publicado dentro
do volume <i>Viveiro. Unha historia en
fotografías, 1888-1930</i> (Seminario de Estudos Terra de Viveiro) e na
actualidade cónstanos que está a ser investigada pola nosa amiga Fernanda Padín
Ogando, que mantén na Rede a páxina </span><span lang="GL"><a href="http://www.fotografaspioneiras.com/"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">www.fotografaspioneiras.com</span></a></span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> e xa se ocupou doutras
fotógrafas galegas precursoras como a viguesa Cándida Otero, as mindonienses
Antonia Santos e Filomena Díaz, a zaragozana de orixes familiares francesas
María Cardarelly (autora de dous coñecidos retratos de Rosalía de Castro) ou
Corona González Santos (reporteira gráfica para a revista viguesa <i>Vida Gallega</i> e moi relacionada con
Ribadeo, por ser terra do seu home).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn35">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref35" name="_ftn35" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[35]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. </span><i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El Vivariense</span></i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">, núm. 267,
28.7.1895.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn36">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref36" name="_ftn36" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[36]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Cf. </span><i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El Lucense</span></i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">, núm. 3.919, 26.1.1898, p. 3: “De <i>El Eco de Vivero</i>: El pasado viernes tomaron posesión: Del cargo de
Depositario de fondos municipales, D. Maximiliano Barreiro Casal. Del de
Secretario del Ayuntamiento, D. Jesús González Villalba. De oficiales de la
misma dependencia municipal, D. José Insúa [sic] López y D. Moisés A. Peláez
Díaz. Que sea enhorabuena.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn37">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref37" name="_ftn37" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[37]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Cf. <i>El Vivariense</i>,
núm. 385, 31.10.1897, p. 2. As persoas destinatarias das 510 pesetas recadadas
en total nesa ocasión foron a viúva de Juan Antonio Leal Rodríguez, a de Juan
Michoso e os pais de José Mª e Jesús Carrillo González, Jesús Carrillo Taibo e
Saturnina González.</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";"></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn38">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref38" name="_ftn38" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[38]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Cf. <i>El Vivariense</i>, núm. 66, 6.9.1891,
p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn39">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref39" name="_ftn39" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[39]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Cf.
<i>El Vivariense</i>, núm. 66, 6.9.1891, p.
2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn40">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref40" name="_ftn40" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[40]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Cf. <i>El
Vivariense</i>, núm. 66, 6.9.1891, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn41">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref41" name="_ftn41" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[41]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">El Vivariense</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
núm. 12, 24.8.1890, pp. 2-3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn42">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref42" name="_ftn42" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[42]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Cf.
<i>El Vivariense</i>, núm. 13, 31.8.1890, p.
2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn43">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref43" name="_ftn43" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[43]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Cf. <i>El Vivariense</i>, núm. 16,
21.9.1890, p. 3 e <i>El Vivariense</i>, núm.
19, 12.10.1890, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn44">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref44" name="_ftn44" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[44]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Cf. <i>El Vivariense</i>, núm. 22,
2.11.1890, p. 3. O comercio aludido, que estaba dedicado aos tecidos, á
pasamanería e á mercería, estaba situado no número 7 da Praza Maior.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn45">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref45" name="_ftn45" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[45]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Cf. <i>El Vivariense</i>, núm. 65,
30.8.1891, p. 2. O mesmo rotativo informaba aos seus lectores: “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Los numerosos amigos del Sr. Díaz Freijo acordaron
trasladar para mañana los festejos que habían de celebrarse hoy, en señal de luto
por el malogrado joven D. Laureano Insua”</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">.
Posteriormente, acollía a seguinte nota: </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">“Se nos ruega por
D. Juán A. Insua [Dorado] que demos las gracias en su nombre á todos los que
han contribuído á honrar la memoria de su malogrado hijo Laureano. Con muchísimo
gusto cumplimos los deseos del desconsolado padre del que fué nuestro amigo”
(cf. <i>El Vivariense</i>, núm. 66,
6.9.1891, p. 3).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn46">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref46" name="_ftn46" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[46]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Seu irmao Eladio Vicente era entón médico do Hospital da Caridade, en cuxa
capela o propio Laureano Ínsua fixo algúns traballos de decoración.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn47">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref47" name="_ftn47" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[47]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Cf.
<i>El Vivariense</i>, núm. 66, 6.9.1891.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><br />
<div id="ftn48" style="mso-element: footnote;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref48" name="_ftn48" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[48]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
O propio José Antonio García Meitín morrería pouco tempo despois, con tan só 26
anos de idade, concretamente o 21 de decembro de 1892. Ao día seguinte do
enterro, que tivo lugar o día 22, morría tamén, en tráxica sucesión, seu irmao
o médico Eladio Vicente.</span></span></div>
</div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-86135056053458110992019-03-19T11:42:00.002+01:002019-03-19T11:47:15.612+01:00NO PRIMEIRO CENTENARIO DE JOSÉ ÍNSUA LÓPEZ, PEPE DA MOTA (II)<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footnote text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footnote reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><br />
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">1<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmeT0ZiNJY3a3Akbq6yrHpuRY3uTHH23Ay4oXYLI3T9CgrJPw_HnrREFTHvN_3SfOVt5J9fH1doVwHcHM7Y8GV7x1thTrS9J2k3gnfl3Uzly-5iQEFiXl9zvOERranS-pe3j44Szp6xas/s1600/Cargadeiro+da+mina%252C+na+%25C3%258Dnsua.+Foto+de+Pepe+da+Mota%252C+ca.+1910..jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="990" data-original-width="1600" height="247" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmeT0ZiNJY3a3Akbq6yrHpuRY3uTHH23Ay4oXYLI3T9CgrJPw_HnrREFTHvN_3SfOVt5J9fH1doVwHcHM7Y8GV7x1thTrS9J2k3gnfl3Uzly-5iQEFiXl9zvOERranS-pe3j44Szp6xas/s400/Cargadeiro+da+mina%252C+na+%25C3%258Dnsua.+Foto+de+Pepe+da+Mota%252C+ca.+1910..jpg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Cargadoiro da mina da Silvarosa, na ría de Viveiro, ca. 1910. Foto de Pepe da Mota</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"></td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br /></td></tr>
</tbody></table>
</span></b></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<br />
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">1. Perfil
da “Sociedad de Obreros”.</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Ademais de
rexentar en arrendo a Casa-Teatro de Viveiro no período de entre séculos, como
xa explicamos na anterior entrega, Juan Antonio Ínsua Dorado, o pai de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i>, exerceu durante algún tempo a presidencia da
“Sociedad de Obreros”, unha entidade sobre cuxa historia queremos agora dar
algunhas pinceladas, aínda que iso ralentice unha miga o noso relato sobre as
raíces familiares e a traxectoria do noso devanceiro.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Fundada en
decembro de 1888 a imitación da “Sociedad de Obreros” de Mondoñedo (1881) e ao
abeiro do disposto na Lei de Asociacións promulgada o 30 de xuño do ano
anterior<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn1" name="_ftnref1" style="mso-footnote-id: ftn1;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[1]</span></span></span></span></a>,
a “Sociedad de Obreros” de Viveiro tiña un carácter estritamente mutualista<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn2" name="_ftnref2" style="mso-footnote-id: ftn2;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[2]</span></span></span></span></a>,
</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">orientado
a paliar as </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">intemperancias a que o</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">s</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">
traballador</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">es</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> se puidese</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">n</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> ver
sometido</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">s</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> (incapacidade, enfermidade</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">,
vellez…</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">),</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">a diferenza de entidades posteriores de
signo ou ben simplemente corporativo, como a sociedade “Honradez y
Laboriosidad”, que agrupou por breve tempo en 1903 o gremio dos xastres<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn3" name="_ftnref3" style="mso-footnote-id: ftn3;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[3]</span></span></span></span></a>,
ou ben máis reivindicativo e combativo que aparecerían na vila do Landrove nos
primeiros compases da vixésima centuria, como a sociedade de carpinteiros “La
Prosperidad” (1902), a “Agrupación Socialista” (1903) e, algo máis tarde, a
“Sociedad de Obreros del Ramo de la Construcción” (1918)<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn4" name="_ftnref4" style="mso-footnote-id: ftn4;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[4]</span></span></span></span></a>.
<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>A constitución efectiva da “Sociedad de
Obreros” viveirense foi notificada ao público lector de prensa por <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Regional</i> de Lugo nestes termos:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Se ha inaugurado
en dicha localidad la Sociedad de Obreros, con numerosísima concurrencia.
Pronunció un extenso discurso don Pedro M. Trobo [alcalde], á quien siguieron
en el uso de la palabra los señores García Lamas, Lorenzo, Cordido, [Vicente] Leal
y [Tomás] Galdo; leyendo una composición poética D. Camilo Arias, resumiendo el
señor alcalde. Durante el acto, la banda municipal ejecutó algunos números de
su repertorio<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn5" name="_ftnref5" style="mso-footnote-id: ftn5;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[5]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">O
confesionalismo da nova entidade era explícito e foron continuas as mostras de
proximidade ao espectro ideolóxico e organizativo do chamado “catolicismo
social”, unha corrente que bebeu doutrinariamente as súas orientacións
principais dos contidos da encíclica <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Rerum
Novarum</i> (1891) do Papa León XIII. Por iso mesmo, a “Sociedade de Obreros”
de Viveiro colocouse desde o comezo baixo o padroado simbólico de San Francisco
de Asís; nomeou en 1894 presidente de honra ao bispo de Mondoñedo<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn6" name="_ftnref6" style="mso-footnote-id: ftn6;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[6]</span></span></span></span></a>,
que lle fixo entrega de diversas axudas<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn7" name="_ftnref7" style="mso-footnote-id: ftn7;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[7]</span></span></span></span></a>;
colaborou estreitamente coa “Juventud Católica” da localidade<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn8" name="_ftnref8" style="mso-footnote-id: ftn8;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[8]</span></span></span></span></a>;
fixo parte do comité de recepción do Nuncio papal monseñor Ragonessi na súa
visita á vila do Landrove en agosto de 1915; ofreceu reiteradamente a súa
tribuna para a celebración de conferencias por parte de clérigos da zona;
participou co seu estandarte e representación directiva en todo tipo de eventos
e desfiles litúrxicos; concorreu aos actos do primeiro centenario do nacemento
do fundador da Adoración Nocturna, o viveirense Luís Trelles Noguerol; etc.,
etc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Con todo e con
iso, a “Sociedad de Obreros” viveirense resistiu os intentos de control
absoluto por parte das autoridades eclesiásticas da diocese de Mondoñedo e
nunca se converteu <i style="mso-bidi-font-style: normal;">strictu sensu</i>,
como algúns sectores non obstante pretenderon, nun verdadeiro “Círculo
Católico” ao estilo dos existentes nesa época noutras moitas localidades. </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">O
propio bispo mindoniense, Manuel Fernández de Castro, tras cursar visita
pastoral a Viveiro en xuño 1891 e asistir persoalmente a unha das xuntanzas da
entidade, anotaría o seguinte comentario, ben elocuente:</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Hay además un Círculo o Sociedad de Obreros, que tiene
por patrón a San Francisco, como el de Mondoñedo tiene a San José, pero nada
más. Asistí a una de sus reuniones y les di una plática. </span><span lang="PT" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">No entran por constituirse con Reglamento de Círculo
Católico</span><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn9" name="_ftnref9" style="mso-footnote-id: ftn9;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[9]</span></span></span></span></span></a><span lang="PT" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: PT;">.</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Tampouco se
librou a entidade viveirense das inxerencias e efectos da loita de bandos
“turnistas” da política a nivel municipal, recibindo apoio ou agravio
alternativamente en función da simpatía ou antipatía que polas súas
orientacións, o seu labor ou a composición das súas directivas sentisen os
sucesivos “alcaldes por real orden”, fosen estes da corda liberal ou da
conservadora. Nesta orde de cousas, parécenos ben reveladora a seguinte
anécdota, que relatou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Regional</i> de
Lugo en xullo de 1911:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Varios socios de
la agrupación obrera de Vivero escriben á un colega regional una extensa carta
justificando la no concurrencia de aquella colectividad á los actos celebrados
allí estos días con motivo de las fiestas de la Eucaristía. La Sociedad había
sido previamente invitada para asistir á la procesión, y, con efecto, concurrió
en colectividad al acto. Parece que por cuestiones de etiqueta, de señalamiento
de puestos, hubo un ligero incidente, y esto determinó que la Sociedad de Obreros
de Vivero no tuviese en la comitiva la representación adecuada. Lo sucedido
produjo la natural molestia á los obreros, que se han sentido preteridos,
imputando lo ocurrido á minucias de orden político, ajenas por completo al acto
religioso que se celebraba. En Vivero ha sido comentadísimo<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn10" name="_ftnref10" style="mso-footnote-id: ftn10;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[10]</span></span></span></span></a>.
</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">2. Á
procura dunha “harmonía social” que resultou quimérica</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Tamén é verdade
que, a pesar do que poida dar a entender aparentemente a súa propia
denominación de “Sociedad de Obreros”, foi sempre unha sociedade “mixta”, non
“de clase”. No seu seo, efectivamente, ao lado dunha masa ampla de asociados de
orixes artesanais e proletarias, atopamos non poucos propietarios, elementos da
burguesía comercial local e membros do clero das parroquias viveirenses. Neste
sentido, un dos seus protectores máis destacados, pois cedeulle gratuitamente o
local de que dispuxo e sostivo economicamente tanto as súas clases nocturnas
como o seu, así chamado, “Comedor de Caridad”, foi o <i style="mso-bidi-font-style: normal;">indiano</i> filántropo <span style="letter-spacing: -.15pt;">Melitón
Cortiñas Rodríguez (Galdo, 1848-Viveiro, 1933)</span>, designado presidente
honorario da entidade en 1919 e obxecto de explícitas homenaxes por ese motivo
como a que relatou o xornal católico <i style="mso-bidi-font-style: normal;">La
Integridad</i>:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">VIVERO.- Revistió
gran solemnidad el acto de descubrir en esta villa una lápida costeada por la
Sociedad de Obreros a la memoria de su benefactor D. Melitón Cortiñas
Rodríguez, y fijada en la fachada de la casa social por éste regalada a la
misma sociedad. Al acto concurrieron las autoridades, todos los obreros y
muchas otras significadas personas, pronunciándose discursos alusivos por los
distinguidos jóvenes D. Alfonso Quintana, alumno de la Facultad de Derecho; D.
Fernando Pérez Barreiro, abogado y D. Manuel Antonio Méndez, obrero. Las bandas
de música de Ribadavia y Vivero, ejecutaron unidas el himno nacional<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn11" name="_ftnref11" style="mso-footnote-id: ftn11;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[11]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Este sector non operario nin artesanal
presente na “Sociedad de Obreros” (auto)adxudicábase nela un rol orientador,
“protector” e financeiro, velando, claro está, por impedir calquera signo de
solidariedade no seu seo con folgas e manifestacións obreiristas contestatarias<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn12" name="_ftnref12" style="mso-footnote-id: ftn12;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[12]</span></span></span></span></a>
e mobilizando a masa asociada, chegado o caso, para amparar as súas propias
reivindicacións, como é o caso da construción do ferrocarril da Costa<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn13" name="_ftnref13" style="mso-footnote-id: ftn13;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[13]</span></span></span></span></a>.
A cambio desa “protección”, os membros dese sector figuraban frecuentemente nos
postos directivos e honoríficos da entidade e recibían por iso mesmo certa auréola
social filantrópica.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Neste sentido, cómpre engadir que a
“Sociedad de Obreros” contou en non poucas ocasións con axudas e subvencións
oficiais para o cumprimento dos seus fins<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn14" name="_ftnref14" style="mso-footnote-id: ftn14;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[14]</span></span></span></span></a>,
máxime cando acabou por se erixir nunha especie de alternativa “moderada” e “de
orde” na que intentar integrar unha parte do elemento popular fronte ao
societarismo proletario máis combativo e ideoloxizado que arraigou na comarca da
man das mobilizacións mineiras da Silvarosa entre 1901-1906 e que cobrou auxe a
partir dos anos 20 da pasada centuria, fose de signo anarquista, fose
socialista, nun contexto presidido polas desigualdades sociais moi marcadas</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">,
a ausencia de organismos oficiais de prevención e protección, a mínima rede
sanitaria e educativa pública existente e unhas condicións de traballo diríamos
hoxe <i style="mso-bidi-font-style: normal;">terceiromundistas</i>: xornadas
laborais de doce ou máis horas diarias, traballo infantil e feminino en
condicións infrahumanas, pagamento de salarios misérrimos, etc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Moi relevante foi, en concreto, o rol
desempeñado pola “Sociedad de Obreros” na grave crise de subsistencias que se
viviu, en Viveiro como no resto de Galiza e de España, durante 1917/1918. O <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Diario de Galicia</i> compostelán informaba,
nesa perspectiva, que</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span> </div>
<div class="MsoNormal" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">La “Sociedad de Obreros”
de Vivero, vista la imposibilidad de adquirir trigo en la Coruña para venderlo
a sus asociados a precio remunerador, ha comprado una partida de 50 sacos de
harina que conducirá el vapor “Landro” en el próximo viaje.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">E1 gobernador de
la Coruña, con quien se avistó un representante de dicha sociedad, ha
manifestado que él no puede autorizar la salida del trigo de los almacenistas
coruñeses, ínterin estos nieguen existencias; pero que autorizaría e1 embarque
del trigo que adquiriere la “Sociedad de Obreros” siempre que el grano fuese
comprado fuera del radio de la Coruña. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">La “Sociedad de
Obreros” ha escrito a Betanzos y a Avilés, con el fin de poder conseguir una
partida de trigo<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn15" name="_ftnref15" style="mso-footnote-id: ftn15;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[15]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">En recompensa ao
seu papel decisivo na xestión social desa crise, pois despregou varias
iniciativas que paliaron os efectos da carestía ou ausencia de produtos de
primeira necesidade entre as clases menos favorecidas, a entidade mutualista
viveirense elixiu como novo presidente en 1918, en substitución de Francisco
Fernández Regal<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn16" name="_ftnref16" style="mso-footnote-id: ftn16;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[16]</span></span></span></span></a>, ao tipógrafo de orixes
ferrolás e traballador da imprenta do <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Heraldo
de Vivero</i> Esteban Fernández Temprano<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn17" name="_ftnref17" style="mso-footnote-id: ftn17;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[17]</span></span></span></span></a>,
home de militancia socialista que deu novo pulo á “Sociedad de Obreros”, como
testemuñan a reforma do seu regulamento levada a cabo en setembro de 1918 para
que os socios enfermos cobrasen 1’50 pesetas diarias de socorro e para que en
rexime de cooperativa a entidade puidese adquirir partidas de fariña, xabón,
aceite e outros produtos básicos, actuando así como economato; as obras
emprendidas no local da entidade</span><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn18" name="_ftnref18" style="mso-footnote-id: ftn18;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[18]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> ou un intento (finalmente desbaratado,
iso si) de contar como conferenciante nela ao líder da U.G.T. Francisco Largo
Caballero o día 5 de xuño de 1921, para escándalo de determinados sectores da
masa societaria, dos que se fixo eco o xornal católico coruñés <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Ideal Gallego </i>mediante un solto
asinado por “Un obrero vivariense”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn19" name="_ftnref19" style="mso-footnote-id: ftn19;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[19]</span></span></span></span></span></span></a></span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">.</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> <span lang="GL"></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Con todo, Esteban
F. Temprano veríase duramente golpeado no plano familiar polo infortunio, ao
perder sucesivamente varias fillas na flor da vida, e por esa e outras razóns,
acabaría afastándose da primeira liña de acción societaria, de maneira que a
propia “Sociedad de Obreros” volveu ao seu tradicional rego doutrinario e
ideolóxico e os sectores máis afíns ao estamento clerical volveron exercer
sobre ela decisiva influencia. Non é casualidade, visto desde esta perspectiva,
que o seu presidente, Tomás Galdo López, fose un dos individuos chamados polas
autoridades militares, unha vez implantada a ditadura de Primo de Rivera, para
constituír a nova Corporación municipal viveirense<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn20" name="_ftnref20" style="mso-footnote-id: ftn20;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[20]</span></span></span></span></a>
ou que nas directivas de 1928 e 1931 figurasen persoas de claro perfil pío e
ideoloxicamente conservador<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn21" name="_ftnref21" style="mso-footnote-id: ftn21;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[21]</span></span></span></span></a>.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Certo é que durante ese período ditatorial, a
despeito de aparentes sintonías nas concepcións sociais e doutrinarias, non
faltaron os problemas na relación entre a “Sociedade” e as autoridades locais,
como se deduce deste texto publicado en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El
Pueblo Gallego</i>:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">Vivero.- Subvención.-
Merece plácemes - y por ello le felicitamos cordialmente - la gestión del nuevo
concejal de este Ayuntamiento D. Rafael Pérez, al conseguir que la corporación
municipal otorgase, como era de justicia, a la Sociedad de Obreros la
subvención de 500 pesetas anuales, que había sido suprimida anteriormente. A
cada uno lo suyo; y por tanto un voto de gracias. […]<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn22" name="_ftnref22" style="mso-footnote-id: ftn22;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[22]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="mso-element: footnote-list;">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footnote text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footnote reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-language:EN-US;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<div id="ftn1" style="mso-element: footnote;">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; text-align: justify;">
<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref1" name="_ftn1" style="mso-footnote-id: ftn1;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt;"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%;">[1]</span></span></span></span></span></a><span style="font-size: small;"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Nesa Lei especificábase, no artigo 4º, que os promotores tiñan que
presentar “dos ejemplares firmados de
los Estatutos, Reglamentos, contratos o acuerdos por los cuales haya de
regirse, expresando claramente en ellos la denominación y objeto de la
asociación, su domicilio, la forma de su administración o gobierno, los
recursos con que cuente o con los que se proponga atender a sus gastos y la
aplicación que haya de darse a los fondos o haberes sociales, caso de
disolución”</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">. Polo artigo 10º, obrigábase
tamén a que </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">“toda asociación llevará y
exhibirá a la autoridad cuando ésta lo exija registro de los nombres,
apellidos, profesión y domicilios de todos los asociados, con expresión de los
individuos que ejerzan en ella cargo de administración, gobierno o representación.
Del nombramiento o elección de éstos deberá darse conocimiento por</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> escrito al Gobernador de la provincia”</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">. Contemplaba no artigo 12, por último, que “la
autoridad gubernativa podrá penetrar en cualquier momento en el domicilio de
una asociación y en el lugar en que celebre sus reuniones y mandará suspender
en el acto toda sesión o reunión en que se cometa o acuerde cometer algunos de
los delitos definidos en el Código penal”.</span></span></div>
<span style="font-size: small;">
</span></div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn2">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref2" name="_ftn2" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[2]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Xa o diario católico
vespertino <i>El Lucense</i> (núm. 1.214,
29.10.1888, p. 3), dando conta dos prolegómenos para a constitución desta
entidade viveirense, sinalaba: “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;">Según <i>El Eco
de Vivero</i> se trata de crear en
aquella villa una sociedad de obreros, en la que tendrán cabida todos los que
se dediquen á oficios mecánicos, y que perseguirá estos dos nobles y
humanitarios fines: instrucción y auxilio”.</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn3">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref3" name="_ftn3" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[3]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Lemos sobre esta entidade
no diario lugués <i>El Regional</i> (núm.
6.921, 21.1.1903): </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;">“<i>Honradez y
Laboriosidad</i>. -Aprobado por el Gobierno civil el Reglamento por que habrá
de regirse la sociedad de sastres que con este título se ha constituido en
Vivero, procedieron los socios al nombramiento de la siguiente Junta directiva:
Presidente, D. Antonio Soto. Vice-Presidente, D. Francisco Yáñez. Tesorero, D.
Antonio Méndez. Contador, D. Eduardo Paz. Secretario, D. Ramón Bermúdez.
Vocales, D. Cándido lnsua y D. Miguel González”</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn4">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref4" name="_ftn4" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[4]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> <i>Vide</i> sobre o tema NUEVO CAL, C.: “O movemento obreiro en Viveiro”,
en PEREIRA, Dionisio (coord.) (1992): <i>Os
Conquistadores Modernos</i>, Vigo: Eds. A Nosa Terra, pp. 123-150.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn5">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref5" name="_ftn5" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[5]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Regional</i>, Lugo, núm. 1.576, 09.1.1889, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn6">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref6" name="_ftn6" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[6]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Informaba nesta orde de
cousas o diario lugués <i>El Regional</i>
(núm. 4.330, 21.7.1894, p. 2): </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;">“El señor presidente de la Sociedad de Obreros y el
director de <i>El Diario de Mondoñedo</i>,
cumpliendo un honroso encargo de la de igual nombre de Vivero, entregaron el
martes al Ilmo. y Rvmo. Señor Obispo de aquella diócesis, el Título de
Presidente honorario <i>ad vitam</i> de los
obreros de Vivero, dando con ello una prueba de cultura y buen gobierno y
religiosidad”.</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn7">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref7" name="_ftn7" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[7]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">En
1891, o Prelado entregáralle á sociedade un óbolo de 125 pesetas e en 1892
fixéralle unha doazón dun lote de libros para a Biblioteca, entre os que se
atopaban un exemplar do <i>Quixote</i>
cervantino e varias obras do Padre Coloma (</span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El Eco de
Galicia</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">,
Lugo, núm. 1.717, 03.2.1892, p. 3).</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn8">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref8" name="_ftn8" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[8]</span></span></span></span></a><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;"> Lemos no
diario católico lugués <i>La Voz de la
Verdad</i> (núm. 1.302, 10.11.1914, p. 1): “<i>De
Vivero</i>.- […] Los profesores de la Juventud Católica comenzaron sus tareas
de la enseñanza en los salones de la Sociedad de Obreros. Son muchísimos los
alumnos que a estas escuelas asisten. El día de difuntos repartió dicha
sociedad 150 libras de pan entre los pobres más necesitados”.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn9">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref9" name="_ftn9" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[9]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;">Citamos por CAL
PARDO, E. (2003): <i>Episcopologio
Mindoniense</i>, Santiago: CSIC/Instituto Padre Sarmiento,</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Anexo XXVIII C.E.G., páx. 1.026.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn10">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref10" name="_ftn10" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[10]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Regional</i>, Lugo, núm. 9.212, 6.7.1911, p. 3. Non é tampouco
irrelevante o feito de que a entidade viveirense enviase en 1898 a súa adhesión
á chamada “Comisión de Defensa de los Contribuyentes y los Gremios”, de Madrid,
entidade presidida por Núñez Samper e que se caracterizou pola súa hostilidade
cara á política económica do goberno liberal (Cf. <i>El Liberal</i>, Madrid, 12.12.1898).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref11" name="_ftn11" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[11]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Cf.
</span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">La Integridad</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">, Tui, núm. 9.118, 4.9.1920, p. 2.</span></span><br />
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn12">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref12" name="_ftn12" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[12]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> A primeira das folgas
operarias en Viveiro das que hai constancia verificouse en novembro de 1899,
impulsada polos mineiros da Silvarosa e con ela solidarizaríase un aínda mozo
Antón Villar Ponte desde as páxinas do xornal republicano <i>Nueva Brisa</i>.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref13" name="_ftn13" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[13]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Lemos en <i>El Correo de Galicia</i>, Santiago, núm.
4.848, 13.1.1917: </span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES;">“Desde Vivero comunican detalles del mitin celebrado al
domingo último en dicha ciudad, para recabar de los Poderes públicos que sea
aprobado en las Cortes el voto particular formulado al presupuesto
extraordinario de Fomento, por el representante en Cortes de aquel distrito don
José Soto Reguera y otros diputados, miembros de la comisión de Presupuestos.
Al acto asistieron más de siete mil personas, que llenaban por completo la
anchurosa plaza de la Constitución, donde se celebró, concurriendo
representaciones nutridísimas de los ayuntamientos de Cervo, Jove, Muras, Orol
y Riobarba, que componen el partido judicial. Todas las corporaciones y
sociedades de dicha ciudad asistieron asimismo al acto, así como la totalidad
de concejales que componen el Ayuntamiento. Hablaron el alcalde D. José
Marqués, el delegado de la Sociedad «Vivero y su comarca» don Justo Taladrid,
el presidente de la Juventud Católica D. Fernando Pérez Barreiro, el señor
Grela en representación de la Sociedad de Obreros y los señores Usero y Pérez é
Insua Santos, de la Comisión Permanente ferrolana</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">”.</span></span><br />
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn14">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref14" name="_ftn14" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[14]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Como mutualidade obreira
que tiña estabelecida asistencia médico-farmacéutica, recibiu en 1924, por
exemplo, do Ministerio de Traballo, as cantidades sucesivas de 160’50 pesetas
(Cf. <i>El Progreso, </i>Lugo, 28.3.1924, p.
3) e 500 pesetas (Cf. El Regional, Lugo, núm. 14.323, 25.11.1924, p. 3),
mentres que en 1926 a subvención viuse reducida a 59’55 pesetas (Cf. <i>Boletín Oficial de la Provincia de León</i>,
núm. 196, 27.10.1926) e en 1931 foi de 100 pesetas (Cf. <i>El Pueblo Gallego</i>, Vigo, Ano VIII, núm. 2.117, 16.1.1931, p. 8).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn15">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref15" name="_ftn15" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[15]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>Diario de Galicia</i>, Santiago, núm. 3.012, 16.3.1918, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn16">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref16" name="_ftn16" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[16]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> A directiva encabezada por
este estaba composta por Alejo Corral (vicepresidente), Pedro Pérez Alonso
(tesoureiro), Vicente Balseiro Colosía (contador), Ramón Canosa Suárez
(secretario), Eduardo López (bibliotecario) e os vocais Bonifacio López Carro,
Manuel Cora Rey, Jenaro Bartolomé e Modesto Fontenla (Cf. <i>Heraldo de Vivero</i>, núm. 297, 21.10.1917).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn17">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref17" name="_ftn17" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[17]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Correo Gallego</i>, Ferrol, núm. 14.839, 24.1.1919, p. 2.
Acompañaron a Fernández Temprano na directiva Eugenio del Valle Lodeiro
(vicepresidente), Francisco Tojo Rodríguez (secretario), Eugenio González
Martínez (tesoureiro), Rosendo Ladra (contador), Jesús García Albo
(bibliotecario) e os vocais Manuel Díaz Basanta, Antonio Paleo Cal, Francisco
García Parapar e Vicente Pérez Bouza (cf. <i>Heraldo
de Vivero</i>, núm. 344, 15.9.1918). Nese intre a “Sociedad de Obreros” contaba
290 socios e 25 protectores.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn18">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref18" name="_ftn18" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[18]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif"; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Adelantan las obras que vienen realizándose por la
sociedad de obreros en su local social, de Vivero. Se construirán amplios
salones para dedicarlos a la enseñanza y a fiestas” (</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Cf. <i>El Eco de Galicia</i>, Bos Aires, núm. 1.020, 10.2.1920, p. 6).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn19">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref19" name="_ftn19" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[19]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. “Largo Caballero en
Vivero”, <i>El Ideal Gallego</i>, A Coruña,
núm. 1.287, 16.6.1921, p. 6.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn20">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref20" name="_ftn20" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[20]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. <i>El Regional</i>, Lugo, núm. 14.047, 21.1.1924, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn21">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref21" name="_ftn21" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[21]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> No diario
vigués </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El Pueblo Gallego</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">
(núm. 1.224, 7.1.1928, p. 13), indícase que en “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">la última sesión celebrada por esta Sociedad resultó
elegida la siguiente Junta directiva para el corriente año de 1928: presidente,
D. José Núñez Rodríguez; vice, D. Miguel González Cordido; tesorero, D.
Salvador Rego Taladrid; contador, D. Manuel Tojo Rodríguez; secretario, D. Luis
Tiagonce; vice, D. Manuel Díaz Amado; bibliotecario, D. Francisco García Gómez;
y vocales, D. José Prieto Fernández, D. José Fernández Cortiñas, D. Rafael
Salgado Gómez y D. Vicente Lage Cora”, mentras na revista viguesa </span><i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">Vida Gallega</span></i><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> (número 473, 20.1.1931, p. 50) infórmase que “</span><span style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El gobierno de la Iltma. Sociedad de
Obreros de Vivero, para el año corriente será gestionado por la siguiente
junta: Presidente, don Luis Tiagonce Caballero; Vice, don Victoriano Rivera
Cervo; Tesorero, don José Villar Rivera; Contador, don Manuel Tojo Rodríguez;
Secretario, don Julián Hernández Hernández; Vice, don Álvaro Franco Sierra;
Bibliotecario, don Rogelio Pena Rivera; Vocales: don Juan Prieto Chao; don
Francisco Soto; don José Pérez López y don Antonio Pedreira López”.</span><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"></span></span></div>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div id="ftn22" style="mso-element: footnote;">
<span style="font-size: small;">
</span><br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref22" name="_ftn22" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif"; line-height: 115%;">[22]</span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">El
Pueblo Gallego</span></i><span lang="GL" style="font-family: "book antiqua" , "serif";">, Vigo, Ano V,
núm. 1.224, 7.1.1928, p. 13.</span></span></div>
</div>
</div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-90822285223605133342019-02-24T13:16:00.001+01:002019-02-24T13:16:56.241+01:00No primeiro centenario do pasamento do fotógrafo viveirense José Ínsua López, "Pepe da Mota" (I)<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdb-PjRvAfAvhuLmGrkvNC_qLPRL6Lw_2VbdLFlmvCg1WaSOzc6MP2g44_XuQyvz4BszZWuwA6aek4M5wF4Zf5LnXedWb7A1WwVWUarh9DdbiVEx9JLhLFQCjK1OCafLhzUM5q4gghPWI/s1600/Jos%25C3%25A9+%25C3%258Dnsua+L%25C3%25B3pez%252C+%2528a%2529+Pepe+da+Mota.+Autorretrato..jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1222" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdb-PjRvAfAvhuLmGrkvNC_qLPRL6Lw_2VbdLFlmvCg1WaSOzc6MP2g44_XuQyvz4BszZWuwA6aek4M5wF4Zf5LnXedWb7A1WwVWUarh9DdbiVEx9JLhLFQCjK1OCafLhzUM5q4gghPWI/s640/Jos%25C3%25A9+%25C3%258Dnsua+L%25C3%25B3pez%252C+%2528a%2529+Pepe+da+Mota.+Autorretrato..jpg" width="488" /></a></i></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">A meu queridísimo pai, <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Emilio Antonio Ínsua García (1938-2016) ,</span></i></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">cuxa definitiva ausencia fíxose <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>máis palpábel e dura aínda, se couber,</span></i></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: right;">
<i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">ao confeccionar este traballo.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 42.5pt; margin-right: 42.5pt; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 42.5pt; margin-right: 42.5pt; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 42.5pt; margin-right: 42.5pt; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif";">O 5 de outubro de 1918 o terríbel
andazo coñecido como “grippe española”, que tivo en Viveiro unha afectación tan
intensa que colmou o antigo camposanto franciscano e forzou a apertura do
actual cemiterio en Altamira, cobrábase unha vítima máis na persoa de José
Ínsua López, popularmente coñecido como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe
da Mota</i>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 42.5pt; margin-right: 42.5pt; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif";">Desaparecía así un viveirense
pioneiro da arte fotográfica, un importante colaborador da prensa local e
emigrada, un entusiasta <i style="mso-bidi-font-style: normal;">amateur</i> do
teatro, un incansábel animador cultural e lúdico e un destacado activista católico
na vila que o veu nacer. En palabras do sacerdote José Pérez Barreiro, este bisavó
noso fora “alma de niño, optimista infracasable, propulsor imprescindible y <i style="mso-bidi-font-style: normal;">factotum</i> de toda organización
artístico-religiosa, actor, cantor…”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn1" name="_ftnref1" style="mso-footnote-id: ftn1;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[1]</span></span></span></span></a>. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 42.5pt; margin-right: 42.5pt; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif";">Ao se cumprir o primeiro
centenario do seu pasamento, queremos dedicarlle no <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Heraldo </i>estas liñas de recordación e homenaxe, debullando ese seu
perfil tan polifacético e traendo a colación, ademais, outras figuras relevantes
do seu entorno familiar.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Book Antiqua"; mso-fareast-font-family: "Book Antiqua";"><span style="mso-list: Ignore;">1.<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";"> </span></span></span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Os
proxenitores de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota </i>e o
célebre <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Caixón dos figos</i></span></b><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">José Manuel Ínsua
López, (a) <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i>, naceu no
domicilio familiar do viveirense Barrio de Santiago, número 19, ás doce da
noite do día 5 de agosto de 1877, o mesmo ano no que Teodoro Botino e Severiano
López Tojo introducían a imprenta en Viveiro. Foi inscrito no Rexistro Civil o
día 9 de agosto, cos alguacís Miguel Vicente Rodríguez e Antonio María
Rodríguez como testemuñas<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn2" name="_ftnref2" style="mso-footnote-id: ftn2;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[2]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Súa mai
chamábase Antonia López Ponte, filla de Antonio María López, natural de Celeiro
e xa defunto nesa altura e mais de Rita Ponte, que aínda vivía entón nunha casa
da viveirense rúa Espartero. Antonia era irmá do presbítero Luís López Ponte,
quen exerceu durante algún tempo como capelán do cárcere municipal e faleceu en
febreiro de 1903. O semanario <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Eco de
Vivero</i> transmitiría daquela expresamente o seu pésame a “sus sobrinos el
Párroco de Cabanas D. Luís Martínez López y el Fotógrafo D. José Insua López”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn3" name="_ftnref3" style="mso-footnote-id: ftn3;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[3]</span></span></span></span></a>.
Esta intensa presenza sacerdotal no entorno familiar máis directo sería unha
das claves, como veremos, da actividade e do pensamento deste noso bisavó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Seu pai era Juan
Antonio Ínsua Dorado (?-1917), popularmente coñecido como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tío Novenas</i>, fillo de Benito Ínsua, daquela xa defunto, e de María
Dorado, que aínda vivía no propio domicilio do fillo. Carpinteiro de oficio,
foi a partir de certa altura arrendatario nos anos finais do século XIX e
iniciais do XX do Teatro da vila, o célebre <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Caixón
dos figos</i>, sito no mesmo solar que logo ocuparía o “Chipe”, na rúa García
Dóriga, ao lado da Porta da Vila. Explicaba Jesús Noya a propósito dese local:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">TEATRO.- En un
extremo de la villa se halla situado el único teatro que en la misma existe, y
que hasta hace poco era un destartalado edificio, más propio para alojar un
escuadrón de caballería que para ser dedicado al arte de Talía. Fué, á lo que
parece, construido para hospital en tiempo del Corregidor Losada, á principios
del presente siglo [XIX], habiendo sido destinado más tarde á escuelas
públicas. Desde que estas se trasladaron al ex convento de San Francisco, no
tuvo más objeto que el teatro</span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Hoy se han hecho
en el interior grandes reparos por el maestro Don Juan Antonio Insua, que
merced á un contrato celebrado con el Ayuntamiento, quien administra aquel
local como propio del ramo de beneficencia municipal, pudo hacer del feo y
horrible caserón un elegante teatrito, quizá el mejor de la provincia de Lugo<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn4" name="_ftnref4" style="mso-footnote-id: ftn4;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[4]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Pola súa vez,
Ramón Canosa, ao falar das periódicas visitas da compañía teatral de José
Montijano ao Viveiro de entre séculos, evocaba así algunha das particularidades
do recinto que nos ocupa:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">La primera y más
pintoresca de todas ellas era que la charanga municipal había llegado a un
pacto cordial con los cómicos, consistente en que contra la cesión de la
Compañía a los músicos de asientos gratuitos en las funciones, la charanga
ejecutaría un pasodoble a la hora de la función, que buscaba sugerir asistencia
a lo lardo del recorrido de la calle principal, desde la esquina de la plaza
hasta la cuesta de Santo Domingo, y este compromiso se sostuvo sin interrupción
en todos los espectáculos. A esto hay que añadir que el antepecho del piso
primero estaba ornado por unos medallones pintados al óleo, representando primeras
figuras de actores teatrales, debidos al pincel de Laureano Insúa [sic] (de la
familia de Novenas), artista muerto en agraz, y en la tribuna alta se había
reservado una porción de palco, privado de la visión al exterior, con
barrotillos separados, a fin de emboscar así a los espectadores con luto
reciente o a las damitas pasadas de esplendor juvenil. Se tarifaba esta
misteriosa localidad a precio más alto que el resto, y aunque se pretendía
denominarla “palco reservado”, lo cierto es que la zumba popular le llamaba “a
xaula dos loros”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn5" name="_ftnref5" style="mso-footnote-id: ftn5;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[5]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">O <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Caixón dos figos</i> era un local recreativo
que, no seu tempo, tiña algunha que outra competencia na propia vila: desde
setembro de 1895 existía un café-billar na rúa Cayuela promovido por Francisco
Parapar, viñan funcionando asemade o liberal-republicano “Círculo de Recreo de
Vivero” (desde 1882) e a conservadora “Tertulia de Confianza” (desde 1889) e
axiña se abriría no chamado “patio de Manolín” o Teatro Moderno.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Neste sentido,
cómpre aclarar que a “Casa-Teatro” rexentada por Ínsua Dorado servía para
múltiplas funcións. Así, en ocasións facía as veces de sala para banquetes. O 8
de decembro de 1890, por exemplo, celebrouse nel un ágape da coalición liberal
que alentaba a candidatura a deputado polo distrito de Vicente Martínez Bande fronte
á do conservador Ramón Rebellón Zubiri, cunha concorrencia que se achegaba ao
medio cento de comensais. Sobre o particular comentaría o semanario <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i>:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">El banquete se
celebró en la casa-teatro, estando el <i style="mso-bidi-font-style: normal;">menú</i>
a cargo del inteligente empresario D. Juán A. Insua, con lo, escusamos decir
nada, concerniente al esmero con que fué servido y la elegancia y buen gusto
que se observaba en los más pequeños detalles<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn6" name="_ftnref6" style="mso-footnote-id: ftn6;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[6]</span></span></span></span></a>.</span><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Da mesma
maneira, o amentado semanario informaba sobre o Entroido de 1895:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Teatro</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">En los días del
Carnaval, el empresario del Teatro de esta ciudad servirá abundantes y variadas
cenas, con lujoso servicio, á precios módicos.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Igualmente cuenta
con gran surtido de esquisitos [sic] vinos y licores, á precios baratísimos.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">El precio de palco
de seis asientos, sin entrada, en las noches de baile, es de 4 pesetas. De
cinco, 3. Entrada general, 50 céntimos. Guardaropa [sic], 10, cada prenda.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Cada palco tiene
su llave<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn7" name="_ftnref7" style="mso-footnote-id: ftn7;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[7]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Noutras datas (durante
as festas de Nadal, no Antroido, nas Festas de Agosto…), o local facía de salón
de baile. En <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i> podemos
ler: “El empresario del teatro de esta villa D. Juan Antonio Insua Dorado
inaugurará el Año Nuevo, dando un baile de máscaras en dicho teatro el día
primeiro de Enero próximo”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn8" name="_ftnref8" style="mso-footnote-id: ftn8;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[8]</span></span></span></span></a>.
Sobre os bailes celebrados no Entroido de 1894 nesa Casa-Teatro escribía o
mesmo semanario:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Dos se han dado,
uno el domingo y otro el martes. No hubo disgustos en ellos. La multitud llenó
todos los locales. Se rindió tributo á Terpsícore y Baco enseñó su racimos, que
fué lo peor. Por lo demás, reinó la alegría en todas partes y, a pesar del aire
grueso que allí se respiraba la gente de buen humor no abandonó el local hasta
las seis ó siete de la mañana<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn9" name="_ftnref9" style="mso-footnote-id: ftn9;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[9]</span></span></span></span></a>.
</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">E pensando o
arrendatario na mellor ambientación musical deses eventos, lemos en <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Vivariense</i>, no verao de 1890</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">llegó en el vapor <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Marianela</i>, el 19 de los corrientes, un
magnífico piano, sistema Mors, que tenía encargado el inteligente y laborioso
empresario del teatro de esta villa, don Juan Antonio Insua Dorado.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Deseamos se
resarza pronto de este nuevo desembolso, pues bien lo merece, porque no perdona
medio para poner nuestro coliseo á la altura de los de las ciudades de primer
orden<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn10" name="_ftnref10" style="mso-footnote-id: ftn10;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[10]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">O músico Juan
Latorre sería quen amenizase moitas das veladas e bailes celebrados na
Casa-Teatro, tocando o piano ou participando coa orquestra de corda creada por
el propio en novembro de 1890.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">O <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Caixón dos figos</i> acollía periodicamente,
ademais, a celebración de veladas músico-literarias, como a que tivo lugar en
outubro de 1891 a beneficio das vítimas de Almería e Consuegra<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn11" name="_ftnref11" style="mso-footnote-id: ftn11;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[11]</span></span></span></span></a>
e era tamén lugar de celebración de reunións cívicas de moi diversa índole,
desde mitins políticos ata xuntanzas das comisións organizadoras das festas de
verao.</span></div>
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span>
<div class="MsoListParagraph" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; mso-add-space: auto; mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;">
<b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Book Antiqua"; mso-fareast-font-family: "Book Antiqua";"><span style="mso-list: Ignore;">2.<span style="font: 7.0pt "Times New Roman";"> </span></span></span></b><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">O
coliseo teatral viveirense por excelencia no período de entre séculos</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Mais se algunha
función merece especial destaque nese local recreativo do Viveiro de entre
séculos é a de coliseo lírico-teatral. Con efecto, periodicamente subían ao seu
escenario compañías líricas e cómico-dramáticas de xira “por provincias”, como
a de Alejandro Larripa (en 1890), a de Miguel Recio (en 1894 e 1897), a de
Saturnino Casas (en 1894), a de Francisco Soriano (en 1895), a de Juan R. de
Sepúlveda (en 1896), a de Sánchez Palma (1901), a de Pedro Echeverría (1904), a
de Montijano (en 1907 e 1916), a compañía “La Peña Artística” de Arturo Cosí
(1912), a de Angoloti (1914), o dueto Les Val-Ter (1915), a de</span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">
Bell-Suárez (1916), a de Luís R. Oliva (1916), a de Pedro Gómez de la Cruz
(1917), a de Llopis (1917), a de Gómez de la Cruz (1917), a de Cecilio Rodríguez
de la Vega (1917) e probabelmente algunha máis que fique no tinteiro.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqCfL6klwlWMpPe_yTU4_dSP9VEMPi_VHZRO09oQ8gUmR_wG8dLZFXTLwKcw5_jkYCPazeFIqz8Y244IM6ako_1CfZV571oQi9tQ0lka-EXGu5k-ouncKZEfRvWTLso740K1l6Pab-FAU/s1600/A+Traves%25C3%25ADa+de+Viveiro+a+comezos+do+s%25C3%25A9culo+XX.+Foto+de+Pepe+da+Mota.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1034" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqCfL6klwlWMpPe_yTU4_dSP9VEMPi_VHZRO09oQ8gUmR_wG8dLZFXTLwKcw5_jkYCPazeFIqz8Y244IM6ako_1CfZV571oQi9tQ0lka-EXGu5k-ouncKZEfRvWTLso740K1l6Pab-FAU/s640/A+Traves%25C3%25ADa+de+Viveiro+a+comezos+do+s%25C3%25A9culo+XX.+Foto+de+Pepe+da+Mota.jpg" width="412" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">A contratación destas compañías non sempre era
iniciativa do arrendatario Ínsua Dorado, senón que elas propias solicitaban
moitas veces poderen empregar o seu local para aproveitaren mellor o calendario
dentro das súas xiras, como testemuña o seguinte solto xornalístico</span><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES;">: “El empresario del Teatro de Vivero don Juán Antonio
Insua recibió un telegrama dirigido desde Ferrol, pidiéndole aquel para la
compañía [de] zarzuela que actúa al presente en el teatro Romea de la ciudad
departamental”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn12" name="_ftnref12" style="mso-footnote-id: ftn12;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[12]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">O repertorio destas compañías, que non escaparon en
ocasións á crítica aceirada dos xornais viveirenses<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn13" name="_ftnref13" style="mso-footnote-id: ftn13;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[13]</span></span></span></span></a>, estaba
composto, basicamente, de xoguetes cómicos, pezas zarzuelísticas e algunha que
outra comedia ou drama de autores entón moi en boga, como Feliú i Codina, Vital
Aza, Ramos Carrión, Pina Domínguez, Ortiz de Pinedo, Zamora Caballero, Miguel
Echegaray e José Echegaray. Moito máis inhabitual era a posta en escena de
pezas máis “ambiciosas” esteticamente, como <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El
Trovador</i>, de García Gutiérrez ou o inevitábel <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Don Juan Tenorio</i>, de Zorrilla, e mesmo resultaron sempre
“problemáticos” os intentos desas compañías visitadoras de representaren obras
de contido ideolóxico crítico co <i style="mso-bidi-font-style: normal;">statu
quo</i> político, social ou relixioso da época. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"></span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Coñecemos, neste sentido, os furibundos
ataques de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Eco de Vivero</i> á
compañía de Juan R. de Sepúlveda por representar o 14 de novembro de 1896 no
teatro viveirense a peza <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Juan José</i> de
Dicenta e á autoridade local por non ter prohibido “terminantemente la
representación de una obra que, </span><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">aparte su espíritu anticatólico, es verdaderamente </span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">antisocial”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn14" name="_ftnref14" style="mso-footnote-id: ftn14;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[14]</span></span></span></span></a>,
así como os improperios contra a compañía dramática de Sánchez Palma, que en
1901 ousou anunciar a posta en escena en Viveiro do drama galdosiano <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Electra</i>:</span><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Debemos hablar de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Electra</i>, ya que, con motivo de hallarse
en Vivero una Compañía dramática que la tiene en su repertorio, no falta quien
suspire por su representación y quisiera que la aludida Compañía cometiese la
indiscreción gravísima de ofender los sentimientos religiosos de la inmensa
mayoría de este pueblo para complacer á cuatro sujetos que tuviesen el mal
gusto de solazarse con lo que ya está pasado de sazón<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn15" name="_ftnref15" style="mso-footnote-id: ftn15;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: ES; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[15]</span></span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; margin-left: 35.4pt; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm; text-align: justify;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt 35.4pt; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Algunha
desas compañías “improvisaban” xoguetes cómicos ou <i style="mso-bidi-font-style: normal;">apropósitos</i> con referencias a temas, anécdotas e personaxes
viveirenses. En 1894 a compañía de Miguel Recio representou un</span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> <i style="mso-bidi-font-style: normal;">apropósito</i>
co título de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">El Entierro de la Sardina o
las Máscaras de Vivero… </i>e no 1897 a revista cómica, en prosa e en verso,<i style="mso-bidi-font-style: normal;"> Vivero por dentro</i>. Pola súa vez, o
cadro teatral de Sánchez Palma ofreceu en 1901 a revista cómico-lírica nun acto
<i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Vivero al cielo, ó la Romería de San
Pantaleón</i>, mentres que a compañía de Juan R. de Sepúlveda puxo en escena en
decembro de 1896 o xoguete cómico orixinal do escritor viveirense Alfredo
García Dóriga <i style="mso-bidi-font-style: normal;">De balcón á balcón</i>,
tamén denominado <i style="mso-bidi-font-style: normal;">La Velada de San Roque</i>
ó <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Una fiesta en Vivero</i>.</span>
</div>
<div class="MsoFootnoteText" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoFootnoteText" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Non é de admirar que, como explicaremos en vindeiras entregas, algúns mozos e mozas da Vila, tal o caso do propio <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Pepe da Mota</i>, sentisen a chamada
vocacional das táboas (“o veleno da farándula”, adoitaban chamarlle entón)
despois de asistiren a esas representacións e mesmo se atrevesen a poñer en
marcha algúns cadros de declamación <i style="mso-bidi-font-style: normal;">amateurs</i>
que deixarían grato recordo en varias xeracións de viveirenses e que serían
evocados con enorme cariño por Ramón Canosa en traballos como “El Teatro Viejo”
e “Los viejos cuadros de declamación”<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn16" name="_ftnref16" style="mso-footnote-id: ftn16;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[16]</span></span></span></span></a>
e por César Michelena Rebellón </span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">no artigo <span style="letter-spacing: -.1pt;">"Vivero y su vieja afición al Teatro"<a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftn17" name="_ftnref17" style="mso-footnote-id: ftn17;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; letter-spacing: -.1pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[17]</span></span></span></span></a></span></span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">.</span></div>
<div class="MsoFootnoteText" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="mso-element: footnote-list;">
<br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<div id="ftn1" style="mso-element: footnote;">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref1" name="_ftn1" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[1]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> Cf. XyZ: “La Semana Santa
de Vivero”, <i>Pregón</i>, Viveiro, Semana
Santa de 1947.</span></span></div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><span style="font-size: x-small;">
</span></div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn2">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref2" name="_ftn2" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[2]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> Certificación do Rexistro
Civil de Viveiro, que reproduce o asento do Libro 9, Folio 415, Número 404 da
Sección 1ª.</span></span><span style="font-size: x-small;"><span lang="GL"> </span></span>
</div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn3">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref3" name="_ftn3" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[3]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
Cf. <i>El Eco de Vivero</i>, nº 755,
8.2.1903, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn4">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref4" name="_ftn4" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[4]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"> Cf. <i>El Eco de Vivero</i>,
núm. 86, 16.3.1890, p. 1.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn5">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref5" name="_ftn5" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[5]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> Cf. CANOSA, Ramón (1969):
“El Teatro Viejo”, en <i>Vivero, otra vez…</i>,
p 42.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn6">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref6" name="_ftn6" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[6]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">El Vivariense</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
núm. 28, 14.12.1890, p.1.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn7">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref7" name="_ftn7" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[7]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"> Cf. </span><i><span style="font-family: "Book Antiqua", "serif";">El Vivariense</span></i><span style="font-family: "Book Antiqua", "serif";">, núm. 245,
24.2.1895, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn8">
<div class="MsoFootnoteText">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref8" name="_ftn8" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[8]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">El Vivariense</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
núm. 30, 28.12.1890, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn9">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref9" name="_ftn9" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[9]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"> Cf. <i>El Vivariense</i>,
núm. 193, 11.2.1894, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn10">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref10" name="_ftn10" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[10]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";">El
Vivariense</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";">, núm. 3, 22.6.1890, p. 3.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn11">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref11" name="_ftn11" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[11]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span> </span></span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Cf. <i>El
Vivariense</i>, núm. 72, 18.10.1891.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn12">
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref12" name="_ftn12" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[12]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif";"> Cf. <i>El Regional</i>, Lugo, núm. 2.807,
17.2.1892, p. 2.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn13">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref13" name="_ftn13" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[13]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> </span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">Alejandro
Larripa, director dun deses elencos teatrais, sentiu a necesidade de replicar
as críticas acerbas que contra o seu traballo se fixeron no semanario <i>El Eco de Vivero</i> enviando un “remitido”
ao liberal <i>El Vivariense</i> (cf. núm.
18, 5.10.1890, p. 2).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn14">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref14" name="_ftn14" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[14]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> Cf. </span><i><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">El Eco de Vivero</span></i><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
núm. 433, 22.11.1896.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn15">
<div class="Textodenotaalpie" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref15" name="_ftn15" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-size: 10.0pt;"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[15]</span></span></span></span></span></a><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-bidi-font-size: 10.0pt;"> </span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-size: 10.0pt;">Cf. <i>El Eco de
Vivero</i>, núm. 671, 30.6.1901. Días despois, insistía o semanario que dirixía
Jesús Noya: </span><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; letter-spacing: -.15pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: Calibri;">“Mentira parece que en
Vivero se realice lo que en otros pueblos de mayor importancia han logrado
impedir los elementos sanos y de orden”</span><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; letter-spacing: -.1pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt;"> (Cf. <i>El Eco
de Vivero</i>, núm. 674, 21.7.1901) e, xa pasada a función, </span><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif"; letter-spacing: -.1pt; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-size: 10.0pt;">congratularíase de que a
representación de <i>Electra</i> fose única
e de que a ela non acudise entre o público nin unha soa muller (Cf. <i>El Eco
de Vivero</i>, núm. 675, 28.7.1901).</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn16">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref16" name="_ftn16" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[16]</span></span></span></span></span></a><span lang="GL" style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> Recollidos como capítulos
10 e 11 no volume <i>Vivero, otra vez…</i>,
Madrid, 1969, pp. 41-47.</span></span></div>
</div>
<span style="font-size: x-small;">
</span><div id="ftn17" style="mso-element: footnote;">
<span style="font-size: x-small;">
</span><div class="Textodenotaalpie" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><a href="https://www.blogger.com/blogger.g?blogID=7209741169732519530#_ftnref17" name="_ftn17" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif";"><span><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-family: "Book Antiqua", "serif"; line-height: 115%;">[17]</span></span></span></span></span></a><span style="font-family: "Book Antiqua","serif";"> Cf. </span><i><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; letter-spacing: -.1pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt;">Heraldo de Vivero</span></i><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; letter-spacing: -.1pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt;">, 15.3.1969.</span></span></div>
<div class="Textodenotaalpie" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; letter-spacing: -.1pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt;"><br /></span></span></div>
<div class="Textodenotaalpie" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="Textodenotaalpie" style="mso-hyphenate: none; tab-stops: -36.0pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: x-small;"><span style="font-family: "Book Antiqua","serif"; letter-spacing: -.1pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><i>Nota bene</i>.- PUBLICAMOS PREVIAMENTE UNHA VERSIÓN DESTE ARTIGO, SEN NOTAS A RODAPÉ, NO SEMANARIO "HERALDO DE VIVERO", ONDE ESTÁN A APARECER DESDE OUTUBRO DE 2018 ATA HOXE NOVAS ENTREGAS SUCESIVAS, QUE IREMOS SUBINDO AOS POUCOS A ESTA "ÍNSUA DO ÍNSUA".</span></span></span></div>
</div>
</div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-39386530995631556962018-11-26T19:05:00.000+01:002018-11-26T19:05:49.034+01:00GAIOLA ABERTA. ESCOLMA DE POESÍA INFANTIL (1997-2017), de Xoán Neira<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgH6efnXV382Nyi-FtSZEEkOuXufdcQf_dHeR0twUtT8GvdR-90tzj6Eu4PBkNbPM5aKYc3tx_6TbzMk-Yyc902Ckm30eS_bsGtKt_660BsWzSnNdvVki-3RsAypWwHgvOPitdy0NY3cRU/s1600/Para+ler.+Capa+libro+xo%25C3%25A1n+neira.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1225" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgH6efnXV382Nyi-FtSZEEkOuXufdcQf_dHeR0twUtT8GvdR-90tzj6Eu4PBkNbPM5aKYc3tx_6TbzMk-Yyc902Ckm30eS_bsGtKt_660BsWzSnNdvVki-3RsAypWwHgvOPitdy0NY3cRU/s400/Para+ler.+Capa+libro+xo%25C3%25A1n+neira.jpg" width="306" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;">
<b><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif"; font-size: 12.0pt;"><br /></span></i></b><b></b><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif";">Da man de Baía Edicións, con fermosa portada de Ana Pedreira e preparada
con pulcritude por Armando Requeixo, como era lóxico agardar dun dos máis
importantes críticos literarios galegos dos nosos días, acaba de aparecer a
escolma de poesía infantil de Xoán Neira <i>Gaiola
aberta</i>, que reúne medio cento dos textos presentes nos seis poemarios que o
autor de Meilán editou desde 1997 ata a actualidade: <i>Recreos</i> (1997), en colaboración co músico Manuel Rodríguez; <i>Xiz de cor</i> (2004); <i>Farrapos de nube</i> (2007); <i>No
cubil da lúa</i> (2009); <i>Un niño no
xardín</i> (2012); e, finalmente, <i>Chafarís</i>
(2017).</span></span><span style="font-size: large;">
</span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif";">Mestre xa xubilado do colexio “Lois Tobío”, veciño de Viveiro desde 1982,
columnista ocasional da edición mariñá do diario <i>El Progreso</i> e do <i>Heraldo de
Vivero</i> e socio fundador do Seminario de Estudos da vila do Landrove, Xoán
Neira López (Meilán, Lugo, 1953) é un escritor en lingua galega de obra
relativamente prolífica, na que destacan títulos como<i> Memoria e soño</i>
(1996), <i>Nas varandas do abrente</i> (2000), <i>Ás catro augas</i> (2004,
editado pola Fundación Manuel María) e <i>Linguaxes</i>
(2005), libro artístico feito en colaboración co debuxante e ceramista Otero
Regal. Cabe anotar, igualmente, a súa presenza en volumes colectivos como <i>Alma
de beiramar</i> (2003) e <i>Negra sombra. Intervención contra a marea negra</i>
(2003), editados co gallo da catástrofe do “Prestige”; a <i>Homenaxe poética ao
trobador Xohán de Requeixo</i> (2003) e <i>A Coruña á luz das letras</i>
(2008), da editorial Trifolium. Tamén ven sendo constante a súa presenza na
revista poética luguesa <i>Xistral</i>.</span></span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12.0pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif";">Na súa poesía infantil, agora oportunamente escolmada por Requeixo, Xoán Neira
visita o ciclo estacional do ano e canta os elementos da natureza, explora os
astros, enreda cos xogos e comprácese en mirar con ollos anovados as cousas, os
animais e os espazos que habitualmente nos rodean, en procurar a súa beleza e o
seu misterio agochados, en tornalos fonte inesperada para a fantasía e a
ilusión. O poeta é quen de combinar sempre unha perspectiva plástica, visual e
descritiva con outra reflexiva e profunda, de maneira que o que ofrece veñen
sendo algo así como “retratos meditados” sobre elementos do medio que nos
rodea. A brevidade, o atinado manexo das rimas asonantes e dos versos
heterométricos, os xogos de aliteración na procura da musicalidade e unha
coidada selección léxica son algúns dos trazos que caracterizan esta poesía, perfecta
para empregar nas aulas como material para variadísimas actividades e, xaora,
como lectura iniciática.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: normal; margin-bottom: 12pt; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="font-family: "times new roman" , "serif";"><span style="font-size: small;">[Publicado orixinariamente na revista <i>Aulas Libres</i>, nº 11, editada polo STEG] </span></span></span></div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-32455057985620940722018-10-30T20:32:00.000+01:002018-10-30T20:32:12.838+01:00Adeus ao Gustavo Pernas<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]--><b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; letter-spacing: .1pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL;"></span></b><span lang="GL" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; letter-spacing: .1pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: GL; mso-bidi-font-weight: bold;"></span>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGag52BnZPTT_xAag4T1ReC88SwJWxyy6JInk-ivPgAfgElcqnYhLAsbZdoOpspECJUs5hNQC7_suo1VDdqUURMtwAZSBpChXz8_egk-yvtMkmJn229rDQwR41HJ5BQubrNhMiVV0p96o/s1600/Capa+libro+Gustavo+Pernas.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1072" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGag52BnZPTT_xAag4T1ReC88SwJWxyy6JInk-ivPgAfgElcqnYhLAsbZdoOpspECJUs5hNQC7_suo1VDdqUURMtwAZSBpChXz8_egk-yvtMkmJn229rDQwR41HJ5BQubrNhMiVV0p96o/s400/Capa+libro+Gustavo+Pernas.jpg" width="266" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" lang="es-ES" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.3cm; orphans: 0; widows: 0;">
<span style="color: black; font-size: small;"><span style="font-family: TimesNewRomanPSMT, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">Sentei
hoxe nun recreo no instituto a mirar a prensa dixital, enredei un
momento nos comentarios sobre a lea que houbo no encontro de En Marea
(ao que xa nin gañas tiven de ir vista a falta de altura de miras
que amosan tirios e troianos) e parei un pouco na nova da oportuna
homenaxe que se lle vai tributar en Lugo o vindeiro 3 de novembro ao
tan benquerido como chorado Isidro Novo, tan vinculado a Viveiro.
Case pechando a sesión, de súpeto, atopo unha foto túa e un pé
demoledor que anuncia o teu pasamento na noite do 29 de outubro…</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: small;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="es-ES" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.3cm; orphans: 0; widows: 0;">
<span style="color: black; font-size: small;"><span style="font-family: TimesNewRomanPSMT, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">Tardo
en reaccionar. Gustavo, morto? Veume á cabeza o precioso verso que
un día Uxío Novoneira dedicou ao pintor Carlos Maside: “Eu non
sei pensarte morto”. Eu tampouco a ti. Non hai tanto estabamos
tendo unha preciosa conversa na libraría Biblos de Betanzos, onde se
mesturaban as lembranzas do Viveiro das nosas infancias, a complicada
situación do teatro galego, as consecuencias desa estafa capitalista
monumental á que deron en chamar “crise”, o meu libro sobre as
Irmandades… Escribinvos ese día unha dedicatoria chea de afecto e
cordialidade, que ti e Ánxela agradecestes co corazón nos beizos,
nunha especie de brinde a un encontro tan casual como intenso.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: small;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="es-ES" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.3cm; orphans: 0; widows: 0;">
<span style="color: black; font-size: small;"><span style="font-family: TimesNewRomanPSMT, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">Cada
vez que tivemos ocasión de coincidir e falar, sentín unha profunda
empatía contigo. Nos actos de homenaxe a Tobío. Nas celebracións
sobre Pastor Díaz na Academia Galega, con Fausto Galdo aínda entre
nós. Nunha rúa de Compostela, ou da Coruña, ou de Viveiro, onde
quer que cadrase… Sempre. Un fluír de ideas que nos aproximaban,
de visións coincidentes sobre as cousas da vida e do mundo. Unha
cordialidade doada e intensa fronte a unha persoa que se amosou
comigo decote sen dobrez, sen miseria, sen trampa. Auga de fonte
limpa, en contraste co pezoñento rancor velenoso que certo amigo
noutrora común de nós os dous, como ben me advertiches, anda a
deitar sempre que pode, obsesionado, contra min.</span></span></span></span></div>
<span style="font-size: small;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="es-ES" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.3cm; orphans: 0; widows: 0;">
<span style="color: black; font-size: small;"><span style="font-family: TimesNewRomanPSMT, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">Fun
espectador e lector atento de case todos os espectáculos e pezas
coas que soubeches enriquecer de maneira decisiva o teatro galego de
finais do século XX: </span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES"><i>O
galego, a mulata e o negro</i></span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">
(1990, editada en 1999), </span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES"><i>Sucesos</i></span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">
(Premio Dieste en 2004), </span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES"><i>Medidas
preventivas</i></span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">
(2006), </span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES"><i>Tres
logomonos</i></span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">
(2012), o ensaio </span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES"><i>Os
ollos de Victorine e a construcción da cuarta parede</i></span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">
(2006)…</span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">
Aplaudín con total convencemento ese monllo de obras túas, que
Ánxela axudou a corporeizar nos escenarios, onde deitaches unha
ollada tan crítica como profunda sobre </span></span><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">as
relacións humanas e os comportamentos sociais contemporáneos: a
soidade e a incomunicación, o falseamento da democracia, o
consumismo, a xenofobia, o machismo, a violencia, a corrupción, a
deshumanización… Un teatro crítico e comprometido, pero non burdo
nin panfletario; un teatro intelixente, audaz, mordaz e verdadeiro,
fronte á farsa continua dos poderosos agochados na sombra e o peso
das ideoloxías que nos fan máis escravos en vez de máis libres,
aínda que se vistan de seda. </span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: small;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="es-ES" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.3cm; orphans: 0; widows: 0;">
<span style="color: black; font-size: small;"><span style="font-family: TimesNewRomanPSMT, serif;"><span style="font-family: Georgia, serif;"><span lang="gl-ES">Ese,
en definitiva, será o teu legado imperecedeiro, amigo Gustavo. Iso e
a perfumada sensación de autenticidade que fica en todo o que da túa
man estivo. Que a terra che sexa leve e que canten eternamente os
merlos no teu oído.</span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-37937253664401239642018-09-12T10:13:00.000+02:002018-09-12T10:13:15.280+02:00Libros no tambuche (IV)
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFtRK-a8ty3i2nhFua6PrsV7x4u6GR4EWa1NCfwltLZkgKjW82D4OffPQ82uK7Ke2Pgcp8OoQru1tPDCprifP-RJxshpTIu-mRHfPPKikoEX_MpydwjLdrt4BVh94KX9TWgFar8YWMwxk/s1600/Capa+novela+Bernardino+Gra%25C3%25B1a.+Sino+de+proa.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1033" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFtRK-a8ty3i2nhFua6PrsV7x4u6GR4EWa1NCfwltLZkgKjW82D4OffPQ82uK7Ke2Pgcp8OoQru1tPDCprifP-RJxshpTIu-mRHfPPKikoEX_MpydwjLdrt4BVh94KX9TWgFar8YWMwxk/s400/Capa+novela+Bernardino+Gra%25C3%25B1a.+Sino+de+proa.jpg" width="257" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i><b>O
NENO MARIÑEIRO</b></i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><b>,</b></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><b> de
Bernardino Graña.</b> </span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Edicións
Xerais.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Narrada
en primeira persoa polo neno protagonista Elías, en quen non é
difícil atopar moitas concomitancias co propio autor, esta novela de
Bernardino Graña (Cangas, 1932) é unha homenaxe ás xentes do mar
de Darbo e Cangas e un exercicio de memoria persoal tenro, por veces
conmovedor, con boas doses de confidencia iniciática, na liña
doutros volumes anteriores seus como os titulados </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Fins
do mundo</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">
(Brais Pinto, 1974) e </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Medre
o mar!</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">
(Edicións Morgante, 2013).</span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Ao
estar ambientada na inmediata posguerra, nun tempo caracterizado polo
medo e por diversas miserias, a obra que comentamos, repartida en
trinta capítulos que poden lerse tamén como breves relatos con
sentido de seu, adquire por momentos tinturas de testemuño histórico
e emparéntase así, en boa medida, coas </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Memorias
dun neno labrego</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">
coas que Xosé Neira Vilas soubo retratar de xeito maxistral esa
mesma época da nosa historia colectiva, centrada no seu caso nunha
aldea do rural galego. </span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Se
algunha pexa puidésemos poñer a esta nova entrega do admirado poeta
de libros como </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Profecía
do mar</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">,
</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Non vexo
Vigo nin Cangas</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">,
</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Se o noso
amor e os peixes…</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">,
</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Himno verde
</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">e </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Acendede
as almenaras</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">,
residiría na relativa indefinición que se deixa intuír en certas
pasaxes da obra, pensamos, a respecto da índole do lector
destinatario, pois por veces os xeitos do relato parecerían agardar
máis que nada a ollada dun lector ou lectora infanto-xuvenil, cando
o certo é que apa</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">rece
nunha colección narrativa para lectores adultos, se damos por
válidas estas etiquetas.</span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">En
calquera caso, o celme desta novela resulta en todo intre gorentoso e
a lingua empregada, como non podía ser menos, ten toda a frescura e
autenticidade dun clásico vivo das nosas letras.</span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUF2X0H2uqqYEnMeJjAKcSTfMGNGNnbYY2qyAzOJvlzuXNgjTnQXkLQCirFHCGPnN3xVyBDbUNnNRl_u-c3WjisA-XFSpVc5SJRUJ1otnZ6UqHiLewEkMTYdOhcj3IVsZ-WC7mREdXgUA/s1600/Capa+biograf%25C3%25ADa+Manuel+Antonio.+Sino+de+proa.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1040" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUF2X0H2uqqYEnMeJjAKcSTfMGNGNnbYY2qyAzOJvlzuXNgjTnQXkLQCirFHCGPnN3xVyBDbUNnNRl_u-c3WjisA-XFSpVc5SJRUJ1otnZ6UqHiLewEkMTYdOhcj3IVsZ-WC7mREdXgUA/s400/Capa+biograf%25C3%25ADa+Manuel+Antonio.+Sino+de+proa.jpg" width="258" /></a></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i><b>MANUEL
ANTONIO. UNHA VIDA EN REBELDÍA</b></i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><b>,</b></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><b> de
Xosé Luís Axeitos.</b></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Edicións
Xerais.</span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Poñéndolle
ramo, dalgunha maneira, a unha intensa e delongada xeira de
investigacións sobre a figura do poeta de Rianxo, que incluíu desde
monografías a edicións críticas, pasando por artigos, conferencias
e a publicación do seu epistolario e da súa prosa inédita
completa, o profesor e académico Xosé Luís Axeitos acaba de editar
un volume que deixa perfectamente debuxadas, con rigor, densidade e
valentía expositivas, as liñas mestras do percurso vital e
literario do autor de </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>De
catro a catro</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">.
</span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Coa
nota actitudinal da rebeldía como eixo permanente, Manuel Antonio
apenas dispuxo de trinta anos escasos para levar adiante todos os
seus proxectos: escribir varios libros poéticos de xorne
vangardista, participar no movemento das Irmandades, axitar o
panorama cultural galego co seu manifesto </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Máis
alá!</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">
(feito en colaboración co debuxante Álvaro Cebreiro, en 1922),
realizar estudos e prácticas de piloto mercante, etc. </span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Precisamente
nesta última perspectiva, o libro do profesor Axeitos achega no seu
cuarto capítulo (pp.120-177) unha reconstrución das peripecias de
Manuel Antonio como alumno da Escola Oficial de Náutica de Vigo,
entre 1920 e 1923, e logo como tripulante sucesivo de tres buques: o
pailebote “Constantino Candieira”, do que era capitán o
ribeirense Augusto Lustres Rivas e co que circunnavegou ao longo de
1926 as costas da Península; o mercante holandés “Gelria”,
entre novembro de 1928 e maio de 1929, co que cruzou tres veces o
Atlántico en viaxes de ida e volta que lle permitiron coñecer
portos como Pernambuco, Río de Janeiro, Montevideo ou Buenos Aires;
e, finalmente, a partir de xuño de 1929 e ata o desembarque
definitivo para ir morrer o 28 de xaneiro de 1930, vítima da tise,
ao seu Rianxo natal, o pesqueiro “Arosa”, con base en Cádiz e no
que chegou a facer ata oito mareas nos caladoiros norteafricanos de
Saffi, Mogador, Río Mesa, Tefelnech, Kantin, cabo Ghir e Leonor.</span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Subliñemos
que Axeitos ofrece, asemade, por vez primeira, a transcrición
íntegra vertida para galego do diario de navegación en prácticas
do poeta rianxeiro, nunhas páxinas que, aparentemente monótonas e
tópicas, botan non obstante moita luz sobre os xeitos de navegar a
vela naquel tempo e, desde logo, sobre a xénese, o espírito e o
sentido final dos poemas que conforman esa alfaia da nosa literatura
titulada </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>De
catro a catro</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">
(1928).</span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9y9-vCg7tprXA1A33-6zL9aIhUKxGGcj_DLps6dgriwNmfumlghGof7bO2HIg0mstPLgFnlnIVg_7tqlbYW0iCF_keh6VMARnEsXxJkxcdPjZyBxocMMKDF3gEJId7rCfeiriZm3AdiI/s1600/Capa+libro+Lu%25C3%25ADs+de+Carreira.+Sino+de+proa.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1150" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9y9-vCg7tprXA1A33-6zL9aIhUKxGGcj_DLps6dgriwNmfumlghGof7bO2HIg0mstPLgFnlnIVg_7tqlbYW0iCF_keh6VMARnEsXxJkxcdPjZyBxocMMKDF3gEJId7rCfeiriZm3AdiI/s400/Capa+libro+Lu%25C3%25ADs+de+Carreira.+Sino+de+proa.jpg" width="287" /></a></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><b>CONTOS
DO MAR DO SON,</b></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><b> de
</b></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i><b>Luís
de Carreira</b></i></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Asociación
Cultura Sonora /Meubook</span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">O
mestre xubilado Luís Fernández Pensado</span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>,
Luís de Carreira</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">
(Porto do Son, 1947), ofrécenos neste volume da súa autoría
editado en 2017, con limiar de Lino Lema, non unha obra de ficción
narrativa, como alguén podería deducir erradamente do seu título,
senón máis ben unha nutrida e ben destilada recompilación de
historias, anécdotas e sucedidos de inconfundíbel sabor mariñeiro
e popular que aparecen aderezadas con infinidade de notas cómicas e
atinados apuntamentos sobre etnografía, antropoloxía, lexicoloxía,
fraseoloxía, historia e ata gastronomía das xentes do mar da banda
sur da ría de Muros-Noia. </span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">A
obra, que cabe colocar en certa maneira no ronsel de certos capítulos
do </span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><i>Revoeira</i></span><span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">
de Xosé Núñez Búa, transita constantemente entre o descritivo e o
explicativo, con vocación de deixar fiel testemuño dun mundo que en
moitos aspectos semella escorregar de maneira irremediábel, como
auga nun cesto, cara á desaparición. Algunhas fotografías antigas
empregadas como ilustracións danlle, se cabe, aínda máis valor a
esta recompilación de “intrahistorias” feita desde un agarimo
evidente e cun coñecemento “a pé de obra” que se agradece en
todos e cada un dos apartados.</span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">O
propio autor suxire diversas formas de lectura do seu texto: a
“tradicional”, páxina a páxina de comezo a fin, pois cada
“entrada” porta sentido de seu, ou a “temática”, para a cal
ofrece el propio un esquema baseado en sete grandes apartados:
“Cousas do mar”, “A vila”, “Costumes”, “Tempos
difíciles”, “Crenzas”, “Infancia” e “Outras anécdotas”.
</span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;">Será
escusado dicir que o primeiro deses apartados, cun total de sesenta e
seis “entradas”, é de máis que recomendábel lectura para
calquera amante da cultura marítima, dito sexa sen menosprezo de
ningún dos outros epígrafes, onde hai vida, sapiencia popular e
sorriso intelixente a fartar.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Georgia, serif; font-size: large;"><span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;">[Recensións publicadas previamente na revista de cultura marítima e fluvial <i>Nova Ardentía</i>, nº 10, editada por Culturmar]</span></span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-4094100192306973932018-06-15T16:49:00.001+02:002018-06-15T16:49:56.269+02:00As aulas da posguerra franquista na poesía galega (Un breve percurso)<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Tabla normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="font-family: "Garamond","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-language: AR-SA;"><span></span><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;">Ensínanos o profesor Antón Costa na súa imprescindíbel <i>Historia
da educación e da cultura en Galicia</i> (2004) que o franquismo, facendo pé na
súa posición de forza como bando vencedor dunha guerra, tivo especial empeño en
intervir no sistema educativo, levando a cabo varias operacións simultáneas con
resultados pouco menos que estarrecedores.</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>En primeiro lugar, practicou unha depuración represiva do
corpo docente, que, en forma de sancións, suspensións, traslados forzosos,
destitucións e ceses, afectou nada menos que a un de cada catro mestres e
mestras na Galiza e que, levando a violencia institucional ao grao máximo,
segou ademais a vida de setenta deles, entre os que cabe lembrar Víctor Fraiz
Villanueva, Germán Adrio, Eugenio Carré Naya, Xoán García Niebla, Luís
Rastrollo, Xacinto Santiago ou a mestra de Monelos Mercedes Romero Abella. O
franquismo responsabilizaba o conxunto do corpo docente que exercera durante a República
de xogar un papel “revolucionario”, na medida en que difundira desde as aulas
pautas, ansias e ideais de emancipación individual, social e ideolóxica que
chocaban frontalmente coa defensa dos “valores tradicionais” (enténdase
reaccionarios).</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>En segundo lugar, o franquismo modificou de plano a
función última do sistema educativo no seu conxunto, destinado a partir de
entón e practicamente ata a reforma do ministro Villar Palasí (1970), a ofrecer
en Enciclopedias e Catecismos unha formación rancia, limitada por toda caste de
censuras e pedagoxicamente pésima, pero válida en definitiva como ferramenta de
adoutrinamento militarista, españolista e confesional. Non é casual, neste
sentido, que as aulas estivesen presididas a partir de entón por dúas imaxes
icónicas ben significativas: o crucifixo e o retrato do <i>Generalísimo.</i>
Tampouco o é que o idioma galego estivese proscrito das aulas e que houbese
castigos e humillacións para o alumnado que o empregase mesmo de xeito
espontáneo.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>En terceiro lugar, o franquismo impuxo un modelo vertical
e autoritario na educación, tanto dentro da aula sobre o alumnado, recorrendo
acotío aos castigos físicos e á violencia psíquica, como nos propios centros
entre o profesorado, aplicando un modelo xerarquizado de obediencia debida e
facendo funcionar o servizo de Inspección educativa como unha sorte de
“policía” á caza da disidencia docente, mesmo que esta fose unicamente
“pedagóxica”.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>E, finalmente, coa súa innata aversión a todo cambio, o
franquismo supuxo un freo durante décadas ao proceso de extensión universal da
educación, de maneira que vinte anos despois de comezada guerra civil a
escolarización de meniños e meniñas entre os 6 e os 11 anos de idade non pasaba
do 70% do total.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVA4RUuS-g1ShtWDa88saQeZqN2TfTzGEbVBUC_1jVuvwyRs2wK4GKLt2kgg1PVXVsVX399UudqlnGGydA48b4AaC9BYbtt3hE32ucbMpyVrwVgtyTBhHguQKaBGTJa9VEdaiDCgfzCVs/s1600/Aulas+de+posguerra.+%25C3%2581LVAREZ+TORNEIRO.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="775" data-original-width="504" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVA4RUuS-g1ShtWDa88saQeZqN2TfTzGEbVBUC_1jVuvwyRs2wK4GKLt2kgg1PVXVsVX399UudqlnGGydA48b4AaC9BYbtt3hE32ucbMpyVrwVgtyTBhHguQKaBGTJa9VEdaiDCgfzCVs/s200/Aulas+de+posguerra.+%25C3%2581LVAREZ+TORNEIRO.jpg" width="130" /></a></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>Hai moitas fontes das que extraer informacións que
corroboren o retrato da escola franquista que, en apertada síntese, acabamos de
ofrecer, mais non debe de ser a máis empregada delas habitualmente a produción
poética. Acontece, porén, que nos versos galegos dalgúns autores e autoras
poden atoparse, coa forza expresiva que só á poesía lle é dado conferir,
vívidos e elocuentes testemuños sobre aquel sistema educativo. As liñas que
seguen son un convite a mergullarse nalgúns deses textos.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>O xornalista e poeta <b>Manuel
Álvarez Torneiro</b> (A Coruña, 1932) deixou no poema “Aula de posguerra” un
retrato moi representativo das pésimas condicións materiais das aulas que
frecuentou na súa infancia, dos castigos humillantes que se perpetraban e do
marcado nesgo ideolóxico da educación que se recibía nelas:<span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"></span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Soaba unha pingueira nunha tina de cinc,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">alí, onde contaban a Historia conveniente.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">E chovía nos verbos, naquel nove entre cinco.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">e a táboa do oito era outra mentira tan exacta;</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">e era outra mentira o mapa da parede</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">sen o río da aldea.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Chovía nos vacíos das fórmulas e as frases,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">na mañá de zotal e tinta fría.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">E alí alguén soñou barricadas de estampas,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Cárpatos de ningures,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">petos cheos de amoras, un brinco endomingado,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">a saúde do seixo e o pentagrama</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">para fuxir dun mundo de aligacións e ángulos,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">da mosca verdiazul do mediodía.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Soaba unha pingueira nunha tina de cinc.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¿Onde resiste</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">quen foi pasquín de rebelión e escándalo?</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¿En que tenda de praza-patrimonio</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">vende sedas, ou viño, ou minte con megáfono?</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¿Onde é materia para un himno?</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¿Fervor de que océano ou alcoba?</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¿Onde home de proveito? ¿Que guarismo?</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">E un día fundaron o castigo:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">requisaron a luz nos seus depósitos,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">as estrelas de lata, os acopios de mica,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">algo do mar en soños outorgado</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">e puxeron a primeira inocencia contra a parede,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">contra o mapa das patrias sen patria,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">sen o río da aldea.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Soaba unha pingueira nunha tina de cinc.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Comezaba o inverno</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">a durar media vida.</span><i><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"></span></i></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>Noutro poemario do mesmo autor,
titulado<i> Epicentro</i>, hai un apartado denominado “As raíces insomnes” que
contén o poema “Tempo de miseria”. O retrato que nel se ofrece dese período
histórico alude mediante lúcidas imaxes a algunhas das pautas empregadas na
escola franquista, como o adoutrinamento político e relixioso, a rixidez
metodolóxica no ensino das materias e a total ausencia de contidos relacionados
coa realidade máis próxima do alumnado, como a xeográfica:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">A
mentira no caderno azul</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">vencido.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>Catro e máis catro oito, a duras penas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">A
usurpación dun río.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>Con flores a María</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">por
aquel maio sempre desamándonos [...]</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><b><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span></span></b><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Tamén
<b>Xosé Vázquez Pintor</b> (Melide, 1946) incluíu no seu libro <i>Banzados</i>
(2001) un poema no que se estabelece un oportuno contraste entre a intensa
experiencia vital directa de coñecemento do mar nunha visita na compaña do pai
desde a aldea á cidade da Coruña e as aprendizaxes memorísticas, repetitivas,
frías e descontextualizadas que lle ofrecía o mestre franquista na escola,
premiadas algunhas veces con algún que outro complemento alimenticio ou
vitamínico que contribuía a paliar a penuria xeral dos fogares. Tamén se alude
nos versos ao silenciamento, por mor do medo, das curiosidades intelectuais que
o alumnado podía sentir, dado o clima de autoritarismo e distanciamento
implantado na relación entre mestres/as e discentes:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Lembro a primeira vez que ollei
o mar sen as follas</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">de tantas páxinas que había que
saber sempre</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">nas mañás de outono cando chove
ou venta en serio</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">e un don el mandábanos saír de
viaxe triste</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">para navegar os centímetros de
palabras</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">no mapamundi, a bordo da variña
de bido:</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">escarregat categat e sun gran
bel pequeno</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">bel e ao norde oghost e mar de
kara, de barents...</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">E o Mar do Orzán pelexaba en
xogo cos tranvías</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">de Rubine: chaf, rompendo as
bocas dos rapaces</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">da aldea para os retratos da
época sen guerra</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">que era toda azul e arrecendente
a latas, bombos</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">de sardiñas, leite de muiño,
queixo de goma,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">que nos daban abasto despois que
o douro nace</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">nos picos de urbión na provincia
de soria e pasa...</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">ata chegar ao atlántico... ¿e
non rebenta o mar</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">con tanta auga? –pensabamos
todos en silencio. [...]</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>O recurso aos castigos físicos sobre
o alumnado foi frecuentísimo, dando por bo o vetusto principio antipedagóxico
de “la letra con sangre entra”. Aínda máis ferinte e traumático resultaba, porén,
ese distanciamento corporativo, moitas veces socialmente elitista, e esa
frialdade no trato humano que moitos docentes practicaron. Manuel María, neste
sentido, en “Poema en carne viva” de <i>Morrendo a cada intre</i>, deixounos
versos elocuentes como estes:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">[...]
Odio fondamente ós catedráticos</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">enlevitados
e serios que teñen</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">un
recendo de arqueoloxía artificial e rutinaria [...]</span></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZoJzy2OFqSYkBw6uiH82KBNFhpFizCwYifP4AAEwbbPONiP-Wx_8lkq_PgkouOmPlO52_UWwAmRc2ywUV_m2XXx8My7gRGjgidceMMUqhc3A8A1YqFxojXqwQ5O3Ro0Gk0m3sDQYZnVU/s1600/Fiz+Vergara.JPG" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1280" data-original-width="1166" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZoJzy2OFqSYkBw6uiH82KBNFhpFizCwYifP4AAEwbbPONiP-Wx_8lkq_PgkouOmPlO52_UWwAmRc2ywUV_m2XXx8My7gRGjgidceMMUqhc3A8A1YqFxojXqwQ5O3Ro0Gk0m3sDQYZnVU/s200/Fiz+Vergara.JPG" width="181" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"></span></span></span><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span></span></span></span><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Ese
nesgo intelectualmente castrador que tiña o ensino na escola de Franco,
alérxico a todo espírito crítico, a toda análise desmitificadora e a toda
incursión polas marxes heterodoxas do pensamento,<span> </span>foi reflectido con rotunda potencia polo
poeta <b><span style="letter-spacing: -.25pt;">Fiz Vergara Vilariño </span></b><span style="letter-spacing: -.25pt;">(Lóuzara-Samos,1953-1997) nos primeiros versos do
seu emblemático poema “Hai que vivir” </span></span></span><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Eu nacín</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>un
día calqueira.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Un domingo bautizáronme:</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">católico,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>apostólico,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>romano.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Logo botei a camiñar.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span><span> </span>Fun á escola.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Os mestres</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>ensináronme
certas cousas:</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">compre ser</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>obedente,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>conformista,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>dobregado</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>e
máis...</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Os mestres</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>non
me ensinaron</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">o significado da verba probeza,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">tiven que aprendelo eu</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>sintíndoo,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">sufríndoo,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>levándoo
infundido</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">nos meus ósos moles de neno,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">roendo un xugo de miserias</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">hora tras hora,</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>día
tras día.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Os mestres</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>non
me ensinaron</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">que por riba de nós todos</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">hai outros</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>que
nos van zoupando</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">cal se fósemos</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>bestos
de carga.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Os mestres</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>non
me ensiñaron nada.</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">Tiven que ser eu</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>quen
se entrollase</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">contra a realidade</span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span> </span>tristeira
e abraiante [...].<span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"></span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>Especial responsabilidade nese nesgo
opresivo e intolerante da escola franquista tíñao a abafante presenza da
dogmática católica, espallada en todo tipo de ritos durante o calendario
escolar e presente en todos os contidos e actividades, como testemuña <b>Fermín
Bouza Álvarez</b> (Compostela, 1940-Madrid, 2016) nun dos poemas do seu libro <i>Labirinto
de inverno</i> (1990):</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">unha
aula de inverno nas idades perdidas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">nos
tempos que deixaron o caer dunha gota</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">nas
revoltas da alma unha tarde de lobos</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">na
cidade de pedra e o silencio esvarando</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">nas
preguntas do frío nos seus ocos</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">con
lamas que son xeos na cidade que dorme</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">cunha
sotana que lle cobre a alma</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">o
corazón batido nos estrondos</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">memoria
dos invernos polas rúas vacías</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">unha
témera historia de cardenais e estatuas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">imperdoable
olor a pés de santo</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">ollos
coma silencios podrecidos na chuvia</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">a
turba lingua dunha cobra bébeda</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">empapuzada
de veneno e mofo</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">inesquecibles
flores húmidas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">na
Ferradura que rexorde dos invernos de auga.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>Por outra banda, a escola de Franco
enxalzaba unha determinada visión providencialista e imperial da historia de
España, ocultando adrede, terxiversando sen pudor ou facendo escarño
descualificador sen posíbel dereito a réplica de varias correntes políticas,
feitos históricos, entidades e reivindicacións que non encaixaban no seu molde
político-ideolóxico predefinido. Por iso <b>Salvador García-Bodaño </b>(Teis,
1935), no poema “Identidade”, chamando á necesaria recuperación comunal do
país, convidaríanos deste xeito:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">(...)
Perguntade nas escolas todas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">por
esquencidos silabarios (...)</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>A represión lingüística e o
espallamento de pautas diglósicas e de prexuízos contra o galego foi unha
constante da escola franquista. Poetizou <b>Antón Tovar </b>(Rairiz da Veiga,
1921- Ourense, 2004) en “Lingua que rexeitaron meus pais”, do seu libro <i>Calados
esconxuros</i><span>, por exemplo:</span></span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">(...)
Borraran os letreiros dos camiños</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">cos
ben amados nomes das antergas vilas,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">dos
silabarios das escolas algareiras</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">borraron
o cantar humilde e puro</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">da
lingua popular (...).</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>E <b>Manuel Rivas </b>(A Coruña,
1957), no poema “Fonema”, denunciou con tenra ironía o intento dalgúns mestres
de erradicar no seu alumnado xa non só a lingua de noso senón tamén a fonética
propia dalgunhas falas galegas, nun contexto de “alleidade” xeral dos contidos
que tiñan cabida nas aulas:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">Do máis aló da gorxa,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">dun profundo e misterioso fol,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">saíannos sons que debiamos matar.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">Repitan, dicía o mestre:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">Los pájaros de Guadalajara tienen la garganta llena</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">de trigo.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">Pero Lolo o do Rito dicía que</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">Los pajaros de Juadalagara tienen la jarjanta llena</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">de trijo</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">e o mestre dáballe un pao.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">A min custoume algún traballo dicir sen respirar</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que había plantas monocotiledóneas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">pero non din sabido de que familia era,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">se é que a tiña,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">o toxo que douraba os montes de Galicia.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-autospace: ideograph-numeric;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;"><span> </span>Os enfoques
patriarcais e machistas, por último, tamén presidiron a escola franquista. A
socióloga e traballadora social <b>Luz Campello</b> (Labrada, Guitiriz, 1966)
dános testemuño disto no libro <i>Inventario do prohibido</i> (2015), cando
escribe:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-autospace: ideograph-numeric;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">Repasas de memoria o inventario do prohibido</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">como quen repasa unha caligrafía</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">nun caderno Rubio da infancia</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">un punteado de letras, un sensaír das liñas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">no pulso do grafito </span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">amestrar a man, dobregar os dedos, amansar o lapis</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">nas xemas diminutas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">todo ben preciso pola ringleira definida</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">someter o conxunto ao milímetro</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">como quen somete a carne para que non reborde</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">máis do permitido</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que non deturpe a indecencia a túa valía</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que nos se mollen os beizos, nin se afrouxe o embigo</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">ao abeiro da túa saia</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que non che medre a barriga por unha falta</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que a letra con sangue entra</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que non se desdobre o pano inmaculado</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">fóra da cuadrícula</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que ninguén saiba que decorres cos teus dedos</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">territorios </span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que che son negados</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que non se pronuncien os peitos, nin abale o desexo</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que o triángulo sexa sempre equilátero</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que non se revele a cintura, nin agrome un lexema</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">de cadeira</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que non se abran as pernas, nin a cona</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que o sangrado do teu menstruo non se vexa</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que a túa vaxina non se converta nun visado <i>schenghen</i></span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">no teu pasaporte a país ningún</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">que non se levante un murmurio, nin unha braga no tendal</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">nada... (...)</span><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"></span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>O cúmulo de características que
vimos resumindo fixeron da escola franquista, en definitiva, un lugar nada
acolledor, triste e pouco propicio para experimentar a ledicia de aprender. Por
iso <b>Celso Emilio Ferreiro </b>(1912-1979), no poema “El hermoso rostro del
país”, inserido en<i> Viaxe ao país dos ananos</i>, sinalaría:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">A
miña terra é soave, solermiña,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">pro,
nos ollos dos meniños</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">que
van á escola nas mañás frías,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">hai
unha tristura antiga.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">No mesmo sentido, <b>Xulio L.
Valcárcel</b> (Romeán, 1953), en <i>Solaina de ausencia</i> (1987), evocaría:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Ameite</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">en
húmidas escolas </span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">de
postguerra,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">tristes
como os teus ollos.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span></span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Dirixíndose a un público lector infantil, o xa citado Manuel María acertaría
a resumir no poema “Escola” de <i>As rúas do vento ceibe</i> moitos dos “males”
dese sistema educativo consagrado durante a ditadura:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">A
miña escola é moi grande,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">destaca
entre os edificios.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Según
di o director</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">ten
moitos e bos servicios.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">É de
construción recente</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">e
semella unha colmea.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Vista
por fóra parece</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">máis
que escola, unha cadea.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Está
feita de cemento,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">non
ten pedra ou cantería.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¡Máis
que construción galega</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">semella
de Andalucía!</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Ten
moitas mestras e mestres</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">i un
alumnado escesivo.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">O ensino
non é bon</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¡Penso
máis ben que é cativo!</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">A
maior parte dos mestres</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">moi
tristeiro papel fan:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¡nada
ensinan de Galicia</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">e
falan en castelán!</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Non
me gusta a miña escola,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">nela
todo me é estrano.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">¡Eu
son un neno galego</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">e non
un americano...!</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;"><span> </span>Así as cousas, a procura de fontes
alternativas de saber e información e o autodidactismo, por máis que resultasen
difíciles nop contexto epocal, abesulláronse en non poucos casos como remedio
eficaz. Así o pon de manifesto <b>Bernardino Graña</b> (Cangas do Morrazo,
1932) en <i>Poema do home que quixo vivir</i> (1958) cando sinala:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">(...)
Estou a estudiare, amigos,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">A
forma de sere un home.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Estou
a estudiare sempre</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">libros,
xentes, bosques, montes.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Eu
son un burro completo.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Confeso
que non sei nada.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Estou
pasmado ante todo.</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="letter-spacing: -0.15pt;">Síntome
estraño e moi lonxe (...).</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjer8CDrJ7i6fTHA1_2HOs7UeqoJ2hd1knlILzO26EXEE9UCSWRGeRZSOLCgpAI4L4VYaX7M3fOMEJv_5Y7_vICsU2RhdqTPGjMy-lssyp6e5GFOJuDy63nPfSa_zdpXbqi9a9tddlaCUo/s1600/Aulas+de+posguerra.+Capa+libro+poes%25C3%25ADa+Pilar+Pallar%25C3%25A9s.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1031" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjer8CDrJ7i6fTHA1_2HOs7UeqoJ2hd1knlILzO26EXEE9UCSWRGeRZSOLCgpAI4L4VYaX7M3fOMEJv_5Y7_vICsU2RhdqTPGjMy-lssyp6e5GFOJuDy63nPfSa_zdpXbqi9a9tddlaCUo/s200/Aulas+de+posguerra.+Capa+libro+poes%25C3%25ADa+Pilar+Pallar%25C3%25A9s.jpg" width="128" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;"><span></span></span></span></span><span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;"><span></span>Esas “aprendizaxes alternativas” no ámbito da escola, dos
institutos ou da Universidade incluían unha variábel combinación de espertares
sentimentais e contacto con ideoloxías clandestinas, prohibidas e reprimidas,
en todo caso sinónimas da liberdade e da xustiza que se botaba en falta. O
testemuño poético de <b>Pilar Pallarés</b> (Culleredo, 1957), co que imos pór
remate a estas liñas, déixanolo ben claro. No seu libro <i>Entre lusco e fusco </i>(1980)
escribiu efectivamente, nesta perspectiva:</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<br /></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">De repente</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">fáiseme extrañísimo o teu nome,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">o teu nome escrito nun pupitre,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">esas sílabas mortas</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">cravadas á madeira</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">entra raias, pombas, unha mosca,</span></span></span></div>
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;">
</span></span><div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;"><span style="font-size: large;"><span lang="GL" style="color: black;">unha estrela, un rosto, o martelo e a fouce.</span></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: "Courier New", Courier, monospace;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="color: black;">[Publicado orixinariamente na revista <i>Aulas Libres</i> 10, </span></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: center; text-autospace: ideograph-numeric;">
<span style="font-family: "Courier New", Courier, monospace;"><span style="font-size: small;"><span lang="GL" style="color: black;">editada polo STEG]</span></span></span></div>
<span style="font-family: "Courier New", Courier, monospace;"><span style="font-size: small;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="line-height: 115%; text-align: justify;">
<br /></div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-35696957152921872352018-05-30T15:35:00.000+02:002018-05-30T15:35:53.879+02:00Trala pista apaixonante de Margot Sponer
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjhgogRBBgRBCcdm47VZXODwCyOdbiBOnlgivRC-jGTpDxOJP9TM5zaTDinVHRCcgtyVsSyq06plQE_q1vWgsJ_L4DzjvXlWDEjmlEwSIrB2YO7oqaMmgOSOLznY8-FvPOle_Fvpa6h0QM/s1600/Para+ler.+Capa+libro+Ant%25C3%25B3n+Figueroa.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1093" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjhgogRBBgRBCcdm47VZXODwCyOdbiBOnlgivRC-jGTpDxOJP9TM5zaTDinVHRCcgtyVsSyq06plQE_q1vWgsJ_L4DzjvXlWDEjmlEwSIrB2YO7oqaMmgOSOLznY8-FvPOle_Fvpa6h0QM/s320/Para+ler.+Capa+libro+Ant%25C3%25B3n+Figueroa.jpg" width="217" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: large;"><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">O
profesor e catedrático de francés na USC Antón Figueroa, autor de
ensaios de teoría literaria e sobre relacións interculturais tan
relevantes como </span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Diglosia
e texto</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">;
</span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Lecturas
alleas</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">;
</span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Nación,
Literatura, Identidade</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">
e </span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Ideoloxía
e Autonomía no campo literario</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">,
ofrécenos da man de Edicións Laiovento, baixo o título de </span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Margot
Sponer. Do galego antigo ás fronteiras da resistencia</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">,
un libro moi singular e meritorio que resgata do esquecemento a
figura desta profesora berlinesa moi vinculada nun momento dado da
súa traxectoria vital e intelectual á nosa Terra.</span></span></span></span></span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="gl-ES" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: large;">Activa
investigadora e docente no período 1927-1933 do “Romanisches
Seminar” de Berlín e autora dunha tese pioneira sobre a lingua
galega elaborada a partir de 1926 e presentada na
Friedich-Wilhellms-Universitat en 1935 baixo o título de
<span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Altgalizische
Urkunden</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">
(</span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Documentos
antigos de Galicia </span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">na
versión parcial que dela publicou en 1934 o </span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Anuari
de L'Oficina Romànica de Lingüística i Literatura</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">
de Barcelona), Margot Sponer, que naceu en 1898, significouse na
resistencia contra o nazismo na Universidade alemá a partir de 1933.
</span></span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="gl-ES" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: large;"><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">Comezada
a guerra civil en España, Margot non desimulou a súa antipatía
cara aos docentes e lectores hispanos enviados por Falange ás aulas
berlinesas (Teodosio Noeli, Celia Giménez...), ocupados, entre
outros </span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">prácidos</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">
mesteres, en traducir para alemán os discursos de José Antonio
Primo de Rivera e en recadar información policial sobre os
republicanos españois exiliados. Vixiada pola Gestapo desde moi
cedo, Margot axudaría outras persoas perseguidas polos nazis,
algunhas delas xudías, e enviaría cartos e alimentos a varios
presos en campos de concentración, como o francés Bernard Morey. En
outubro de 1942, acabou sendo expulsada definitivamente da docencia e
morreu a mans de tres integrantes das SS o 27 de abril de 1945,
poucos días antes da definitiva rendición de Alemaña na 2ª Guerra
Mundial.</span></span></span></span></span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="gl-ES" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhYE_Js1L0yK57bRAfLQEl2v3J09Op1XsVZ-HTSScZAg0HU7gNyegOWHau622j8SK81embPR94Zer-NVQeeltWiAhVv5uARH31CSnsHYhK-oVXdi-MXfaVu-FbFt-A9d2nOYnXWI5UzlGQ/s1600/Para+ler.+Margot+Sponner.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="555" data-original-width="555" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhYE_Js1L0yK57bRAfLQEl2v3J09Op1XsVZ-HTSScZAg0HU7gNyegOWHau622j8SK81embPR94Zer-NVQeeltWiAhVv5uARH31CSnsHYhK-oVXdi-MXfaVu-FbFt-A9d2nOYnXWI5UzlGQ/s320/Para+ler.+Margot+Sponner.jpg" width="320" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: large;">Sobre
ela existían traballos biográficos previos debidos á súa propia
irmá, Hertha Sponer, e á especialista en historia da ciencia Annete
Vogt, mais o ensaio de Antón Figueroa acrescenta moita información
sobre o relacionamento de Margot con varios núcleos intelectuais de
relevancia na Península ibérica nos anos 20 e 30: o Centro de
Estudios Históricos de Madrid, dirixido por Ramón Menéndez Pidal;
o grupo da revista salmantina <span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">El
Estudiante </span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">(1925);
e, sobre todo, os intelectuais que animaban o Seminario de Estudos
Galegos, encabezados por Vicente Risco. Froito deste último
relacionamento é a colaboración de Margot co boletín </span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Nós
</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">no
seu número 37 (1927), co traballo “Algunhas notas dos meus estudos
de filoloxía galega”.</span></span></span></span></span></div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="gl-ES" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="gl-ES" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="color: black; font-size: large;"><span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="background: transparent;">En
realidade, Margot estivo en Galiza unha soa vez, durante o verán de
1926. Traballou nos arquivos de varias cidades (A Coruña, Ourense,
Santiago, Pontevedra e Lugo), contactou con eruditos como Pérez
Constanti ou Casto Sampedro e fixo recollida de materiais
dialectolóxicos en terras do Cebreiro (materiais que, infelizmente,
acabarían perdéndose despois da súa tráxica morte). </span></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="gl-ES" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: large;"><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">Con
posterioridade á súa estadía en terras galegas, as súas relacións
en Berlín co xornalista Felipe Fernández Armesto (daquela situado
ideoloxicamente na órbita progresista), co galeguista Lois Tobío e
co Vicente Risco que escribía na capital alemá as páxinas do seu
controvertido </span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">Mitteleuropa</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">
permitiríanlle a Margot non perder contacto co devir galego nese
intenso período. </span></span></span></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div align="JUSTIFY" lang="gl-ES" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><br /></span>
</div>
<span style="font-size: large;">
</span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjy8eRNY3dE2f1gi_8j2CLYDw5FKxUn5vBTS2T4G9NdgSb75yzlCMsYbQTP1lbC0RtxIN6Ygu85SqZhyrkc-DBq4aExtHNPHjxDZLSMf3t6-hCH5ZQ95ffTLlCvuwr83rt0Chxaoj7tXfw/s1600/Para+ler.+Ant%25C3%25B3n+Figueroa.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="644" data-original-width="736" height="175" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjy8eRNY3dE2f1gi_8j2CLYDw5FKxUn5vBTS2T4G9NdgSb75yzlCMsYbQTP1lbC0RtxIN6Ygu85SqZhyrkc-DBq4aExtHNPHjxDZLSMf3t6-hCH5ZQ95ffTLlCvuwr83rt0Chxaoj7tXfw/s200/Para+ler.+Ant%25C3%25B3n+Figueroa.jpg" width="200" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: Times New Roman, serif; font-size: large;"><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">O
libro de Antón Figueroa adquire, sen lugar a dúbidas, a traza dunha
merecedísima e oportuna homenaxe póstuma á filóloga alemá que
tanto amou o noso idioma e que viviu libre e insubmisa fronte ao
horror </span></span></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><i><span style="background: transparent;">nazi</span></i></span></span><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">
ata o final.</span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm; text-align: center;">
<span style="font-family: Times New Roman, serif;"><span style="font-size: small;"><span style="color: black;"><span lang="gl-ES"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;"><i>[Publicado no número 10 da revista "Aulas Libres", que edita o STEG]</i></span></span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" lang="gl-ES" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
</div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7209741169732519530.post-19949503086770670472018-04-29T19:26:00.002+02:002018-04-29T19:27:21.537+02:00Unha novela de María Victoria Moreno<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgl_7O3gzOcU4Gv7r-nQ5R9NNLO8oRsViQM193h1M2R3ZEkdFK1JDl4qE34nEPupQ64g_ibIBtDgHs6IHBaiDHWLch52tE4aQHiHak6HlIAdmpjdM0qi9sSWC9PdOc4_K-B3VWeVRZi-Mw/s1600/Capa+da+novela+de+Mar%25C3%25ADa+Victoria+Moreno.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1020" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgl_7O3gzOcU4Gv7r-nQ5R9NNLO8oRsViQM193h1M2R3ZEkdFK1JDl4qE34nEPupQ64g_ibIBtDgHs6IHBaiDHWLch52tE4aQHiHak6HlIAdmpjdM0qi9sSWC9PdOc4_K-B3VWeVRZi-Mw/s400/Capa+da+novela+de+Mar%25C3%25ADa+Victoria+Moreno.jpg" width="255" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><i><b>Onde o aire non era
brisa</b></i><b><br /></b></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">A
designación por parte da Real Academia Galega da escritora María
Victoria Moreno como figura sobre a que pivotará a
celebración do vindeiro Día das Letras Galegas pode tomarse, xaora,
como un magnífico pretexto para achegarse á produción literaria
desta autora estremeña de nacemento e galega por propia vontade.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Ademais de numerosas
obras dirixidas ao público infantil (<i><span style="font-weight: normal;">A
festa no faiado</span></i><span style="font-weight: normal;">,
</span><i><span style="font-weight: normal;">Leonardo e os
fontaneiros</span></i><span style="font-weight: normal;">, </span><i><span style="font-weight: normal;">O
cataventos</span></i><span style="font-weight: normal;">, </span><i><span style="font-weight: normal;">Guedellas
de seda e liño</span></i><span style="font-weight: normal;">, etc.),
da exitosa novela </span><i><span style="font-weight: normal;">Anagnórise</span></i><span style="font-weight: normal;">
(1988) e do poemario </span><i><span style="font-weight: normal;">Elexías
de luz</span></i><span style="font-weight: normal;"> (2006, edición
póstuma), María Victoria, docente de profesión en institutos de
Lugo, Vilalonga e Pontevedra, deixou escrita unha novela con
protagonista feminina dedicada á docencia nunha pequena vila
castelá: </span><i><span style="font-weight: normal;">Onde o aire non
era brisa</span></i><span style="font-weight: normal;">.</span></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Publicada
postumamente en 2009 por Galaxia, en tradución para o galego de
Xavier Senín e dentro da colección Literaria (núm. 271), a citada
novela foi presentada pola súa autora a diversos certames literarios
de ámbito hispanófono, conseguindo finalmente o máximo galardón
no Premio de Novela Corta Manuel Díaz Luis convocado polo
Ayuntamiento de Monleón (Salamanca).</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">A
novela está ambientada nos anos 60 nunha vila de mil casas, “triste
e moi cerrada”, chamada Alcores de Donalvar, na provincia de
Valladolid. Ten por iso, pensamos, evidentes ingredientes
biográfico-familiares, pois a propia nai da autora exerceu como
mestra en localidades moi semellantes á que acolle a acción da
novela.
</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Aínda
que hai nela unha trama de corte sentimental na que se engarzan
problematicamente e desde parámetros ideolóxico-vitais antitéticos
a xoven mestra Elena Manzanares e a filla da presidenta da Acción
Católica, ambas namoradas do médico e fillo do alcalde Fernando,
non pode obviarse o pendor claramente “social” de moitas das súas
páxinas.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><span style="font-weight: normal;">Efectivamente,
a novela constitúe un exercicio brillante de estilo (amiúde dun
sobrio lirismo) para retratar a dura realidade socio-económica do
campo castelán durante certa etapa do franquismo, dominado polos
abusos dos terratenientes sobre os xornaleiros, tanto locais como
foráneos (galegos, por máis señas); pola corrupción á hora de
repartir a paupérrima axuda norteamericana (leite en pó); pola
vingativa aplicación da etiqueta de “roxa” a toda persoa que
manifeste discordancia cun a todas luces inxusto </span><i><span style="font-weight: normal;">statu
quo</span></i><span style="font-weight: normal;"> e pola tan constante
como sórdida acción represiva e censorial das autoridades, ben
civís (o alcalde), ben eclesiásticas (o párroco, a presidenta da
Acción Católica).</span></span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">Tamén
se describen, en páxinas intensas, escenas da miseria do
campesiñado, da penuria dos “cómicos de la legua”, do maltrato
ás mulleres naturalizado como norma social, da falta de medios na
escola rural e da dura vida reservada á infancia das capas máis
humildes e marxinadas.</span></span></div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;"><br /></span></span>
</div>
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
</span></span>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">
A novela amosa e explica, por iso mesmo, sen pretender xustificalo en
absoluto, ese reaccionarismo inducido que, daquela coma hoxe, logra
converter tantos pobres individuos maltratados pola Historia e
vítimas da Inxustiza en “amigos do vello e inimigos do novo por un
temor que levan dentro transmitido de xeración en xeración”.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
[Texto publicado orixinariamente no noveno número da revista <i>Aulas Libres</i>, do STEG]</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
Emilio Xosé Ínsuahttp://www.blogger.com/profile/13964632045355908540noreply@blogger.com0