DA TRADICIÓN MUSICAL DE VIVEIRO (VI)

Banda de música La Lira de Viveiro, formada nos anos 30 por membros da familia Amor, coñecida popularmente polo alcume de "Os Tolinos"

Algúns grandes músicos e algúns escritores viveirenses musicados

Ao falarmos nunha entrega anterior das Bandas de Música, aludimos ás rivalidades musicais existentes entre viveirenses e foráneos, vilanchos e fúfaros, mais en honra á verdade debemos dicir que igual de intensas ou máis foron algunhas que se deron entre as colectividades musicais da propia Vila.

A que leva a palma neste sentido, sen dúbida, é o “pique” que existiu nos anos finais da Ditadura de Primo de Rivera e primeiros compases da 2ª República entre a recomposta Banda de Exploradores, dirixida por Juan Latorre Capón e da que facían parte, entre outros, os irmáns Lole e Xuxo de Manaí [Manuel e Jesús Cora Quiroga], O Curto [Francisco López Díaz], Nito do Chucho, Emilio Timiraos, Quiberio e Paco do Chirivico, e a banda de “La Lira”, fundada e sostida pola familia Amor, os Tolinos, de aí que moitos a chamasen ironicamente “A Sagrada Familia”...

Esa rivalidade tivo a súa máxima expresión na celada que a banda dos Tolinos lle tendeu aos pupilos de Latorre durante un pasarrúas nas festas do Carme de 1930. 

Agochados nun calexón dos que desembocan na rúa de Abaixo, agardaron a que pasase a Banda dos Exploradores tocando, situáronse detrás dela en silenciosa formación e, cando foi dado o sinal, comezaron a tocar os seus instrumentos ad libitum en barafunda tremenda, que causou o susto primeiro e a indignación despois dos de Latorre, que responderon arremetendo contra os provocadores e brandindo os instrumentos como quen leva unha moca... A batalla campal que alí se armou non figura en ningún libro épico porque non houbo poeta en Viveiro capaz de retratar en toda a súa intensidade semellante “bélica” ocasión...

Pacífica, aínda que a “cara de can”, resultou posteriormente a coincidencia de ambas bandas nas festas de Naseiro de 1932 e, como explica Nistal no seu Anécdotas e personaxes dun Viveiro que se foi (2001: 112):

“había que ver como se dividían las opiniones y como sonaban los aplausos de los partidarios de unos y otros, y con que calor se discutía sobre la superioridad de este sobre aquel”.

A esa saga de músicos extraordinarios que foron os Tolinos pertenceu Ramón Amor García, animador de numerosos grupos musicais en Viveiro (bandas, rondallas, orquestras...) e autor de algunhas melodías sobre versos do poeta Francisco Leal Ínsua, que habería que facer por resgatar; Raúl Amor García, que chegou a dirixir a rondalla da “Hermandad Gallega” de Caracas; Herminio Amor García, que exerceu como músico trompetista na Banda de Infantería de Marina de Ferrol; Antón Amor García, que foi bombardinista; Manuel Amor García, que tocaba o baixo; e, por último, Chudo Amor García, frautista. Varios dos vástagos Tolinos fixeron parte do grupo “Salsa Mandinga”, que acompañou a artista Rocío Dúrcal na época en que se puxeron moi de moda as “rancheras” mexicanas.

Por outra banda, canda aludimos a algúns conflitos que se deron no seo da banda dirixida por don Alfonso Mariño, amentamos puntualmente a figura de quen cabe considerar, pensamos, un dos grandes músicos da historia de Viveiro, aínda que non fose precisamente “profeta na súa terra” nalgúns aspectos, por razóns que non é o caso comentar aquí.

Hernán Naval

Falamos de Hernán Naval (1962-2001), que se formou en diversos conservatorios, foi músico trompetista da Banda dirixida por Alfonso Mariño, profesor do Conservatorio de Música de Viveiro nos seus primeiros pasos, director da coral polifónica do C.I.T. de San Cibrao entre 1987-1989 e director da banda e da escola de música municipal de Ribadeo entre 1992 e o ano da súa morte. Foi, ademais, autor de pezas musicais como “Saraxevo” e “Port-Bou”, presidente da A. C. Sementeira e da A. C. Francisco Lanza, autor teatral e colaborador asiduo de cabeceiras como os semanarios A Nosa Terra, Badal, O Trasno de Burela ou Beiramar de Ribadeo, onde coincidiron os seus escritos cos nosos moitas veces. 

Á súa teimosa e lúcida defensa da idea en 1988 debemos hoxe todos os viveirenses que o Teatro Pastor Díaz non fose pasto da piqueta e fose debidamente restaurado e acondicionado para cumprir o papel que lle corresponde como espazo cultural. Tamén cabe atribuírlle a Hernán boa parte do esforzo propagandístico, a comezos dos anos 80, para crear un estado de opinión favorábel á feliz creación en Viveiro dun Conservatorio de Música, institución que hoxe resulta consubstancial xa coa localidade.

Outra rica perspectiva sobre a tradición musical de Viveiro dánola considerar a existencia de numerosos escritores viveirenses que forneceron ao longo da historia versos do seu enxeño para acompañar as melodías que interpretaban as comparsas e agrupacións musicais da localidade, fose en Antroido, fose durante as festas de verao, fose en determinadas solemnidades, como os Xogos Florais ou o primeiro centenario de Pastor Díaz, en 1911. 

Entre eses “letristas” ocasionais pero de luxo cabe citar nomes como Vicente Sergio López Carril, Xoán Pla Zubiri, Alfredo García Dóriga, Antón Villar Ponte, Antón Noriega Varela, etc.

Algúns deses escritores viveirenses beneficiáronse da amizade e o talento de determinados compositores e viron versioneados musicalmente traballos literarios seus. Tal é o caso de Xoán Pla Zubiri, cuxa composición “Morriña” é convertida en “melodía gallega” en Trives, en 1906, por Ricardo Courtier, director do famoso cuarteto “Os Trintas”.

Do mesmo xeito, Antón Villar Ponte colabora con varios coros populares na creación dun repertorio de estampas galegas musicadas, con pezas como A probiña está xorda, inspirada nun texto de Rosalía de Castro e musicada por Mauricio Farto para o coro coruñés “Saudade”, que a estrea en maio de 1926, e A festa da malla, con música de Fernández Amor, feita por encargo do coro ferrolán “Toxos e Froles”...

Lugar de honra merece, dentro da historia da música operística galega, a versión que Eduardo Rodríguez Losada Rebellón fixo da peza teatral O Mariscal, escrita por Antón Villar Ponte en colaboración con Ramón Cabanillas. Esa versión musicada estrenouse no Teatro Tamberlick de Vigo en maio de 1929. Un dos compañeiros dos irmáns Villar Ponte nas Irmandades da Fala, o violinista pontevedrés Manuel Quiroga, actuou no Teatro Nemesio de Viveiro en xuño de 1924, cando a súa proxección internacional xa era enorme.

Cabe falar tamén da relativa boa “sorte” do poeta da Montaña, Noriega Varela, cuxos textos foron obxecto de versións musicadas, tanto a nivel popular, caso do grupo viveirense “Xistra” (Andrés, Atadell, Dani Fernández Caxete), como a nivel culto, con pezas como “O demo”, con música de Xoán L. Fuertes Saavedra, “Saudade” con música de J. F. Vide, “Laverquiña”, con música de Miguel Lustres ou “As froliñas dos toxos”, con partitura de Eduardo Toldrá.

Xa falamos do “himno eucarístico” escrito por Luz Pozo Garza e musicado por Antonio Amigo en 1961, para o 2º Congreso Eucarístico, mais cómpre engadir que no Programa de Festas de Viveiro de 1945 inseriuse unha composición poética de Plácido Holguín Moas, titulada “¡Viveiro!”, que coñecerá posteriormente moita fortuna como peza de repertorio coral entre nós: “Nacín entre un paraíso / das froles máis feiticeiras, / nacín n'aquel Viveiriño / do rexio mar âs súas beiras (...)”.

Por último, a banda infantil do colexio Lois Tobío, dirixida polo profesor Manuel Rodríguez, atesoura entre outros moitos méritos o de terlle posto música ao primeiro poemario infantil do noso amigo Xoán Neira, Recreos, publicado en 1997 pola editora coruñesa Baía.

DA TRADICIÓN MUSICAL DE VIVEIRO (V)

Sección da banda dos Garrote, de Ortigueira, a comezos do século XX

As Bandas de Música

Dentro da corrente de popularización da música, poucos agrupamentos teñen tanta relevancia e incidencia como as bandas. Desde certa perspectiva os seus compoñentes, individuos case sempre de extracción social humilde, achan nas nocións elementais de solfexo que teñen que adquirir e na posterior habilidade interpretativa unha vía feliz de culturización efectiva, que os fai ademais merecentes do respecto social. Desde outra, as bandas achegan ás masas que forman o “gran público” pezas musicais de toda índole, facéndoas permeábeis a variados estilos e xerando nelas unha afección que será levada e multiplicada logo por todo tipo de novos agrupamentos musicais.

Na época de entre dous séculos, entre finais do XIX e comezos do XX, existiu unha vibrante rivalidade musical entre Ortigueira (os fúfaros) e Viveiro (os vilanchos), deliciosamente retratada no seu día por Ramón Canosa no duodécimo capítulo da súa Historia menuda de un pueblo gallego (1953).

A saga dos Garrote de Landoi, formada polo pai José María, fundador da banda ortegana en 1886, e os fillos Manuel, Francisco e Luís, que a dirixiron dende 1901, personalizou daquela a figura do músico popular de cualidade, espertando envexa e admiración a partes iguais en todos os municipios da contorna.

A superioridade técnica dos orteganos sobre calquera dos músicos viveirenses daquel tempo era unha espiña cravada no orgullo local que tardou tempo en poder ser arrincada... Por se fose pouco, os músicos de Landoi introducían no seu repertorio pezas da máis alta alcurnia musical, como fragmentos de ópera, causando o desconcerto das xentes que asistían ás romaxes da comarca querendo simplemente “botar un baile”. A confusión músico-danzante que causou a banda ortegana nunha edición do San Pantaleón de Galdo, segundo conta con graza Canosa, levou a que o ramista da comisión imprimise para a seguinte edición da festa unha folla voandeira para espallar entre o público que incluía este desconcertante recado: “¡Alto a la parranda! (...) Bailarines: abstinencia!”.

En realidade, Viveiro non dispuxo dunha banda estábel ata 1916, cando conseguiu formar a chamada “Banda de Exploradores”, da man de Juan Latorre Capón (Lugo, 1858-Viveiro, 1936). O propio Latorre viñera a Viveiro en 1886 con esa misión e, de feito, ao amparo dos desexos dos entón alcaldes conservadores César Riego Almoina e Benito Quintana, que adquiriran a tal fin unha vintena de instrumentos, creara un agrupamento musical bandístico. Mais aconteceu que este primixenio intento chocou coas feroces rivalidades políticas en que se vía inmerso o Viveiro desa época, que habían desembocar traxicamente no tiroteo de 1911 que levou por diante a vida inocente dunha vendedora de queixos na Praza e que foi abondosamente aireado en toda a prensa peninsular co revelador nome de “Los sucesos de Vivero”.

Efectivamente, os liberais, por medio do semanario El Vivariense, levaron adiante unha campaña de críticas constantes ao traballo de Latorre, denunciando as súas presuntas ausencias inxustificadas ás clases da Escola municipal, protestando polo pésimo estado do instrumental da banda, facendo burlas sobre a súa cualidade musical, etc. En 1896 os concelleiros liberais Trobo e Rafael Galdo defenderon na Corporación unha proposta de destitución de Latorre, que foi rexeitada, mais o propio director presentou daquela a súa renuncia alegando motivos de saúde, para trasladarse de seguido a Ribadeo. O instrumental desa frustrada banda, segundo Nuevo Cal (“As Bandas de Música de Viveiro (1848-1936), Viveiro en Vivo, Ano I, nº 2, nadal 1988, pp. 20-27), sacouse a subhasta e os músicos repartíronse en dúas novas agrupacións de menor entidade, a “Música de Cazadores”, encabezada por Francisco Peláez, e a “Banda de Ingenieros”, dirixida por Juan Rivas.

Banda de Música "La Lira", de Viveiro, promovida nos anos 20 por Manuel Amor, (a) Tolino.

José Botino tomou o relevo durante algún tempo como director dunha pequena banda popular que atendía as actuacións nos festexos máis relevantes do ano viveirense. Trala súa precoz morte, xurdiu un novo agrupamento, da man de Balbino Díaz Deán (O Cristino) co nome de “La Escala”, que conviviu nos anos 10 do pasado século con outros como a banda da Liga de Amigos e a Sociedad Filharmónica (1913), ambas baixo a batuta de Juan Latorre, retornado a Viveiro desde 1904. Da citada Filharmónica facían parte os violinistas Moisés Peláez, Ricardo Galdo, Jesús Pena, Jesús Fernández Veiga e Ramón Canosa, o tanxedor de viola Manuel Mera, o contrabaixista Nemesio Barreiro Casal, o violonchelista José Salaverri e o frautista Francisco Pena.

A banda do Cristino, chamada con malicia “banda d'o esgarro”, na que formaban músicos viveirenses de orixes populares, moitos deles zapateiros, como Vicente Pérez (Camacho), Antón do Forno, José Bermúdez (Pepe Randa), Antonio Rodríguez López (Cuco), José Guerreiro (Goyo) e os irmáns Preñados, tíos da muller de Vicente Pérez, foi finalmente absorbida en 1917 pola Banda de Exploradores de Juan Latorre Capón, gozando así Viveiro por vez primeira dunha Banda de Música de valía certa.

A banda de Exploradores, que non tiña vínculo co Concello, debutou en xuño de 1917 nunha velada no Teatro Nemesio e a comezos de 1918 estaba composta por un total de vintecinco músicos, máis o director, entre os que figuraban Eugenio González e Cirilo Romero (bombardinos); Manuel Amor (baixo); Francisco Yáñez, Benigno Soto e Cesáreo González (trombóns); Felipe Fernández (trombino); Juan Paraños e Manuel García Atadell (fliscornos); Herminio Amor, Benigno Gómez, Bernardo Fernández e Vicente Cociña (cornetíns); Francisco Pena, Nemesio López, Eusebio Taboada e Agapito García Atadell (clarinetes); Andrés Mariño (requinto), etc.

Ben é certo que esa agrupación padeceu axiña problemas internos, que a debilitaron enormemente tras a marcha de varios elementos encabezados por Manuel Amor, o Tolino. Refeita nos anos finais da ditadura de Primo de Rivera e asumida nalgún instante como “banda municipal”, asistiu xa en plena 2ª República ao momento de xubilación do seu director Latorre, con nada menos que 75 anos de idade, que cedeu a batuta, tras a correspondente oposición, a Hixinio Cambeses Carrera.

A chegada a Viveiro en 1935 deste músico marca un punto culminante no panorama local nos tempos da 2ª República. Cambeses, que era fervente republicano e simpatizante do Partido Galeguista, traía consigo unha prolífica obra musical propia inspirada nos motivos tradicionais galegos e foi un director pioneiro á hora de introducir as gaitas na formación, opción esta que nunca sería do agrado do músico e xornalista viveirense Jotraque. Desa obra de Cambeses, pendente de recuperación na maioría dos casos, pois non en balde o seu autor fixo parte do bando dos derrotados e represaliados no 36, cabe sinalar pezas como os pasodobres “¡Ard'o eixo, carballeira!” e “Cántigas da ría”, a balada “Terra Nosa”, a muiñeira “Miña xoia” e a xota “Carballeira”, mais tamén o danzón “Allá en Camagüey” ou a marcha-diana “¡Libertad!”, de título ben elocuente.

Banda de Música de Viveiro, con Hixinio Cambeses como director (Anos 30 do século pasado)

Ao comezar a guerra o 18 de xullo de 1936, Cambeses é detido, torturado cruelmente e destituído manu militari do seu posto de director. Tras deixar Viveiro, en 1943 estabelécese en Cuntis, onde dirixe a banda en medio de terríbeis padecementos psíquicos, e en 1948 trasládase a Padrón, onde intenta suicidarse varias veces. Nunha delas, mentras era atendido nun hospital de Pontevedra, conseguirá aforcarse cunha saba, pondo así tráxico final ao seus días.

Logo da destitución represiva de Cambeses fíxose cargo da Banda de Viveiro Jesús Pérez Rivas (Camacho), quen cesou no posto por traslado en 1944. Tras períodos de interinidade en que estiveron á fronte do agrupamento musical, sucesivamente, directores como Francisco López Díaz (O Curto), Carlos Adrán Cambón e Ramón Amor o Tolino, asume o posto o músico ortegano Manuel Rebollar Martínez, que llo traspasa pola súa vez en 1956 a un mozo de apenas vintesete anos entón, chamado Alfonso Mariño Parapar.

Cómpre sinalar, en paréntese, que cando Ramón Amor deixa de dirixir a banda de música de Viveiro é para crear a orquestra “Amor”, que con figuras como Benigno Soto na batería, Toniño no contrabaixo e Juano de Xove no acordeón, estará en activo ata 1963, coa “Variedades” como grande e “eterna” rival nos palcos...

O 28 de marzo de 1958 fixo o seu debú a Banda de Música de Viveiro de Alfonso Mariño Parapar. Tras unha pequena paréntese, reorganízase en 1965, con mulleres entre os integrantes (cousa nada habitual entón) e chega en activo ata 1992, con algún interregno en que exerce como director interino Antonio Amigo (1960-61).

Desde mediados dos anos 80, porén, a Banda de Don Alfonso, que sempre tivo unha forte compoñente xuvenil no seu cadro, estivo atravesada de tensións, por motivos moi diversos. Un, a polémica sobre o alcance do seu carácter “municipal” e os dereitos que iso daba presuntamente aos músicos en canto traballadores do Concello. Outro, a necesidade de dotarse dun regulamento interno e dunha Xunta Directiva que non deixase ao albur do director absolutamente toda a xestión e todas as decisións, incluídas as disciplinares. Para a elección dos representantes dos músicos nesa Xunta chegaron a enfrontarse en 1987 senllas candidaturas, encabezadas respectivamente por Modesto Fustes e Hernán Naval, respectivamente, con triunfo da primeira por 23 a 16 votos. Outro motivo de discordia intestina foi a demanda de creación dun Conservartorio na vila, que non foi acollida nin moito menos con entusiasmo por algúns sectores. Outro máis, aínda, o xuvenil descontento interno dunha boa parte dos seus músicos, por polémicas como a negativa do director a actuar gratis para a televisión ao paso dunha Volta Ciclista. Moitos deses músicos novos (Cayetano Navarrete, o Yupi, Beni, Paco Flo, etc...) marcharán da banda nun momento dado para fundaren a charanga “Os Yoscos”.

Esta crise da Banda comezaría a superarse cando se produza a xubilación de Mariño Parapar (1992) e, tras un breve período de Carlos Méndez como director no propio ano de 1992, a entrada na dirección de Francisco Javier Vidal Suárez, que permanecerá no posto ata 2005. O período posterior, co ponteareán Delio Represas Carrera á fronte e coa entidade rebautizada como Banda de Música “O Landro”, resulta de grande brillantez e incluíu un solemne concerto de conmemoración, en novembro de 2008, do cincuenta aniversario da súa refundación, no que participamos cun texto (logo publicado por entregas no semanario Heraldo de Vivero) en que evocamos as anécdotas e vivencias da nosa etapa de músico nesta agrupación, que vive desde agosto de 2015 un novo cambio, baixo a competente batuta de Carlos Timiraos Timiraos.

Desde 2011 celébrase nas vésperas da Semana Santa un Certame de Bandas Cidade de Viveiro que permite coñecer e gozar do traballo de moitas destas agrupacións chegadas desde diversos puntos da Península.

DA TRADICIÓN MUSICAL DE VIVEIRO (II)

Músicos da Banda de Exploradores de Viveiro, que fundou e dirixiu desde 1916 Juan Latorre Capón

O contributo da música relixiosa, heráldica e militar

Falamos na primeira entrega deste traballo da vertente folclórica e popular da música en Viveiro, salientando algunhas figuras e grupos referenciais e aludindo a algúns dos cancioneiros e recollidas que a conservan. Falaremos nesta segunda entrega do contributo esencial que a música relixiosa e a heráldica supuxeron para a nosa tradición.

A música solemnizou desde moi antigo os cultos e oficios relixiosos nas catro igrexas da Vila (a de Santa María, a de San Francisco e as desaparecidas de Santiago e Santo Domingos) e marcou, así mesmo, as horas do vivir comunitario (desde os maitines ata as completas) dos seus catro conventos, dous deles masculinos, San Francisco e Santo Domingos, ambos desaparecidos, e dous femininos, Concepcionistas e Valdeflores, que chegan aos nosos días.

Estivo presente, xaora, nas celebracións da Semana Santa, con motetes cantados por José Pla Zubiri ou José Nistal desde algúns balcóns no propio pecorrido das procesións nos comezos do século XX; con cornetín e tambor na madrugada do Venres Santo para anunciar o Encontro; con bandas de música interpretando marchas procesionais; e, desde hai uns anos, con concertos de música sacra dentro do programa “Adral” desenvolvido pola Xunta de Confrarías. A Banda de Cornetas e Tambores da TAU, fundada a finais dos anos 70 por Manolo do Paraño e dirixida actualmente por Pacucho, antigo batería dos “Dominantes” e da “Paradise”, e a Banda Naval de Tambores, Cornetas e Gaitas do Casino de Viveiro, creada en 2002, resultan elementos imprescindíbeis nos desfiles procesionais da Semana Santa.

Cantos litúrxicos de toda índole (Kiries, Glorias, Aleluias...), misas cantadas e responsos fúnebres foron interpretados durante séculos nos claustros e nos templos viveirenses por freires e freiras e por sacerdotes educados en Mondoñedo na prestixiosa capela musical da súa catedral, descrita na revista Estudios Mindonienses polo profesor Enrique Cal Pardo, a quen acabamos de perder infelizmente en datas recentes. O pobo participaba musicalmente nesas cerimonias relixiosas sobre todo nas misas do Nadal, como a do Galo, con vilancicos tradicionais que non renegaban da lingua galega e mais nos fatos de cativos que saían polas rúas a cantaren os “Reises” e pediren o aguinaldo.

A presenza do órgano como instrumento para acompañar o ceremonial relixioso do Viveiro antigo está ben documentada, pois sábese que os dragóns franceses fixeron leña do órgano de San Francisco durante a ocupación da Vila en 1809 e que os dominicos, despois dunha primeira exclaustración forzosa durante o Trienio Liberal, solemnizaron o seu regreso ao convento a carón da Porta da Vila o 24 de setembro de 1823 cunha procesión acompañada do son solemne dese instrumento. Esa presenza do órgano ten o seu reflexo, ademais, no primeiro libro que tratou da historia da nosa vila, o Bosquejo histórico, político y religioso del Antiguo Reino de Galicia, publicado por Jacobo Araújo en Pontevedra en 1854. Nesa obra lemos (páx. 107) que a igrexa de San Francisco

“posee también el cuarto completo de un órgano con varios tonos, servido con bastante gusto por un organista que reúne además la circunstancia de una voz esbelta y agraciada, que le acompaña en sus solemnidades”.

Patricia Rejas Suárez catalogou e editou recentemente o repertorio musical existente no arquivo do mosteiro de Valdeflores e Clara Rodríguez Núñez (El monasterio de Valdeflores de Viveiro, Ferrol, p. 472.) informounos do nome dalgunha das monxas organistas que exerceron nel, como Micaela de Lemos (1710), e do estatus diferenciado de que gozaba dentro da comunidade conventual, pois

“era la única religiosa de coro que podía ingresar sin dote en la comunidad, dado que su trabajo era retribuido por el Estado. Debía dar una hora diaria de clase de canto a todas las novicias y monjas con menos de cuatro años de profesión, debiendo instruirlas musicalmente para su participación en el culto divino".

Órgano da igrexa de San Francisco de Viveiro

Durante o século XVIII foron recompensados economicamente por tocaren o órgano en San Francisco de Viveiro Domingo Pernas (1724) e Frei Luís Fernández de la Peña (1753-75) e en 1788 renovouse o instrumento no convento de Valdeflores. 

A música fixo parte imprescindíbel, xunto coas danzas gremiais e os correspondentes lábaros ou estandartes, da procesión do Corpus, noutrora o evento colectivo máis relevante da Vila. Na súa comitiva participaban os distintos gremios existentes (mareantes, zapateiros, ferreiros, carpinteiros, xastres...), moitas veces pouco ben levados en cuestións de protocolo e a música púñana, segundo informaba Noya González en El Eco de Vivero, referíndose ao Corpus de 1827, gaiteiros e tamborileiros como Francisco Rodríguez e Benito López, ambos da Vila; Francisco Rocha, de Landrove; Rafael Pérez, de Covas; Antonio Leal, de Vieiro e algúns outros máis.

Nesta mesma perspectiva cabe sinalar o relevante papel xogado na tradición musical viveiresa polos coros parroquiais. En 1913, o de Santa María estaba formado por Teodomira Peña, Consuelo Lorenzo, Águeda Vizoso, Pilar Cotilla, Dolores Otero e Rosario Fernández Sampedro, acompañadas ao harmonium por Luísa Lage. En épocas recentes destacaron coros parroquiais como os de Dona Herminia Salas e Vicente Casas, en San Francisco, e o de Lolita Girón, en Santa María. Salientaremos entre os solistas destas agrupacións a Saleta Couceiro Ínsua e a Nina Gómez Meitín, entre as sopranos, e a José Luís Rivera, entre os tenores, sen menoscabo doutras boas voces que fican hoxe no tinteiro.

A capela coral das irmás Concepcionistas cantou na inauguración en 1925 da réplica da cova de Lourdes, baixo a dirección do sacerdote José Pérez Barreiro, e as irmás Dominicas de Valdeflores gravaron en 1981 unha cassete con himnos litúrxicos arranxados por María del Carmen Villar, co título de Nacidos de la luz.

E aínda debemos amentar, nesta orde de cousas, a achega da grande escritora Luz Pozo Garza co seu himno eucarístico “Gloria al divino cordero”, musicado por Antonio Amigo, para o 2º Congreso Eucarístico Comarcal de maio de 1961, que tivo lugar na cidade do Landro: “Gloria al divino cordero / cantemos llenos de amor. / Que en la ciudad de Vivero / reine por siempre el Señor”. Cómpre referir que o feito de que o entón alcalde, Francisco Vázquez Ramudo, non tivese en conta máis opcións poéticas que a da súa entón esposa para dotar de himno ese Congreso Eucarístico causou o desagrado do sacerdote Tomás Moar y Garazo, que desexaba candidatar un poema da súa autoría a tal fin. Ese poema recolleríao posteriormente no volume Desahogos del alma.

Por outra banda, a música deulle pompa e ornato, asemade, aos desfiles cívicos das autoridades en todo tempo, por medio das chamadas “fanfarrias” heráldicas no pasado ou coa banda de música en tempos máis recentes.

Cando se fixo en novembro de 1843 a proclamación da maioría de idade de Isabel II, defendida ardentemente por Nicomedes Pastor Díaz fronte ao xeneral Espartero, houbo en Viveiro pasarrúas de gaiteiros e un pequeno grupo de instrumentistas interpretou na Praza a Marcha Real e outras pezas. Segundo a crónica que ofreceu o xornal coruñés El Centinela de Galicia (27-I-1843),

“en la plaza, los estallidos de innumerables y vistosos cohetes alternaba con la música, que colocada en un tablado o tribuna, recreaba el oido y brindaba al pueblo a bailar y solazarse^".

Do mesmo xeito, en setembro de 1923, solemnizando os actos do traslado dos restos mortais de Pastor Díaz desde Madrid a Viveiro, actuou unha banda militar que interpretou na Praza diante da estatua do noso poeta o “himno galego” no mesmo día en que o xeneral Miguel Primo de Rivera estaba a implantar a súa ditadura...

Tamén a música acompañou determinadas actividades educativo-ecoloxistas impulsadas nos anos 10 do século XX polo mestre Luís Tobío Campos, como a Festa da Árbore, que ademais de incluír unha plantación na Furada dos Asnos, implicaba o canto do himno composto ad hoc polo poeta Sinesio Delgado con música de Chapí, que comezaba: “Cantemos al árbol / que voy a plantar. / Si Dios lo protege / del rayo y del viento / salud y riqueza dará”.

A presenza de bandas militares ou paramilitares na nosa Vila tivo motivacións diversas. Ás veces respondeu ao feito de Viveiro carecer en determinados períodos de banda de música municipal de seu. Nese contexto explícase a visita de bandas militares vidas de Ferrol, Coruña ou Compostela e o propio nacemento da Banda de Exploradores de Latorre Capón en 1916. Mais outras tivo algo que ver, non debe negarse, co clima militarista que dominaba o ambiente da inmediata posguerra franquista. Esa atmosfera ideolóxica e social explica a aparición da banda dos Flechas Navales, en 1944, sobre a que ten escrito interesantes artigos J. L. Moar. Impulsada polo comandante de Marina Luís Cebreiro, participou en todo tipo de desfiles e procesións, sendo axiña bautizada co nome do Almirante Chicarro.

Rexistramos, no mesmo sentido, a presenza de bandas militares de Lugo (rexemento de San Fernando) ou Ferrol (Infantería de Marina) para amenizaren as xornadas festivas ou solemnizaren determinados eventos oficiais e relixiosos no período de preguerra. Na posguerra trouxéronse tamén a banda do rexemento de infantería Isabel a Católica da Coruña (1950) e a do rexemento de Zaragoza nº 30, de Compostela (1955).