En 1922, o poeta cambadés
Ramón Cabanillas impulsou desde Madrid a creación dunha entidade
escolar infantil galega denominada “As Roladas” e puxo asemade en
marcha un humilde boletín co mesmo nome. Ambas iniciativas, aínda
que frustradas moi axiña, exemplifican perfectamente, xunto coas
“Escolas do Insiño Galego” promovidas pouco tempo despois na
Coruña por Ánxel Casal, os esforzos do galeguismo nesa altura
histórica por atraer ás súas fileiras os integrantes do Maxisterio
e por elaborar un modelo pedagóxico alternativo ao oficial, onde
todo o relativo ao país, á súa lingua e á súa cultura resultaba
marxinado ou ignorado.
Nas páxinas do xornal
Galicia Nueva de
Vilagarcía de Arousa, un anónimo redactor oculto baixo a sinatura
Z. daba conta no exemplar correspondente ao 7 de maio de 1922 da
posta en marcha dese proxecto de “As Roladas”. Tratábase dunha
entidade de xorne galeguista, con certa semellanza aos 'boys
scouts', que estaría formada a base de pequenos fatos de cinco
nenos como mínimo, que “en cada vila, en cada escola, en cada
sociedá de labregos, ó agarimo de cada campana parroquial” se
dedicarían a recoller “notiñas e apuntes sóbor da toponimia e o
folk-lore de Galicia e, en xeral, no que teña intrés e relación
c-oa cultura galega”.
O neno enrolado
faría este labor, segundo se explica, “levando sempre por diante
que é fillo de Dios e ciudadán da Galicia, os dous títulos de mais
outo valor no mundo”. Ademais, estaría obrigado a cumprir toda
unha serie de premisas de conduta ética, inspiradas igualmente no
cristianismo e no galeguismo: “Endexamais, nin para ben nin para
mal, faltará á verdade; será sempre sinxelo, garimoso, limpo de
corazón, leial e nobre; non fará nunca traición nin ô amigo nin ô
enemigo; axudará a erguerse ô que caia e porá en camiño ô que
non seipa onde se alcontra, e terá, en todo istante, a palabra
disposta a defender a nosa Terra, con amor fillo do convencimento da
alma e sin aldraxe para ningunha outra”.
A nova entidade,
presentada polo xornal agrario estradense El
Emigrado como “pequenos xuntoiros de amantes da Pátrea
galega” e aplaudida tamén polo diario católico rexionalista El
Ideal Gallego, da Coruña, sostería unha publicación ou
“xornaliño” destinado ao propio público infantil e alimentado
tanto polos traballos que realizase cada unha das agrupacións que
fosen formándose pola Galiza adiante como polas colaboracións
achegadas por artistas e escritores de certo renome. A finalidade
última do novidoso proxecto estribaría en contribuír ao espertar
xeral da Galiza, formando unha mocidade enraizada na Terra (“O voso
primeiro deber é o amor a Galicia”, indícalles Blanco Torres), de
conviccións e crenzas relixiosas firmes (“tes de ser relixioso,
rexa e fondamente relixioso; non somentes de verbas sinón de
pensamento e de vontade”, escríbelles Cabanillas), culta, honrada
e traballadora (“ser home é ser honrado nos tratos, sereamente
traballador, valente na disgracia e san de concencia”, sinala o
poeta de Fefiñáns), orgullosa da lingua (“Cando che digan que tés
de deprender o castelán, di que si, que queres coñocer o castelán
fonda e cumpridamente, mais que denantes de todo queres deprender
ben, como Dios manda, a túa língoa galega”), amante da natureza e
respectuosa cos seus maiores, en xeral, e cos labregos, en particular
(“ten presente que na vida terreal poderiamos vivir sen merceiros,
sin homes de curia, sin menciñeiros, sin soldados; sin labregos,
non”).
O boletín As
Roladas,
saído do prelo da madrileña Editorial Ibérica ao prezo de 10
céntimos de peseta o exemplar e co subtítulo de “folla dos
rapaciños galegos”, contou co patrocinio financeiro de persoeiros
como Leonardo Rodríguez (antigo ministro e deputado besadista por
Chantada), o potentado liberal Portela Valladares, o Marqués de
Figueroa (persoeiro con vínculos familiares en Fefiñáns),
Wenceslao Fernández Flórez, Prudencio Rovira Pita, o arquitecto
Antonio Palacios e os militantes da ING Vicente Risco e Castelao. O
director da publicación e redactor da maioría dos traballos foi o
propio Cabanillas e, de feito, o seu enderezo particular en Madrid
(Rúa Aduana, nº 35-2º) fixo as veces de sede desta publicación,
que, non obstante, tivo vida moi efémera: dela só saíron dous
números, correspondentes aos meses de maio e xullo de 1922,
respectivamente, que poden consultarse no facsímil que o profesor
Alonso Montero inseriu en 1981 no terceiro tomo da súa edición das
Obras Completas do
poeta cambadés ou, vía internet, nesta páxina:
O lapis de artistas como
Castelao, Antonio Palacios, Prieto, Álvaro Cebreiro ou Francisco
Lloréns compartiu as páxinas deses dous únicos números de As
Roladas coa pluma de escritores e xornalistas como o propio
Cabanillas (autor do poema “Rosa mística” e do soneto “A
Meliña”, dedicado á filla de Antón Villar Ponte), o ferrolán
Máximo Ramos (1880-1949), o verinés Manuel Fuentes Canal
(colaborador do boletín Nós e do Seminario de Estudos
Galegos, asasinado no 36), o cuntiense Roberto Blanco Torres (nado en
1891 e tamén inmolado no fatídico ano), o santiagués Vitoriano
Taibo (1885-1966), o valdeorrés Roxelio Rodríguez Díaz
(1888-1948), que publica o poema-nana “A ron...ron...”, e, por
último, o viveirés Antón Villar Ponte (1881-1936), quen defendería
no seu artigo no segundo número da revista o valor do clima galego
en relación á paisaxe, pois “si a nosa terra é das máis
fermosas do mundo é porque n-ela chove moito. Non arreneguedes,
pois, meus nenos, da choiva, como fan os señoritos das vilas. A
choiva é criadora das árbores, que nos dan froitos e sombra, e da
meiga beleza da nosa campía”.
En realidade, aconteceu
que as roladas nin sequera chegaron a constituírse como
tales. Agás a autodenominada "Luar", formada na escola de
San Cibrán de Mouriscados (Mondariz) polo mestre Couñago co
patrocinio de Enrique Peinador (coa participación dos nenos
Clemencia Rodríguez Val, Benito Francisco Outerelo, Xoán Rodríguez
Figueiredo, Xosé Domínguez Sandá e Xosé Francisco Vázquez) e
outra rolada que se configurou, se non mente o correspondente
"Umia" do xornal vigués Galicia (nº 9, agosto de
1922) na escola de Vilariño (Cambados), rexentada polo activista
católico J. Monge, nunca chegaron a estabelecerse, implantarse e
funcionar eses agrupamentos infantís escolares que, en teoría,
darían sentido e sustento ao proxecto.
A súa semente, con todo,
estaba botada, e poucos anos despois o catedrático do instituto
noiés e, daquela, afervoado galeguista Álvaro de las Casas, botaría
a andar un novo agrupamento xuvenil, os ultreias, con ideario
e fins ben semellantes aos desas efémeras roladas que, vistas
desde a distancia e tendo en consideración o seu carácter pioneiro
e a súa esperanzada proposta, que certo xornal coruñés definiu
como “limpia de toda sombra de odio y de ahondamiento de rencores,
sólo inspirada y nacida del amor a la tierra gallega”, ben
puideron ser merecedoras de mellor sorte.
Ningún comentario:
Publicar un comentario