UNHA FELIZ REEDICIÓN: "FALA DAS MUSAS", DE DANIEL PERNAS NIETO

Da man do investigador Armando Requeixo e no seo da colección Láncara de poesía, que apadriña o Centro de Investigacións Ramón Piñeiro, acaba de aparecer unha reedición dun poemario realmente singular da historia poética galega: Fala das musas, de Daniel Pernas Nieto (1884-1946).

Como é sabido, foi este un dos escasísimos volumes editados en lingua galega durante a guerra civil en pleno territorio franquista, como xa teñen salientado estudosos como Carvalho Calero, Alonso Montero ou Claudio Rodríguez Fer.

Apareceu, efectivamente, o 23 de decembro de 1936 e imprentouse na Fojo de Ortigueira, cun prólogo do daquela falanxista de novo cuño Álvaro Cunqueiro e cunha cuberta do artista, tamén mindoniense, Bernardino Vidarte. Foi o bispo Benjamín de Arriba quen concedeu o correspondente nihil obstat a este libro que, como se sinalaba na instancia presentada para obter esa autorización, “nada contiene contra la Fe y las buenas costumbres”.

O seu autor, o sacerdote Daniel Pernas Nieto, natural da parroquia de Santiago de Quende (Abadín), contaba daquela 52 anos de idade e, en paralelo á súa traxectoria ad curam animarum en parroquias como San Pedro de Xuances (Xove), San Xoán de Ínsua (Ortigueira), Santa María de Vilavella (As Pontes) ou Santiago de Baroncelle (Abadín), xa se prodigara como colaborador literario nos anos previos en numerosas publicacións periódicas, tanto da área da vella provincia mindoniense (De todo un poco, Pensamiento Católico, El Eco de Villalba, Heraldo de Villalba, La Voz de Mondoñedo, Vallibria, Hoy...), como doutras cidades galegas (Vida Gallega de Vigo, El Compostelano...), como, en fin, das impulsadas pola comunidade galega emigrada en Cuba (Galicia, Follas Novas e Eco de Galicia).

Cuberta do libro, por B. Vidarte

De feito, a súa estrea en letras de molde veu da man do xornal satírico ¡Guau...Guau!, impulsado en Foz en 1906 polo daquela boticario e xornalista Antón Villar Ponte, polo funcionario Camilo Cela e polo poeta e mestre de escola Antón Noriega Varela. Este último exerceu un evidente maxisterio poético sobre a musa do presbítero de Quende, como se encarga de salientar Requeixo na súa excelente introdución ao volume agora reeditado.

O libro de Pernas Nieto, que reúne 26 poemas escritos entre 1906 e 1934 e que se enriquece na edición de Requeixo cun monllo de dúas ducias máis de poemas dispersos, ten un carácter claramente colectáneo. Desde 1913, cando menos, este sacerdote, formado nas aulas do seminario mindoniense, albergou a intención de editar un volume poético, dando ao pé dalgúns poemas soltos que publicaba na prensa a mesma referencia titular coa que finalmente aparecería en decembro de 1936.

Tres liñas básicas, indica o editor literario, inspiran as composicións que se recollen no libro, que se abre cunha citación dos Tristia do poeta clásico Ovidio: a relixiosa e devocional, que preside boa parte das pezas do conxunto e que fai especial fincapé na advocación mariana; a paisaxística e descritiva, con claros influxos virxilianos, horacianos e do noso Noriega Varela máis franciscanista; e, por último, a social, onde son perceptíbeis as alusións críticas á emigración e ao caciquismo como males da sociedade rural galega dese tempo, mais tamén resulta ben palpábel o feroz antirrepublicanismo e a visión de corte integrista ou nacional-católica profesada polo noso autor, que rematou os seus días, como residente do Asilo de Mondoñedo, vítima dunha afección diabética.

Daniel Pernas Nieto

Non está de máis ponderar o feito de que un número non pequeno de poemas que compoñen o libro pasaron de inmediato ás planas de dous semanarios de Viveiro, o Heraldo de Vivero e mais La Voz de Vivero, de onde os rescatamos nós propios para llos facilitar, séxanos permitida a inmodestia de dicilo, ao autor da edición que comentamos. Esta presenza non foi só cuestión de proximidade xeográfica entre a vila ortegana e a do Landrove, nin do feito que o autor dos poemas tivese durante unha época da súa vida estreita relación coa Terra de Viveiro ao exercer (xa o sinalamos) como coadxutor de Xuances (Xove) entre 1910 e 1912. A imprenta Fojo, fío de estreitos vínculos entre Ortigueira e Viveiro, pasaba as galeradas do libro aos semanarios citados, que se tiraban do prelo no estabelecemento que a casa impresora ortegana tiña aberto entón en Viveiro na Feira (actual Avenida de García Dóriga).

Non sabemos se o lembrado Luís Neira Río, tipógrafo dese estabelecemento e pear fundamental da historia do Heraldo de Vivero, chegou a poñer a súa experta man na confección tipográfica do volume que nos ocupa: habería que cadrar as datas da súa mobilización bélica co proceso de confección do orixinal da edición para cerciorarse deste extremo. En todo caso foi outro viveirense, o poeta e falanxista Antonio Aparicio Ferreiro, un dos primeiros en saudar na prensa a aparición do volume, comentándoo nas planas do Heraldo de Vivero (2 de febreiro de 1937).

Tristeza causa ler, na introdución ao volume, un parágrafo de Armando Requeixo que sinala que lle foi negada en reiteradas ocasións pola actual propietaria desa cabeceira histórica da prensa ortegana a autorización para consultar exemplares de La Voz de Ortigueira, onde moi probabelmente se poderían localizar outros poemas do sacerdote-poeta. Nada bo se deriva de semellante actitude e, polo aprezo que a esa propietaria lle profesamos, por razóns de longa relación profesional coa nosa familia e como colaboradores que fomos da entrañábel “Verza”, atreveríamonos a pedirlle humildemente que revise esa actitude obstaculizadora para que os investigadores poidan acceder no futuro a esa colección de La Voz de Ortigueira que tanto ten aínda por revelar para enriquecemento da nosa cultura e da nosa historia.

Finalmente, hai que lle dar os máis sinceros e cordiais parabéns por esta edición ao investigador Armando Requeixo, que pon así ramo a un ano de actividade ciclópea e extraordinaria pola súa parte, como responsábel que é de boa parte dos estudos, resgates e edicións que se fixeron arredor doutro autor saído das aulas do Seminario mindoniense a quen dedicamos en maio de 2014 a Festa Maior da nosa Lingua, Xosé Mª Díaz Castro, o poeta dos Vilares de Parga.