LIBROS NO TAMBUCHE (II)

Saga dos groenlandeses. Saga de Erik o Roxo

Ed. Rinoceronte, Cangas, Col. Vétera nº 3, 2010

Tradución, introdución e notas de Elías Portela

Causa ben ledicia constatar como algunhas editoras de noso perseveran, contra toda crise, no empeño de traeren para as nosas letras o tesouro inesgotábel das letras universais. Desta volta tócalle vez, da man da colección Vétera da editora canguesa Rinoceronte, a unha das pezas emblemáticas da literatura medieval europea, as chamadas “sagas nórdicas”.

Compostas desde a oralidade aló polos séculos IX e X polos sagnamenn islandeses, estes relatos de corte épico, que desenvolven as peripecias, fazañas, conquistas e desgrazas de diferentes persoeiros dunha mesma estirpe, comezaron a se transcribir pola mesma época en que florecían entre nós as cantigas de amigo, de amor e de escarnho e maldizer. As dúas que ofrece en tradución directa do islandés ao galego Elías Portela, a Saga dos groenlandeses e a Saga de Erik o Roxo, teñen moitos ingredientes en común e fan referencia á descuberta e intento de colonización de certas zonas costeiras da América do Norte (sueste do Labrador) por parte de navegantes escandinavos por volta do ano 1.000, case cinco séculos antes da viaxe columbina, que pasa por ser aínda hoxe en moitas esferas o “descubrimento” dese continente…

Como explica o tradutor na súa introdución,

“os escandinavos do ano 1.000 eran os mellores navegantes da súa época. Destacaron tanto na construción de barcos mercantes [o karfi, o knör…] coma na mestría e na coraxe á hora de suca-los mares. Revolucionaron as técnicas da construción naval ó introduciren adiantos decisivos, como a mellora da quilla e sobre todo do casco, feito de táboas solapadas (…) Navegaban sen compás nin carta, mantendo un rumbo invariable durante longas singraduras baseándose na latitude, o sol e as estrelas. Coñecían a fondo as costas, escrutaban o vento, a cor da auga, as correntes, o voo das aves, a fauna de cada lugar, os madeiros á deriva (...) En condicións favorables para a navegación podían cubrir 120 millas e mais nun só día”.

No libro acompañamos, pois, as sucesivas expedicións que desde Groenlandia emprenden navegantes islandeses da saga de Erik o Roxo: a do seu fillo, o pioneiro Leifr, con trinta e cinco tripulantes, que bautiza as novas terras achadas como Vínland (Terra do Viño) faltando certamente á verdade, por mor de así estimular o desexo de novas expedicións; a de Thorvaldr, que acaba morrendo por frecha de indio; a de Thorsteinn, que procura recuperar sen éxito o cadáver de seu irmán empregando na travesía o seu mesmo barco; a de Karlsefni e Gudrídr, a máis numerosa de todas e a primeira mixta (60 homes e 5 mulleres, con acompañamento de gando), que consegue trabar trato coas tribos indias trala hostilidade inicial e pon en marcha os primeiros tímidos intercambios comerciais (leite a cambio de peles e madeira); a de Freydís, filla de Erik, e os irmáns Helgi e Finnbogi, que desemboca nunha guerra entre bandos e nunha tráxica matanza…

A relativa inflacción de teleseries e filmes sobre os pobos nórdicos que leva un tempo dándose entre nós non debería ser causa de desánimo para achegarse a esta xoia da literatura europea medieval agora posta, tan fermosa como competentemente, na nosa lingua.