 |
| Acto de Homenaxe a Luís Rei. Fotografía de Paco de Xenxa |
Obriga elemental de quen intervén nun acto público coma este é comezar por agradecer aos seus organizadores o convite a facelo, máxime se, como é o caso, non existe na actualidade vínculo organizativo ningún entre quen lles dirixe a palabra e as siglas promotoras desta, en todo caso, necesaria, oportuna e xustísima homenaxe a Luís. Graciñas, pois, xentes do BNG de Ogrove, por me permitirdes ocupar hoxe esta tribuna.
Hai
algúns meses, presentando na Sala das Cunchas do Concello de Ogrove o décimo
terceiro número da revista galega de cultura marítima Nova Ardentía, co
benquerido Moncho Meis aínda entre o público e falando a propósito do
importantísimo papel que Luís xogou no movemento pola cultura marítima e
fluvial e mesmo noutras facetas da vida pública galega e local, dixen con toda
a humildade de que fun capaz mais tamén en voz ben alta que me parecía que a
vila de Ogrove, e nomeadamente as súas institucións representativas, tiñan
aínda unha débeda pendente de memoria, recoñecemento e homenaxe cara ao seu
veciño Luís, falecido en agosto de 2015.
As
comparacións, din, son odiosas, pero ás veces poden ser oportunas e
reveladoras, sobre todo se serven de acicate para corrixir canto antes erros involuntarios
e esquecementos inconscientes.
Cambados,
a vila en que Luís desempeñou durante moitos anos o seu labor profesional como
técnico de cultura, con maiorías absolutas da dereita política, rendeulle dúas homenaxes
en vida, en 2010 e 2015, respectivamente, e, unha vez morto Luís en agosto dese
mesmo último ano citado, non tardou nin semanas en adoptar por iniciativa do
daquela concelleiro de cultura Vítor Caamaño (que me precedeu hoxe aquí no uso
da palabra) e da entón alcaldesa socialista Fátima Abal, por unanimidade de
todos os grupos da Corporación (sublíñoo, todos os grupos, incluído o popular
liderado polo ex alcalde Luís Aragunde), o acordo de bautizar a biblioteca
municipal co nome do noso querido amigo.
Do
mesmo xeito, no Museo Cabanillas, no Paseo da Calzada da vila do Albariño, inaugurado
hai agora pouco máis dun ano (o 3 de xuño de 2021), a figura e o nome de Luís
ocupan, como non podía ser doutra maneira, un lugar moi preferente, pois non en
balde é autor da máis brillante e completa biografía do “poeta da Raza”,
publicada en 2009 pola editorial Galaxia co título de Crónica de desterros e
saudades e referencia obrigada desde entón de calquera traballo, estudo,
artigo que sobre Cabanillas e sobre a cultura galega do seu tempo queira
escribirse.
E
non só é Luís, grazas a ese libro citado, á edición facsímile que fixo con
Xabier Camba dos xornais cambadeses El Umia e El Cometa (2001), á
súa peza teatral Camiño longo (2004) representada pola compañía Teatro
do Aquí que fundara Roberto Vidal Bolaño, a varios traballos seus publicados en
prestixiosas revistas como Cuadrante, Casa da Gramática, Grial
ou A Trabe de Ouro, “máxima autoridade” no coñecemento da vida e da obra
do autor de No desterro, Vento mareiro e Da terra asoballada.
Non, aínda hai máis.
No inverno
de 2021, confabulado quen vos fala con outro grande amigo e camarada de Luís,
Antón Mascato e coa súa produtora/selo editorial Lobisome, contando co xeneroso
epílogo de Fernández Rei e coa axuda, de novo, do Concello cambadés mercé ao
seu concelleiro Tino Cordal, tiramos do prelo unha edición da biografía do
líder agrarista Basilio Álvarez que Luís estaba a elaborar cando veu a morte
arrebatárnolo. Unha biografía que, incompleta e todo, agora editada co título
de Basiliana, coloca novamente o nome de Luís entre as referencias
bibliográficas fundamentais para toda persoa interesada en coñecer con rigor a
situación económica, social, política, literaria e cultural da Galiza das
primeiras décadas do século XX.
Ocórreseme
pensar no significativo que resulta para coñecer a ética rexa (alguén dixo
“rabuda”, e non lle faltaba algunha razón) coa que Luís se desenvolveu durante
toda a súa vida, o feito de que un dos anacos discursivos do abade de Beiro que
máis admiraba, ata o punto de sabelo de memoria e recitalo cando a ocasión era
propicia, diga literalmente, no castelán orixinario: “El día que me veáis
claudicar, fusiladme por la espalda. ¡Viva Galicia redimida!”. Valería como
lema da vida do propio Luís, abofé.
 |
| Sabela Rei intervindo na homenaxe a seu pai. Fotografía de Paco de Xenxa |
Outra
entidade, Culturmar, a Federación Galega pola cultura Marítima e Fluvial,
rendeu tamén homenaxe a Luís editando en 2020, en plena pandemia da COVID, un
volume co título de Farol perpetuo na néboa. Luís Rei e a cultura marítima,
en edición preparada polo académico da Galega Francisco Fernández Rei e por
quen agora vos está a falar.
Nese
volume aparecen reunidos multitude de artigos, ensaios, propostas de traballo,
proxectos expositivos, entrevistas, fotografías e moitos outros materiais de
diverso xorne que deixan patente, para quen queira velo, que Luís é un dos
nomes máis relevantes, por non dicir imprescindíbeis, á hora de entender como
Galiza é desde o ano de 1993 en que botou a andar a amentada Federación un dos
lugares de Europa onde o movemento pola recuperación, estudo e divulgación da
cultura marítima, cos seus barcos e aparellos tradicionais, coa memoria das
súas xentes e traballos, coa catalogación do seu patrimonio material e
inmaterial, etc. está máis e vivo e ten máis forza que en ningures.
Efectivamente,
se nas rías galegas de hoxe en día vemos acotío a fasquía viva e navegante de
ghamelas, chalanas, botes, bucetas, dornas, dornas-mecas, lanchas xeiteiras, racús,
ghaleóns, traiñeiras ou balandros e se en moitos dos portos do país atopamos
entidades e colectivos que traballan diariamente no mantemento, estudo,
exaltación e divulgación desa cultura mariñeira tan de noso, chámense Amigos da
Dorna Meca en Ogrove, Piueiro na Guarda, Os Galos en Bueu, Dorna na Illa de
Arousa, A Reiboa en Poio, Mar de Muros, Patexeiros en Oleiros e un longo etcétera, en parte, en
boa parte, débese sen lugar a dúbidas ao traballo organizativo e ao esforzo divulgativo
e reivindicativo ben orientado que realizou Luís, canda outras moitas persoas
xaora, ao longo de varios lustros.
Unhas
veces como membro do Colectivo Etnográfico Mascato (canda Lino Lema, Lola
Varela, Dionísio Pereira e o debuxante Pepe Gondar, entre outros), outras veces
como director da revista Ardentía e colaborador do boletín O Apupo
e outras aínda como directivo da propia Culturmar, o Luís non parou de argallar
actividades que redundasen na posta en valor dun patrimonio material e
inmaterial, “de vento e de sal”, que está na raíz máis xenuína do pobo que
somos.
Deseñou
paneis e dípticos divulgativos. Ideou e foi comisario de exposicións e
pavillóns para que a presenza dos barcos da Galiza tivese verdadeiro impacto en
citas internacionais como as que se celebraron nos portos bretóns de Douarnenez
(2004) e Brest (2008). Levou o peso da organización do Encontro de Embarcacións
Tradicionais en Cambados en 2005 e puxo o seu experto quiñón en moitos outros
Encontros. Escribiu numerosos artigos (ben lembraredes os que deitaba con
grandes doses de humor e sabedoría popular local na revista Sustansia ou
os que publicaba nos suplementos comarcais arousáns do diario Faro de Vigo,
por citar algúns exemplos). Colaborou no volume Tendendo cabos (2007),
editado polo Museo do Mar de Vigo. Deu conferencias en incontábeis localidades e
para entidades de toda índole sobre historia mariñeira, tipos de embarcacións, patrimonio
ribeirán construído, actividades marisqueiras, industria conserveira, o mar
como espazo para o lecer.... Coordinou os traballos para a realización polo
Etnográfico Mascato desa pequena enciclopedia do mar galego que foi a Axenda
do Mar 2008. E un longo etcétera
Visionade,
se tedes ocasión, o documental Cadernas da historia. Arte e oficio da dorna,
de Vítor Gallego e Bruno Ordóñez, e veredes nel a Luís, nas instalacións
museísticas de Punta Moreiras, non por casualidade, despregando todo o seu
saber, todo o seu entusiasmo e todo o seu lexítimo orgullo de estirpe familiar
á hora de falar da dorna-meca, a embarcación emblemática deste mar que nos
anaina co seu abalo, nos alimenta co seu peixe e nos namora co seu azul.
E,
se non se toma como fachenda pola parte que nos toca no asunto, aínda
deberíamos mencionar hoxe aquí que o Consello da Cultura Galega, unha das máis
altas institucións culturais do país, fíxonos en datas recentes a encarga de
elaborar a entrada sobre Luís para o chamado “Álbum de Galicia”, unha colección
dixital de biografías de persoas que destacaron en moi diversos ámbitos e que
contribuíron de maneira significativa á sociedade galega ao longo da súa
Historia. Tal encarga é unha mostra máis, por se fixese falta, da relevancia e
da repercusión prestixiosa acadada polo traballo de Luís e cando esa entrada no
“Álbum” se publique, a vila de Ogrove terá outro motivo máis para presumir.
Non
pode admirar, xa que logo, que veñamos render homenaxe hoxe aquí ao fillo de
Ricardo Rey Naveiro (mariñeiro nos xélidos caladoiros de Terranova e
Groenlandia, mariño logo na mercante holandesa e alemá e mariñeiro finalmente
da frota de baixura meca) e mais da señora Esther Núñez Barral (traballadora da
conserva primeiro en Rons e logo na de Escuredo en Meloxo, tendeira-taberneira
en Terra de Porto). Ao sobriño da admirada Tía Pastora e ao irmán do entrañábel
e sempre inquedo e ocorrente Javier. Ao pai das queridísimas Sabela e Sara,
dúas papoulas sempre florecentes no seu corazón vivo. Ao marido sucesivo de
Loli e de Rosa Reboredo, que compartiron con el na travesía da vida as xornadas
co vento de popa e os días de temporal. Ao avó de Daniel, ese meniño galaico-britano
de rasa que sabe desde o minuto cero do seu existir que persoa fóra do
común foi o seu devanceiro...
Evocamos,
louvamos e queremos con orgullo indestrutíbel ese Luís meniño admirador do
forzudo Taurus dos cómics de El Jabato. O Luís que comeu un mundo de bocadillos
de pataghillón e gharreou todo o que lle deixaron co señoritismo cambadés cando
estudante do seu instituto. Ese Luís que nunca caeu enfermo do “mal de Holanda”
e que odiou con toda a forza da súa adolescencia os xeitos dunha ditadura que
se resistía a morrer matando, torturando, reprimindo e batendo. O Luís mociño, O
Trosko de chata, que quixo facer a “revolusión permanente” para varrer a
roña de tantas inxustizas que había e hai no mundo que non se curan con
resignación nin pasividade. O Luís concelleiro da oposición, que, axudado por Manolo
Mascato, por Xesús Mª, por Xosé Manuel, por Lina, por Carlos, por Anselmo e por
tantos outros e outras que me desculparán que non cite, confrontou con humor e
dureza dialéctica a partes iguais durante varias lexislaturas os proxectos e as
medidas que se poñían enriba da mesa para facer, en derradeira instancia, como
moi ben dixo hai un anaco o propio Anselmo falando do sentido da política, un
Ogrove mellor, unha Galiza mellor, un Mundo mellor.
Ese
Luís, e tantos outros Luís que moitos dos aquí presentes coñecestes e levades
no corazón e na memoria para sempre, merece sen lugar a dúbidas e sen máis
demora das xentes todas de Ogrove e, sobre todo, das institucións que as
representan un recoñecemento que estea á altura do valor do seu traballo, da
transcendencia das súas realizacións e da xenerosidade ilimitada da súa entrega.
Mais
o certo é que, a día de hoxe, ningún edificio, ningunha xornada ou congreso,
ningunha rúa, ningunha placa, ningún evento, ningún certame de investigación,
ningún elemento artístico no espazo público, ningún recinto museístico ou
cultural, nada, nada, nada, como non sexa o seu recordo perenne nos corazóns de
moitísimos mecos e mecas, lembra a quen viñer ata esta península marabillosa
que aquí naceu, medrou, amou, viviu, traballou, militou e escribiu Luís Rei. Semellante
circunstancia non debe prorrogarse máis, a risco de que caia sobre a vila que
el tanto amou e pola que tanto traballou o terríbel ditado de ingrata e
sobre as institucións que a representan o dicterio de inxustas e arbitrarias.
Inxustas e arbitrarias, dixen ben, pois, mentres boto en falta o nome de Luís Rei por algures, vexo merecidamente recollidos no rueiro grovense ou denominando algúns dos seus edificios e espazos emblemáticos os nomes de figuras da cultura e da historia nosa como Castelao, Bóveda, Pablo Iglesias e Luís Seoane, ou da intelectualidade grovense de diversas épocas, ideoloxías e perfís como Luís Antonio Mestre, Jaime Solá, o pintor Ernesto Goday, Manuel Lueiro Rey ou Xoaquín Álvarez Corbacho. Sinceramente, non vexo que méritos poden botarse en falta na persoa e na traxectoria de Luís Rei Núñez para non facerlle un sitio digno e acolledor a carón de tan importantes, ilustres e ben lembrados referentes locais.
 |
| Sabela e Sara Rei, dúas papoulas a florecer eternamente no corazón de seu pai. Fotografía de Paco de Xenxa |
Así pois, xa case no remate desta miña intervención, atrévome a formular desde a cordialidade e a sinceridade, sen interese oculto ningún, sen dobrez de ningunha caste unha petición, ou se o preferides, un rogo:
Dialogade,
representantes do pobo de Ogrove, entidades cívicas, culturais e sociais,
concelleiros e concelleiras de toda sigla, sobre o que e sobre e o como
render a Luís Rei a homenaxe que merece, como facelo da mellor, máis inclusiva e
máis perdurábel das maneiras, e non caia por favor ninguén na tentación de usar
e arrebolar o nome de Luís en van para debates e disputas nos que el xa non
pode intervir e para contas que non lle corresponde a el saldar, desde o
momento en que, ausente fisicamente de entre os vivos e fora da melée da
inmediatez, fai parte xa por dereito propio e méritos máis que sobrados do
patrimonio de todos os mecos e mecas e camiña na Historia nesa santa compaña laica
e inmortal dos que viviron algún día para facer que Galiza como pobo e as raíces
de salitre nas que asenta Ogrove non morran nunca.
Como
escribiu Antón Mascato en decembro de 2020, na segunda edición dese libriño insubstituíbel
titulado Luís Rei. Crónica de traballos e amizades, en palabras que fago
totalmente miñas,
Queremos tanto a
Luís, deixounos tal baleiro nas vidas compartidas, que non imos permitir que o
que marchou co vento permaneza alonxado das memorias, alleo ás vontades, porque
non estamos dispoñibles para que vire en baldío, ermo, o territorio de quen practicou
coma ninguén o cooperativismo social e cultural, o traballo político comunitario,
as amizades, a entrega xenerosa aos demais.
Remato
xa.
Que
de hoxe nun ano, poidamos volvernos a xuntar arredor da figura de Luís Rei coa
certeza de que as institucións mecas, co respaldo cordial do seu pobo, souberon
encontrar a fórmula máis acaída e con apoio unánime para que o nome do noso
admirado amigo sexa un referente visíbel máis desta sociedade e para que o seu
recordo brille na memoria colectiva con toda a forza da que é merecente quen se
converteu nun imprescindíbel “farol perpetuo na néboa”.
Ningún comentario:
Publicar un comentario